صفحه محصول - سنجش کیفیت زندگی در محلات شهری در راستای ارتقاء کیفیت زندگی

سنجش کیفیت زندگی در محلات شهری در راستای ارتقاء کیفیت زندگی (docx) 304 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 304 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

دانشگاه شهید بهشتی دانشکده معماری و شهرسازی گروه برنامه ریزی و طراحی مجتمع زیستی دوره کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری پایان نامه کارشناسی ارشد رشته برنامه‌ریزی شهری برنامه ریزی ارتقاء کیفیت زندگی در نواحی خرد شهری، مورد پژوهی: منطقه 10 شهر تهران استاد راهنما: دکتر مظفر صرافی استاد مشاور: دکتر فرخ مشیری دانشجو: صغرا ذوالفقاری گرجکلائی زمستان 1392 تقدیم به پدر و مادر مهربانم، که همیشه گفتند" تو می توانی انجام دهی" تا اینکه من باورشان کردم. تقدیم به برادرم عزیزم صابر، که همواره در طول تحصیل متحمل زحماتم بود و تکیه گاه من در مواجهه با مشکلات، و وجودش مایه دلگرمی من می باشد. تقدیم به همسر دوست داشتنی ام بهزاد، که عشق و امید را سرمایه وجودم ساخت. شاید بوسه ای باشد بر دستان آنان که دوست می دارمشان. حمد و سپاس خدای را که آفریننده آسمانها و زمین است و دری که او از رحمت گشاید هیچ کس نتواند بست و هیچ کس جز او نتواند گشود حال که به یاری ایزد یکتا توفیقی هر چند ناچیز در کسب علم و دانش نصیبم گردیده است، لازم می دانم مراتب سپاس و تشکر خود را تقدیم بزرگوارانی نمایم که در این راه یاورم بوده اند. از استاد راهنمای گرانقدرم، جناب آقای دکتر مظفر صرافی که با صبر و شکیبایی نه تنها مرا در تمامی مراحل انجام پایان نامه راهنمایی و یاری نمودند، بلکه با خلق و خوی نیکوی خود درس اخلاق و انسانیت نیز به من آموختند، تشکر و قدردانی می کنم و برای ایشان از خداوند منان آرزوی توفیق و سلامتی و عزت روزافزون دارم. از استاد مشاور عزیزم، جناب آقای دکتر مشیری به خاطر زحمات بی دریغ ایشان در راهنمایی این پژوهش تقدیر و تشکر می کنم. از زحمات تمامی اساتید گرانقدر دانشگاه شهید بهشتی که افتخار شاگردی آنها را داشته ام کمال تشکر و قدردانی را می نمایم و از خداوند بزرگ برای تمامی آنها آرزوی سعادت روزافزون را خواستارم. از زحمات بی شائبه پدر و مادر مهربانم و تمامی اعضای خانواده ام، که در تمامی مراحل زندگی همچون کوهی استوار پشتوانه ام بودند کمال تشکر و قدردانی را دارم. از مهندس بهزاد امیری نژاد همسر عزیزم که بی شک اگرهمراهی هایش نبود نمی توانستم این رساله را به پایان برسانم، صمیمانه تشکر می کنم. از دوست عزیزم مهندس سحر غلامی که در مراحل تحلیل این پایان نامه همراهم بود ، کمال تشکر و قدردانی را دارم. از دوستان خوبم مهندس صاحبه فرجی و مهندس سجاد ایزدی که اطلاعات مربوط به مورد پژوهی ام را در اختیارم قرار دادند، کمال تشکر را دارم. همینطور در پایان از تمام دوستان و عزیزانی که در این پایان نامه همراهم بودند، کمال تشکر و قدردانی را دارم و از خدای بزرگ برای تمامی آنها سعادت و سلامت آرزو دارم. به این امید که همیشه شایسته فداکاری ها و قدر شناس محبت هایشان باشم. 108322465نام‌خانوادگي: ذوالفقاری گرجکلائی نام: صغرا دانشكده: معماري و شهرسازي رشته تحصيلي: گروه برنامه ریزی و طراحی مجتمع زیستی- رشته برنامه ریزی شهرینام استادراهنما: آقای دکتر مظفر صرافی تاريخ فراغت از تحصيل: 22/10/1392عنوان پايان‌نامه: برنامه ریزی ارتقاء کیفیت زندگی در نواحی خرد شهری، مورد پژوهی محلات منطقه 10 شهر تهران. چكيده رساله:مطالعات کیفیت زندگی به دلیل سودمندی در تدوین و اجرای راهبردها و سیاست های عمومی و برای ارزیابی و نظارت بر سیاست ها و راهبردهای عمومی اجراشده، مورد توجه برنامه ریزان و سیاستگذاران می باشد. کیفیت زندگی می تواند توسط شاخص های عینی و ذهنی و یا با ترکیب این دو شاخص سنجش شود. پژوهش های کیفیت زندگی که برای کمک به برنامه ریزان و سیاستگذاران شهری طراحی شده اند، باید با استفاده از هر دو شاخص عینی و ذهنی سنجش شوند. زیرا این روش به تشخیص حالت های کیفیت زندگی کمک می کند.در این پژوهش، یک روش ترکیبی از جمع آوری و تحلیل داده ها به منظور سنجش کیفیت زندگی به کار گرفته شده است. به منظور آزمودن جنبه های مختلف کیفیت زندگی، چهار عرصه از ابعاد اجتماعی، اقتصادی و کالبدی زندگی انتخاب شدند. این عرصه ها دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری، اجتماعی، مسکن و زیست محیطی می باشند. پژوهش بر اساس داده هایی از ممیزی خانوار و داده های ثانویه می باشد. 101 سرپرست خانواده از طریق ممیزی خانوار باسوالات باز و بسته مصاحبه شده اند. خانوارهای نمونه به طور تصادفی انتخاب شده اند. با استفاده از تحلیل توصیفی و تحلیل فضایی سطح کیفیت زندگی ذهنی و عینی در عرصه ها سنجش شده است. با ترکیب کیفیت ذهنی و عینی سنجش شده در عرصه ها، حالت های کیفیت زندگی برای محلات منطقه 10 شهر تهران تشخیص داده شده است.در این پژوهش سطح کیفیت زندگی ذهنی برای هفت محله خوب می باشد. این محله ها عبارتند از: هفت چنار، بریانک، کارون جنوبی، سلسبیل جنوبی، زنجان شمالی، کارون شمالی و سلسبیل شمالی. سطح کیفیت زندگی عینی نیز برای چهار محله کارون جنوبی، سلسبیل جنوبی، کارون شمالی و سلسبیل شمالی مناسب می باشد. با ترکیب کیفیت زندگی ذهنی و عینی، حالت های کیفیت زندگی که بهزیستی، سازش پذیری، ناهنجاری و محرومیت می باشند، برای هر محله از منطقه 10 تشخیص داده می شود. که بهزیستی و محرومیت مطابقت میان کیفیت زندگی ذهنی و عینی را نشان می دهد، از طرف دیگر ناهنجاری و سازش پذیری عدم مطابقت میان کیفیت زندگی ذهنی و عینی را نشان می دهد. در این پژوهش سه حالت کیفیت زندگی برای محلات منطقه 10 تشخیص داده شده اند که بهزیستی، محرومیت و سازش پذیری می باشند. محلات منطقه 10 که در زمینه این عرصه ها ( دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری، اجتماعی، مسکن و زیست محیطی) در بهزیستی می باشند، محلات کارون جنوبی، سلسبیل جنوبی، کارون شمالی و سلسبیل شمالی می باشند. در این محلات کیفیت زندگی ذهنی و عینی ساکنین خوب می باشد. ساکنین محله های شبیری- جی، سلیمانی- تیموری و هاشمی محرومیت را تجربه می کنند. محله هایی که در محرومیت می باشند، کیفیت ذهنی و عینی بد در عرصه ها داشتند. ساکنین محله های هفت چنار، بریانک و زنجان جنوبی سازش پذیری را تجربه می کنند، به دلیل آنکه آنها کیفیت زندگی ذهنی خوبی دارند، اگرچه کیفیت عینی زندگی آنها نامناسب است. این نتایج نشان می دهد که این دو سنجه همیشه سطح یکسانی از کیفیت زندگی را نشان نمی دهد.به طور کلی، یافته های این پژوهش بیان می کند که مقیاس بزرگ مطالعات می تواند تنوع کیفیت زندگی در مقیاس های کوچک را پنهان کند. یافته ها همچنین اهمیت مطالعه همزمان کیفیت زندگی عینی و ذهنی را به جای مطالعه هریک به طور جداگانه، آشکار می سازد.نتایج این گونه مطالعات می تواند به برنامه ریزان محلی در بهبود و داشتن درک بهتری از وضعیت کیفیت زندگی ساکنین کمک نماید. در نتیجه آنها می توانند مشکلاتی که اجتماع و نیز اکثر نواحی محروم با آن مواجه می شوند را به گونه ی بهتری اولویت بندی کنند.واژگان كليدي : کیفیت زندگی، کیفیت زندگی ذهنی، کیفیت زندگی عینی، حالت های کیفیت زندگی، محلات منطقه 10 شهر تهران. فهرست مطالب TOC \o "1-1" \h \z \u \t "Heading 2,3,Heading 3,2,Heading 4,4" فصل اول- کلیات پژوهش1 1-1-مقدمه2 2-1-سابقه و ضرورت پژوهش2 3-1- مشکل پژوهش4 4-1- اهدف پژوهش4 1-4-1-هدف اصلی4 2-4-2- اهداف فرعی4 5-1- پرسش های پژوهش5 6-1- فرضیه های پژوهش6 7-1- تعریف اصطلاحات کلیدی پایان نامه7 8-1- روش شناسی پژوهش8 1-8-1- منابع داده ها و روش های جمع آوری آنها8 2-8-1- تحلیل داده ها9 3-8-1- روش های تجویز راهکارها و راه حل ها در مرحله تجویز15 9-1- ساختار پایان نامه15 فصل دوم- تشریح چارچوب نظری، تجربی و فنی مرتبط با انگاشت کیفیت زندگی18 1-2- مقدمه19 2-2- هدف19 3-2- روش کار19 4-2- معرفی و تشریح پایه های نظری مرتبط با انگاشت کیفیت زندگی21 1-4-2- مقدمه21 2-4-2- هدف21 3-4-2- روش کار21 5-3-2- معرفی تعاریف پایه انگاشت کیفیت زندگی22 1-5-3-2- ابعاد کیفیت زندگی23 2-5-3-2 تعاریف ناظر بر ابعاد عینی و ذهنی کیفیت زندگی23 6-3-2- معرفی سیر تحول تفکر انگاشت کیفیت زندگی25 1-6-3-2- تعریف استاندارد زیست25 2-6-3-2- مقایسه استاندارد زیست و کیفیت زندگی26 3-6-3-2- تفاوت استاندارد زیست و کیفیت زندگی27 4-6-3-2- سیر تحولات انگاشت کیفیت زندگی27 7-3-2- معرفی و تعریف انگاشت های مرتبط با انگاشت کیفیت زندگی33 8-3-2- رویکردهای کیفیت زندگی35 9-3-2- بررسی انگاشت کیفیت زندگی در برنامه ریزی شهری36 1-9-3-2- تعریف کیفیت زندگی در چارچوب تفکر و عمل برنامه ریزی36 2-9-3-2- تاثیر مفهوم کیفیت زندگی بر برنامه ریزی36 3-9-3-2- اهمیت مطالعه کیفیت زندگی در برنامه ریزی شهری37 4-2- معرفی و تشریح پایه های تجربی مرتبط با انگاشت کیفیت زندگی39 1-4-2- مقدمه39 2-4-2- هدف39 3-4-2- روش کار39 4-4-2- معرفی تجارب بکارگیری انگاشت و شاخص های کیفیت زندگی در کشورهای بیشتر توسعه یافته40 1-4-4-2- مطالعه شاخص کیفیت زندگی در گرند تراورس آمریکا موسوم به Q199840 2-4-4-2- مطالعه شاخص کیفیت زندگی در آنتاریو کانادا42 5-4-2- معرفی تجارب بکارگیری انگاشت و شاخص های کیفیت زندگی در کشورهای در حال توسعه43 1-5-4-2- مطالعه شاخص کیفیت زندگی در شهر لیما در کشور پرو43 2-5-4-2- مطالعه شاخص کیفیت زندگی در شهر آدیس آبابا در کشور اتیوپی44 3-5-4-2- مطالعه شاخص کیفیت زندگی در مناطق 22 گانه شهر تهران در کشور ایران46 4-5-4-2- کیفیت زندگی مردم شهر تهران بر اساس پرسشنامه WHOQOL-BREF46 6-4- 2- شواهد تجربی در سنجش کیفیت زندگی عینی و ذهنی47 5-2- معرفی روشها و فنون مرتبط با بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی در برنامه ریزی شهری48 1-5-2- مقدمه48 2-5-2- هدف48 3-5-2- روش کار48 4-5-2- سنجش کیفیت زندگی50 1-4-5-2- عرصه های زندگی50 2-4-5-2- اصول اساسی سنجش کیفیت زندگی52 3-4-5-2- رهنمودهایی برای سنجش کیفیت زندگی52 4-4-5-2- سنجش عینی کیفیت زندگی با استفاده از تجزیه و تحلیل داده های ثانویه54 5-4-5-2- سنجش ذهنی کیفیت زندگی با جمع آوری داده های اولیه و تجزیه و تحلیل داده های ممیزی56 6-4-5-2- تحلیل مقایسه ای بین رهیافت های ذهنی و عینی کیفیت زندگی57 7-4-5-2- تئوری های رابطه میان شاخص های عینی و ذهنی کیفیت زندگی59 8-4-5-2- ترکیب کیفیت زندگی عینی و ذهنی60 9-4-5-2- حالت های کیفیت زندگی60 5-5-2- مدل های انگاشتی کیفیت زندگی61 6-2- جمع بندی و معرفی چارچوب انگاشتی پژوهش70 1-6-2- هدف70 2-6-2- روش کار70 3-6-2- جمع بندی چارچوب های نظری انگاشت کیفیت زندگی71 4-6-2- جمع بندی تجارب جهانی بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی72 5-6-2- جمع بندی چارچوب های فنی انگاشت کیفیت زندگی74 6-6-2- معرفی چارچوب انگاشتی پژوهش76 فصل سوم- معرفی فرایند انتخاب و شناخت موردپژوهی78 1-3- مقدمه79 2-3- هدف79 3-3- روش کار79 4-3- تشریح دلایل انتخاب شهر تهران به عنوان زمینه کار و منطقه 10 شهر تهران به عنوان مورد پژوهی پایان نامه81 5-3- شناخت و توصیف محدوده مورد پژوهی81 1-5-3- مقدمه81 2-5-3- بررسی و شناخت منطقه 10 شهر تهران به ‌عنوان محیط سيستم مورد برنامه‌ريزي83 1-2-5-3- مقدمه83 2-2-5-3- سیر تحولات شکل گیری منطقه 1083 3-2-5-3- موقعیت و تقسیمات اداری منطقه84 4-2-5-3- ویژگی های سازمان فضایی منطقه 10 شهر تهران86 3-5-3- بررسی و شناخت محلات دهگانه منطقه 10 به ‌عنوان سيستم مورد برنامه‌ريزي98 6-3- جمع بندی110 فصل چهارم- بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی در تحلیل ویژگی های مورد پژوهی پایان نامه112 1-4- مقدمه113 2-4- هدف113 3-4- روش کار113 4-4- معرفی فرایند سنجش کیفیت زندگی در محلات دهگانه منطقه 10 شهر تهران115 1-4-4- گام نخست- انتخاب عرصه های زندگی و شاخص های مربوط به آنها در منطقه 10 شهر تهران115 2-4-4- گام دوم- سنجش کیفیت زندگی در محلات دهگانه منطقه 10 شهر تهران از دیدگاه ساکنان118 1-2-4-4- طراحی پرسشنامه به منظورجمع آوری داده های اولیه118 2-2-4-4- تحلیل روایی و پايايي پرسشنامه119 3-2-4-4- معرفی جامعه آماری و تعیین حجم نمونه120 4-2-4-4- تفکیک حجم نمونه بر حسب جمعیت محلات اداری مورد پژوهی، منطقه 10 شهر تهران121 5-2-4-4- نتایج تحلیل کیفیت زندگی ذهنی در سطح منطقه 10 و محلات 10 گانه آن122 1-5-2-4-4- تحلیل ویژگی های خانوار در منطقه 10 شهر تهران122 2-5-2-4- 4- تحلیل کیفیت زندگی ذهنی در عرصه های چهارگانه124 3-5-2-4-4- تعیین وضعیت کیفیت زندگی ذهنی در محلات منطقه 10 شهر تهران143 3-4-4- گام سوم- سنجش کیفیت زندگی عینی در محلات دهگانه منطقه 10 شهر تهران145 1-3-4-4- آماده سازی لایه ها145 2-3-4-4- تعیین کیفیت زندگی عینی درارتباط با عرصه ها167 1-2-3-4-4- کیفیت زندگی عینی مربوط به عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری167 2-2-3-4-4- کیفیت زندگی عینی مربوط به عرصه اجتماعی174 3-2-3-4-4- کیفیت زندگی عینی مربوط به عرصه مسکن176 4-2-3-4-4- کیفیت زندگی عینی مربوط به عرصه زیست محیطی178 3-3-4-4- تعیین وضعیت کیفیت زندگی عینی در محلات منطقه 10181 4-4-4-گام چهارم- تلفیق ابعاد عینی و ذهنی و تعیین حالت های کیفیت زندگی183 5-4- جمع بندی187 فصل پنجم- طراحی برنامه ارتقا کیفیت زندگی نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران191 1-5- مقدمه192 2-5- هدف192 3-5- روش کار192 4-5- تولید بیانیه اهداف برنامه ریزی برای ارتقا کیفیت زندگی نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران193 1-4-5- مقدمه193 2-4-5- بازبینی اهداف برنامه های توسعه منطقه 10 شهر تهران194 3-4-5- تدوین اهداف برنامه ریزی ارتقا کیفیت زندگی بر اساس مشکلات تعیین شده در بخش تحلیل مورد پژوهی195 4-4-5- تدوین بیانیه نهایی اهداف برنامه ریزی ارتقا کیفیت زندگی نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران198 5-5- انتخاب و بکارگیری روش طراحی برنامه ارتقا کیفیت زندگی در نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران199 1-5-5- بررسی فنون طراحی برنامه شهری199 1-1-5-5- روش تحلیل عرصه های تصمیم گیری مرتبط199 2-1-5-5- فن بهينه سازي تصميم202 3-1-5-5- معرفی تدوین سناریو202 4-1-5-5- فن تحلیل سطوح بالقوه203 5-1-5-5- فن نقشه‌هاي هم‌پوش203 2-5-5- انتخاب فن مناسب طراحی برنامه ارتقا کیفیت زندگی در نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران203 3-5-5- بکارگیری فن تحلیل عرصه های تصمیم گیری در برنامه ریزی برای ارتقا کیفیت زندگی در محلات دچار محرومیت و سازش پذیری منطقه 10 شهر تهران205 1-3-5-5-گام نخست: تولید عرصه های تصمیم گیری مرتبط برای بکارگیری در فرایند برنامه ریزی ارتقاء کیفیت زندگی نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران205 2-3-5-5- گام دوم : تولید اختیارهای مربوط به عرصه های تصمیم گیری تعیین شده207 3-3-5-5- گام سوم : تولید نمودار اختیارو تعیین سازگاری/ناسازگاری میان اختیارها208 4-3-5-5- گام چهارم : تولید سناریوهای گزینه بر اساس موانع اختیارهای تصمیم گیری211 5-3-5-5- گام پنجم: ارزيابي و انتخاب سناريوي برتر214 4-5-5- تولید راهبردهای ارتقای کیفیت زندگی بر اساس سناریوی برتر215 فصل ششم- نتیجه گیری و ارائه پیشنهادها218 1-6- مقدمه219 2-6- نتیجه گیری219 1-2-6- پاسخ به پرسش های پژوهش219 2-2-6- پاسخ به فرضیات پژوهش230 3-6-1- دستاوردهای نظری و عملی پژوهش234 4-6- ارائه پیشنهادها237 5-6- معرفی قیود و محدودیت های انجام این پایان نامه237 منابع و ماخذ238 پیوست شماره یک: پرسشنامه ساکنین243 پیوست شماره دو: آلفای کرونباخ سوالات246 چکیده انگلیسی247 فهرست جدول ها TOC \h \z \t "جدول,1" جدول شماره 1-1- رویارویی اهداف و پرسش های پایان نامه6 جدول شماره 2-1- گردآوری داده های ثانویه9 جدول شماره 3-1- طیف لیکرت به کار رفته در پژوهش11 جدول شماره 4-1- حالت های کیفیت زندگی14 جدول شماره 1-2- نمونه هایی از تعاریف کیفیت زندگی24 جدول شماره2-2- تحول تاریخی شکل گیری انگاشت کیفیت زندگی31 جدول شماره3-2- مطالعات مربوط به کیفیت زندگی31 جدول شماره 4-2- خلاصه ای از تعاریف ارائه شده از بهزیستی در منابع مختلف33 جدول شماره 5-2- خلاصه مطالعات کیفیت زندگی شهری47 جدول شماره 6-2- عرصه های کیفیت زندگی51 جدول شماره 7-2- قوت ها و ضعف های دو رهیافت کیفیت زندگی59 جدول شماره 8-2- حالت های کیفیت زندگی61 جدول شماره 9-2- خلاصه شاخص ها: نمونه هایی از سراسر جهان73 جدول شماره 10-2- خلاصه مطالعات بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی74 جدول شماره1-3:خطر پذیری زلزله در مناطق 22 گانه تهران با توجه به مدلهای مختلف زلزله86 جدول شماره 2-3 - جدول مقایسه جمعيت و میزان رشد جمعیت شهر تهران و منطقه 10 در سال‌های 75-138587 جدول شماره 3-3- جدول مقایسه اندازه متوسط خانوار در شهر تهران و منطقه 10 شهر تهران در سال‌های 75-138588 جدول شماره 4-3 - جمعيت برحسب سن و جنس‌در شهر تهران و منطقة 10 شهر تهران در سال 138588 جدول شماره 5-3- تعداد و سهم جمعيت در مناطق 22 گانه تهران و محلات منطقه 10 شهر تهران در سال‌ 138589 جدول شماره 6-3- تراکم ناخالص جمعیتی مناطق 22 گانه شهر تهران بر اساس جمعیت سال 138590 جدول شماره 7-3- جدول مقایسه میزان سواد در منطقه 10 شهر تهران90 جدول شماره 8-3- جمعيت 10 ساله و بيشتر منطقة 10شهر تهران بر حسب جنس،‌ وضع فعاليت و بخشهاي عمده فعاليت – 138591 جدول شماره9-3- مساحت معابر اصلي منطقه 1092 جدول شماره 10-3 – درصد و مساحت کاربری های شهر تهران و منطقه 1095 جدول شماره 11-3- توزیع نسبی خانوارهای معمولی شهر تهران و منطقه 10 شهر تهران بر اساس نحوه تصرف محل سکونت،138597 جدول شماره12-3-تعداد اتاق در اختیار خانوارهای ساکن در شهر تهران و منطقه 10 شهر تهران،138597 جدول شماره 13-3- واحدهای مسکونی معمولی برحسب مساحت زیربنا در شهر تهران و منطقه 10 شهر تهران،138598 جدول شماره 14-3- ویژگی های مناطق شهر تهران110 جدول شماره 15-3- ویژگی های محلات 10 گانه منطقه 10111 جدول شماره 1-4- فهرست عرصه ها، متغیرها و شاخص های مربوط به متغیرهای کیفیت زندگی در منطقه 10 شهر تهران117 جدول شماره 2-4- تفکیک حجم نمونه بر حسب جمعیت محلات اداری منطقه 10 و توزیع آن121 جدول شماره 3-4- ویژگی های فردی در منطقه 10 شهر تهران123 جدول شماره 4-4- ویژگی های خانوار در منطقه 10 شهر تهران123 جدول شماره 5-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص های متغیر حمل و نقل و ارتباطات125 جدول شماره 6-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص های متغیر خدمات آموزشی126 جدول شماره 7-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص های متغیر خدمات فرهنگی128 جدول شماره 8-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص های متغیر خدمات بهداشتی و درمانی129 جدول شماره 9-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص های متغیر خدمات اورژانسی130 جدول شماره 10-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص های متغیر خدمات تفریحی و ورزشی131 جدول شماره11 -4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص های متغیر خدمات تجاری132 جدول شماره12-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری134 جدول شماره 13-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص متغیر نرخ سواد135 جدول شماره14-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص متغیر نرخ اشتغال136 جدول شماره15-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص متغیر فضای قابل سکونت136 جدول شماره16-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به عرصه اجتماعی در سطح منطقه 10 و محلات دهگانه آن137 جدول شماره17-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص متغیر مساحت مسکن138 جدول شماره18-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص متغیر کیفیت واحد مسکونی139 جدول شماره 19-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به عرصه مسکن در سطح منطقه 10 و محلات دهگانه آن140 جدول شماره20-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص متغیر آلاینده های هوا141 جدول شماره21-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص های متغیر فاصله از خیابان142 جدول شماره22-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به عرصه زیست محیطی در سطح منطقه 10 و محلات دهگانه آن143 جدول شماره23-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به کیفیت زندگی در سطح منطقه 10 و محلات دهگانه آن144 جدول شماره 24- 4- مقایسه 9 کمیتی ساعتی برای مقایسه دودویی معیارها171 جدول شماره 25-4: معیارها و امتیازدهی بین معیاری و ضریب اهمیت هر معیار در ارزیابی کیفیت عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری172 جدول شماره 26-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به کیفیت زندگی در سطح منطقه 10 و محلات دهگانه آن188 جدول شماره 27-4- ماتریس تشخیص حالت های کیفیت زندگی190 جدول شماره 1-5- بازبینی اهداف برنامه های فرادست194 جدول شماره 2-5- تدوین اهداف بر مبنای مشکلات مطرح شده در بخش تحلیل مورد پژوهی196 جدول شماره 3-5- بیانیه نهایی اهداف199 جدول شماره 4-5- مقایسه روش های طراحی برنامه شهری و انتخاب روش مناسب بکارگیری205 جدول شماره 5-5- تولید نهایی و توجیه عرصه های تصمیم گیری منتج از بیانیه نهایی اهداف برنامه ریزی207 جدول شماره 6-5- تعیین اختیارها در عرصه های تصمیم گیری، در چارچوب اهداف و راهبردها208 جدول شماره 7-5 - جدول معرفی عرصه ها و اختیارها209 جدول شماره 8-5- تشریح ناسازگاری بین اختیار ها211 جدول شماره 9-5- معرفی سناریوهای گزینه214 جدول شماره 10-5- امتياز سناريوهاي گزينه از نظر تطابق با اهداف برنامه‌ريزي215 جدول شماره 11-5- بیانیه راهبردی ارتقاء کیفیت زندگی نواحی برنامه ریزی (محلات دارای حالت های محرومیت و سازش پذیری) منطقه 10 شهر تهران217 جدول شماره 1-6- نمونه هایی از تعاریف کیفیت زندگی221 جدول شماره 2-6- خلاصه شاخص ها: نمونه هایی از سراسر جهان222 جدول شماره 3-6- فهرست عرصه ها، متغیرها و شاخص های مربوط به متغیرهای کیفیت زندگی در منطقه 10 شهر تهران225 جدول شماره 4-6- وضعیت کیفیت زندگی ذهنی در منطقه 10 شهر تهران و محلات دهگانه آن226 جدول شماره 5-6- ماتریس تشخیص حالت های کیفیت زندگی229 فهرست نمودارها TOC \h \z \t "جدول,1" نمودار شماره 1-1- چارچوب روش شناختی تحلیل داده ها10 نمودار شماره 2-1- ساختار پایان نامه17 نمودار شماره 1-2-روش کار فصل 220 نمودار شماره 2-2-چارچوب انگاشتی پژوهش77 نمودار شماره 1-3- روش کار فصل 380 نمودار شماره 2-3- سيستم‌هاي تشكيل دهنده ساختار فضايي شهري82 نمودار شماره 1-1- روش کار فصل 4114 نمودار 2-4- ساخت سلسه مراتب برای انجام فرایند AHP171 فهرست شکل ها TOC \h \z \t "جدول,1" شکل شماره 1-2- مدل نمایش ارتباط بین رضایتمندی در عرصه ها و رضایتمندی از زندگی63 شکل شماره 2-2- مدل نشان دهنده روابط بین رضایت عرصه مسکونی و کیفیت زندگی64 شکل شماره 3-2- مدل نمایش دهنده ارتباط بین شرایط عینی، پاسخ های ذهنی و رضایت از همسایگی65 شکل شماره 4-2- مدل متصل کننده فعالیت ها ومنابع تفریحی به بهزیستی فردی (کیفیت زندگی) و کیفیت اجتماع65 شکل شماره 5-2- کیفیت زندگی که بر، ارتباطات بین نیازهای انسانی، ادراکات ذهنی از تامین نیاز و فرصت های ارائه شده دلالت می کند.67 شکل شماره 6-2- چارچوب مفهومی (تسفازقی،2009)68 شکل شماره 1-3- نقشه تحلیلی وضعیت دسترسی به وسائط حمل و نقل عمومی منطقه 10 شهر تهران94 شکل شماره 2-3- نقشه کاربری اراضی منطقه 1096 شکل شماره 3-3- نقشه نواحی و محلات منطقه 10 شهر تهران 99 شکل شماره 1-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص فاصله تا ایستگاه اتوبوس146 شکل شماره 2-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص فاصله تا ایستگاه اتوبوس تندرو147 شکل شماره 3-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص فاصله تا ایستگاه تاکسی147 شکل شماره 4-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص فاصله تا مترو148 شکل شماره 5-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص فاصله تا خیابانهای اصلی 149 شکل شماره 6-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص دسترسی به فضای پارکینگ 150 شکل شماره 7-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص فاصله تا دبستان150 شکل شماره 8-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص فاصله تا راهنمایی151 شکل شماره 9-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص فاصله تا دبیرستان152 شکل شماره 10-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص فاصله تا هنرستان152 شکل شماره 11-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص فاصله تا مساجد و مراکز مذهبی153 شکل شماره 12-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص فاصله تا مراکز فرهنگی 154 شکل شماره 13-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص فاصله تا بیمارستان154 شکل شماره 14-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص فاصله تا مراکز بهداشتی- درمانی155 شکل شماره 15-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص فاصله تا ایستگاههای آتشنشانی156 شکل شماره 16-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص فاصله تا ایستگاههای پلیس156 شکل شماره 17-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص فاصله تا تسهیلات ورزشی 157 شکل شماره 18-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص فاصله تا پارک و فضای سبز158 شکل شماره 19-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص فاصله تا مراکز تفریحی158 شکل شماره 20-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص فاصله تا مراکز تجاری159 شکل شماره 21-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص فاصله تا راسته های فعالیتی160 شکل شماره 22-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص نرخ مشارکت اقتصادی 161 شکل شماره 23-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص نرخ سواد162 شکل شماره 24-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص نرخ سواد163 شکل شماره 25-4- لایه رستری ایجاد شده از شاخص مساحت مسکن164 شکل شماره 26-4- لایه رستری ایجاد شده از شاخص عمر ساختمان164 شکل شماره 27-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص فاصله از گره های ترافیکی165 شکل شماره 28-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص فاصله از پایانه های حمل و نقل عمومی166 شکل شماره 29-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص فاصله از خیابان166 شکل شماره 30-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص فاصله از پمپ بنزین و منابع سوخت168 شکل شماره 31-4- لایه های مربوط به متغیرهای هفت گانه عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری168 شکل شماره 32-4- تعیین وضعیت کیفیت دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری173 شکل شماره 33-4- لایه متغیرهای مربوط به عرصه اجتماعی174 شکل شماره 34-4- تعیین وضعیت کیفیت عرصه اجتماعی175 شکل شماره 35-4- لایه متغیرهای مربوط به عرصه مسکن176 شکل شماره 36-4- وضعیت کیفیت عرصه مسکن177 شکل شماره 37-4- لایه متغیرهای مربوط به عرصه زیست محیطی179 شکل شماره 38-4- وضعیت کیفیت عرصه زیست محیطی180 شکل شماره 39-4- وضعیت کیفیت زندگی عینی در محلات منطقه 10182 شکل شماره 1-5- سطوح سه گانه تجرید در روش تحلیل عرصه های تصمیم گیری مرتبط201 شکل شماره 2-5 - نمودار اختیار در روش تحلیل عرصه های تصمیم گیری مرتبط202 شکل شماره3-5- نمودار درخت تصمیم در روش تحلیل عرصه های تصمیم گیری مرتبط202 شکل شماره 4-5- گام های فن تحلیل عرصه های تصمیم گیری مرتبط206 شکل شماره 5-5- نمودار دايره‌اي عرصه‌هاي تصميم‌گيري و ميله‌هاي مانع در نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران210 شکل شماره 6-5- درخت توليد سناريوهاي گزينه213 شکل شماره 1-6- وضعیت کیفیت زندگی ذهنی در عرصه ها و کیفیت ذهنی کل در منطقه 10 شهر تهران و محلات دهگانه آن227 شکل شماره 2-6- وضعیت کیفیت زندگی عینی در عرصه ها و کیفیت ذهنی کل در محلات دهگانه منطقه 10 شهر تهران228 شکل شماره 3-6- حالت های مختلف کیفیت زندگی در محلات دهگانه منطقه 10 شهر تهران229 شکل شماره4-6- کیفیت زندگی مناطق 22 گانه شهر تهران، 1385232 شکل شماره 5-6- گوناگونی کیفیت عینی در هریک از محلات با کیفیت عینی منطقه 10 شهر تهران232 شکل شماره 6-6- گوناگونی کیفیت زندگی ذهنی در هریک از محلات با کیفیت ذهنی منطقه 10 شهر تهران233 فهرست نقشه ها TOC \h \z \t "جدول,1" نقشه شماره 1-3- موقعیت منطقه در شهر تهران و معرفی محلات دهگانه آن منطقه 1085 نقشه شماره 1-4- وضعیت کیفیت ذهنی زندگی در محلات منطقه 10 شهر تهران184 نقشه شماره 2-4- وضعیت کیفیت عینی زندگی در محلات منطقه 10 شهر تهران185 نقشه شماره 3-4- حالت های کیفیت زندگی در محلات منطقه 10 شهر تهران186 فصل اول کلیات پژوهش فصل اول- کلیات پژوهش 1-1- مقدمه این فصل در هشت بخش ارائه می گردد. در بخش نخست موضوع پژوهش تبیین و تشریح شده است. در بخش دوم مشکلات پژوهش عنوان شده اند. اهداف اصلی و اهداف فرعی پژوهش در بخش سوم معرفی شدند. در بخش چهارم این فصل پرسش های پژوهش عنوان شدند و در بخش پنجم فرضیات پژوهش مطرح گشتند. اصطلاحات کلیدی مربوط به این پایان نامه در بخش ششم تعریف شدند، در بخش هفتم روش شناسی پژوهش توضیح داده شد و سرانجام در بخش آخر، ساختار پژوهش ارائه گردید . 2-1- طرح موضوع در آغاز قرن 21 اهمیت شاخص های اجتماعی و مسائل مرتبط با کیفیت زندگی و رضایتمندی در دانش اجتماعی، در بسیاری از کشورهای جهان به اثبات رسیده بود. حجم گسترده ای از کتابهای به چاپ رسیده، معانی ارائه شده، مجلات انتشار یافته، ایجاد سازمانهای رسمی بین المللی، برگزاری کنفرانس ها و همایش های بین المللی، نشانه هایی از گسترش مفاهیمی از این دست می باشد. در این چارچوب، مفاهیمی نظیر کیفیت و رضایتمندی ریشه های خود را از تحقیقات مختلف در زمینه های سلامت، امنیت، رفاه، رضایتمندی سکونتی و محیط کالبدی شهری اتخاذ می کنند. کیفیت زندگی، انگاشتی جامع، گسترده و پیچیده است که شرایط مادی و معنوی زندگی انسانها را در بر می گیرد و علاوه بر استانداردهای مادی زندگی به ابعاد اجتماعی، محیطی، کالبدی، فرهنگی و روان شناختی زندگی نیز توجه دارد و در دو سطح فردی و جمعی مورد سنجش قرار می گیرد. کیفیت زندگی دو بعد دارد که به عنوان ابعاد عینی و ذهنی شناخته می شوند. کیفیت زندگی عینی، چگونگی شرایط عینی(بیرونی) زندگی مردم را منعکس می کند و با استفاده از شاخص های عینی که مرتبط با واقعیات قابل مشاهده زندگی و برآمده از داده های ثانویه می باشند، سنجش می شود. کیفیت زندگی ذهنی، ادراکات ذهنی(درونی) مردم را از شرایط عینی و از وضعیت زندگی خود منعکس می سازد و با استفاده از سنجه های ذهنی سنجش می شود. این انگاشت، به روش های متفاوت توسط اجتماعات پژوهشی مختلفی به کار گرفته شده است. با این وجود، هیچ تعریف پذیرفته شده جهانی از آن وجود ندارد و در نتیجه در میان انتظام های مختلف بر اساس هدفی که می خواهند بدست بیاورند و روش شناسی که به کار می برند، به روش های متفاوتی مفهوم سازی شده است. این تفاوت ها امکان داشتن تعریف پذیرفته شده جهانی و رویکرد روش شناسی برای ارزیابی و سنجش کیفیت زندگی را محدود می سازد. اما رویکردهای روش شناختی و انگاشتی موجود، می تواند راهنمایی برای انتخاب یک یا ترکیبی از روش های موجود برای تحلیل کیفیت زندگی برای محدوده ای خاص باشد. در این مطالعه ما از تلاش های قبلی انجام شده در زمینه تعریف کیفیت زندگی استفاده نموده و با ارائه آنها این تعریف از کیفیت زندگی را مبنای مطالعه قرار می دهیم: " کیفیت زندگی انگاشتی چندوجهی، نسبی، متاثر از زمان، مکان و ارزش های فردی و اجتماعی است. این انگاشت از یک سو به عوامل بیرونی و عینی زندگی وابسته می باشد و از سوی دیگر به برداشتهای فردی افراد از جایگاهشان در زندگی در بستر فرهنگ و سیستم های ارزشی ای که در آنها رشد می کنند، وابسته می باشد." بر اساس سنجش همزمان کیفیت زندگی عینی و ذهنی و تلفیق آنها با یکدیگر، سطح کیفیت زندگی شامل چهار حالت می گردد که به عنوان بهزیستی، ناهنجاری، سازش پذیری و محرومیت شناخته می شوند. این حالت ها، درونداد مهمی برای سیاست گذاران و برنامه ریزان شهری می باشند تا مشکلات نواحی، دلایل نارضایتی و اولویت های شهروندان در زندگی را تشخیص دهند. بهزیستی زمانی است که احساس ذهنی افراد و شرایط عینی زندگی خوب است (زپف، 1984). اگر هم شرایط ذهنی و هم شرایط عینی بد باشد، حالت محرومیت وجود دارد. از سوی دیگر، اگر شرایط ذهنی خوب و شرایط عینی زندگی بد باشد، حالت سازش پذیری وجود دارد و علاوه بر این اگر شرایط ذهنی بد و شرایط عینی زندگی خوب تشخیص داده شود، حالت ناهنجاری اتفاق می افتد. همچنین در بین انتظام های فکری مختلف درگیر با مطالعات کیفیت زندگی، این توافق وجود دارد که کیفیت زندگی به توصیف و ارزیابی شرایط زندگی مردم در یک مکان معین مربوط می باشد. با وجود اینکه پژوهش های بسیاری برای مطالعه کیفیت زندگی انجام شده است، این پژوهش ها از نظر عرصه های زندگی که مورد مطالعه قرار می دهند متنوع می باشند. علاوه بر این، مقیاس به کار گرفته شده در مطالعات مختلف، متنوع می باشد، بعضی مطالعات در سطح ملی می باشند، برخی در سطح منطقه ای ، اما مطالعات بسیار کمی در مقیاس های کوچکتر شبیه همسایگی یا سطح خرد شهری انجام شده است. بنابراین بیشتر مطالعات کیفیت زندگی در سطح منطقه و کشور می باشند. اما این نوع ارزیابی های با مقیاس بالا می تواند تغییرات فضایی بزرگ در کیفیت زندگی که ممکن است در مقیاس های کوچک مانند بخش یا مراکز شهر غالب باشد را پنهان نماید. در چنین شرایطی از تغییرات محلی در مطالعات با مقیاس بزرگ اغلب چشم پوشی می گردد. در نتیجه، آن دسته از مطالعات کیفیت زندگی که تلاش دارند تغییرات کیفیت زندگی را در مقیاس های کوچکتر بررسی کنند، واجب می باشد. به همین خاطر این پایان نامه بر آن است تا کیفیت زندگی را در سطح محلات منطقه 10 شهر تهران با در نظر گرفتن هر دو کیفیت زندگی عینی و ذهنی و تلفیق آنها با یکدیگر مورد سنجش قرار دهد، تا حالت های کیفیت زندگی در این محلات تشخیص داده شود و بر اساس حالت های تشخیص داده شده اولویت های برنامه ریزی ارتقای کیفیت زندگی برای محلات مختلف منطقه 10 تعیین گردد. این مطالعه توجه خاصی به نواحی دچار محرومیت خواهد داشت و برنامه های راهبردی در راستای بهبود وضعیت این نواحی تدوین خواهد نمود. 3-1- ضرورت پژوهش ساخت یک چارچوب مفهومی از کیفیت زندگی جهت ارتقاء زمینه هایی نظیر رشد و توسعه شهری و رفاه فردی لازم و ضروری است. چنین چارچوبی جهت گسترش دانش تئوریک موثر بوده و همچنین گسترش و رشد ابزارهایی جهت ارتقاء جنبه هایی از کیفیت زندگی را فراهم می آورد. مطالعات کیفیت زندگی از سوی افراد بسیاری به عنوان درونداد مهمی برای سیاست گذاران و برنامه ریزان شهری در راستای تشخیص عوامل کلیدی تاثیر گذار بر کیفیت زندگی افراد نگریسته می شوند. با وجود سودمندی این مطالعات، در ایران، سنجش کیفیت زندگی به شکلی جامع و هدفمند در مقیاس های کوچکتر از شهر انجام نشده است. علاوه براین کیفیت زندگی شهری معمولاً یا بر اساس شاخص های عینی و با استفاده از داده های ثانویه و یا با استفاده از شاخص های ذهنی از دیدگاه ساکنان و ارزیابی میزان رضایت آنها از زندگی شهری سنجش می شود. به ندرت شاخص های عینی و ذهنی کیفیت زندگی در ارتباط با یکدیگر به کار گرفته می شوند. این در حالیست که سنجش همزمان آنها و تلفیق کیفیت زندگی عینی و ذهنی با یکدیگر، حالت هایی از کیفیت زندگی را روشن می سازد که درونداد مهمی برای سیاست گذاران و برنامه ریزان شهری می باشند که توسط آنها مشکلات نواحی، دلیل نارضایتی و اولویت های شهروندان در زندگی را تشخیص دهند. منطقه 10 شهر تهران، منطقه ای با ده محله و با فعالیت غالب مسکونی می باشد که در طول زمان با مشکلات اجتماعی و کالبدی بسیاری مواجه بوده است. لذا، برنامه ریزی برای ارتقای کیفیت زندگی در محلات آن مستلزم سنجش کیفیت زندگی با استفاده از شاخص های عینی و ذهنی به طور همزمان می باشد تا محلات دارای اولویت، به منظور ارائه راهبردهای ارتقای کیفیت زندگی تعیین گشته و برنامه ریزی ارتقای کیفیت زندگی برای محلات موردنظر صورت گیرد. 4-1- اهدف پژوهش 1-4-1- هدف اصلی هدف اصلی این پژوهش سنجش کیفیت زندگی ساکنین شهری در محلات منطقه 10 شهر تهران، در سطح خرد شهری، با در نظر گرفتن هر دو کیفیت زندگی عینی و ذهنی و نیز ارائه راهبردهایی به منظور ارتقای کیفیت زندگی در نواحی برنامه ریزی آن می باشد. در همین راستا، اهداف خردتری را که این بررسی به دنبال دستیابی به آنهاست می توان به صورت زیر برشمرد: 2-4-1- اهداف فرعی الف) اهداف کلی کوشش در جهت شناخت مفاهیم مرتبط با انگاشت کیفیت زندگی و عوامل تاثیر گذار بر آن. شناخت نقش و جایگاه مفهوم کیفیت زندگی در برنامه ریزی شهری. ب) اهداف موردی کوشش در جهت معرفی عوامل تاثیرگذار بر کیفیت زندگی شهری افراد ساکن در منطقه 10 شهر تهران. سنجش کیفیت زندگی عینی و ذهنی در محلات منطقه 10 شهر تهران. تشخیص حالت های کیفیت زندگی در سطح محلات منطقه 10 شهر تهران. تجویز یک برنامه در سطح نواحی خرد شهری شامل راهبردها و سیاست های برنامه ریزی، به منظور ارتقاء کیفیت زندگی در محلات منطقه 10 شهر تهران. 5-1- پرسش های پژوهش برای هر یک از اهداف سوالات زیر تعیین شده است. در واقع این رویارویی اهداف با پرسش های پایان نامه نشان می دهد که با پاسخگویی به پرسش های پایان نامه، به اهداف پایان نامه نیز پاسخ داده می شود. الف) پرسش های کلی کیفیت زندگی شهری چیست و معیارها و شاخص های تعریف کننده آن کدامند؟ در برنامه ریزی شهری چه الگوها و مدل هایی برای سنجش کیفیت زندگی شهری وجود دارد؟ ب) پرسش های موردی عرصه ها و شاخص های تاثیرگذار بر کیفیت زندگی در منطقه 10 شهر تهران کدامند؟ میزان کیفیت زندگی ذهنی در سطح محلات منطقه 10 شهر تهران چه اندازه است؟ میزان کیفیت زندگی عینی در سطح محلات منطقه 10 شهر تهران چگونه است؟ چهار حالتی که نتیجه ترکیب کیفیت زندگی عینی و ذهنی است در سطح محلات منطقه 10 شهر تهران چیست؟ مزیت های تشخیص حالت های کیفیت زندگی چیست؟ چگونه می توان با بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی در فرایند برنامه ریزی شهری، کیفیت زندگی را در محلات دارای حالت های سازش پذیری و محرومیت ارتقاء بخشید؟ اهداف فرعی و پرسش های پژوهش در جدول زیر نشان داده شده اند. جدول شماره 1-1- رویارویی اهداف و پرسش های پایان نامه اهداف فرعیپرسش های پژوهشکلیکوشش در جهت شناخت مفاهیم مرتبط با انگاشت کیفیت زندگی و عوامل تاثیر گذار بر آن. کیفیت زندگی شهری چیست و معیارها و شاخص های تعریف کننده آن کدامند؟شناخت نقش و جایگاه مفهوم کیفیت زندگی در برنامه ریزی شهری.در برنامه ریزی شهری چه الگوها و مدل هایی برای سنجش کیفیت زندگی شهری وجود دارد؟موردیتحلیلیکوشش در جهت معرفی عوامل تاثیرگذار بر کیفیت زندگی شهری افراد ساکن در منطقه 10 شهر تهران.عرصه ها و شاخص های تاثیرگذار بر کیفیت زندگی در منطقه 10 شهر تهران کدامند؟سنجش کیفیت زندگی عینی و ذهنی در سطح محلات منطقه 10 شهر تهران.میزان کیفیت زندگی ذهنی در سطح محلات منطقه 10 شهر تهران چه اندازه است؟میزان کیفیت زندگی عینی در سطح خرد شهری چه اندازه است؟تشخیص حالت های کیفیت زندگی در سطح محلات منطقه 10 شهر تهران.چهار حالتی که نتیجه ترکیب کیفیت زندگی عینی و ذهنی است، در سطح محلات منطقه 10 شهر تهران چیست؟مزیت های تشخیص حالت های کیفیت زندگی چیست؟تجویزیتجویز یک برنامه در سطح نواحی خرد شهری شامل راهبردها و سیاست های برنامه ریزی، به منظور ارتقاء کیفیت زندگی در محلات منطقه 10 شهر تهران.چگونه می توان با بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی در فرایند برنامه ریزی شهری، کیفیت زندگی را در محلات دارای حالت های سازش پذیری و محرومیت ارتقاء بخشید؟ ماخذ: نگارنده، ،1392. 6-1- فرضیه های پژوهش فرضیات این پژوهش به قرار زیر می باشد: فرضیه 1 مقیاس بزرگ مطالعات کیفیت زندگی، گوناگونی فضایی در مقیاس های محلی را پنهان می کند. فرضیه 2 بررسی موقعیت رفاهی افراد با بررسی شرایط عینی و ذهنی به طور همزمان امکان پذیر است . 7-1- تعریف اصطلاحات کلیدی پایان نامه این پایان نامه در فرایند مرور موضوع مورد پژوهش با انگاشت ها و اصطلاحات کلیدی سرو کار دارد که به این شرح می باشد: نخست- برنامه ریزی: مفهوم برنامه ریزی با ماهیت چند انتظامه، دورنمای جامع، ویژگی های تغییر یابنده و به طور پیوسته خود را در به زیر پرسش بردن، دشوار است که بتوان آنرا در یک یا چند جمله تعریف کرد. با این وجود، در زمان های مختلف برنامه ریزی توسط صاحبنظران تعریف شده است، تعاریفی که با وجود تفاوت ها دارای زمینه های مشترکی اند که به صورت فشرده در زیر قابل بیان است: الف) برنامه ریزی با آینده سروکار دارد. هرچند که باید به این نکته توجه نمود که ماهیت برنامه ریزی و خصلت آینده نگری آن نشانگر یک ناسازنمایی است، زیرا از یک سو برنامه ریزی به معنای کوششی است در جهت افزایش اطمینان درمورد آینده و از سوی دیگر آینده به طور ذاتی غیر قابل پیشگویی است و با احتمالات و عدم قطعیت سرو کار دارد. یک راه میانه، میزانی از پیشگویی، از تدوین آماج و میزان قابل توجهی از عدم قطعیت را می پذیرد. ب) برنامه ریزی کوشش آگاهانه توسط نهادهای دموکراتیک در جهت دستیابی به اهدافی مشخص یا گشودن مشکلاتی ویژه است. دوم- کیفیت زندگی: " کیفیت زندگی انگاشتی چندوجهی، نسبی، متاثر از زمان، مکان و ارزش های فردی و اجتماعی است. این انگاشت از یک سو به عوامل بیرونی و عینی زندگی وابسته می باشد و از سوی دیگر به برداشتهای فردی افراد از جایگاهشان در زندگی در بستر فرهنگ و سیستم های ارزشی ای که در آنها رشد می کنند، وابسته می باشد." سوم: کیفیت زندگی عینی: کیفیت زندگی عینی، چگونگی شرایط عینی(بیرونی) زندگی مردم را منعکس می کند و با استفاده از شاخص های عینی که مرتبط با واقعیات قابل مشاهده زندگی و برآمده از داده های ثانویه می باشند، سنجش می شود. چهارم: کیفیت زندگی ذهنی: ادراکات ذهنی(درونی) مردم را از شرایط عینی و از وضعیت زندگی خود منعکس می سازد و با استفاده از سنجه های ذهنی سنجش می شود. سوم- نواحی خرد شهری: اگر شهر به عنوان یک سیستم کلی در نظر گرفته شود، متشکل از اجزایی خواهد بود که این اجزا با یکدیگر ارتباط تنگاتنگ دارند و این موضوع پویایی شهر را به دنبال دارد. بر این اساس مکان ها توسط یک نظام متقابل فضایی با یکدیگر همبستگی یافته اند. این اجزا در قالب نواحی خرد شهری قابل بررسی می باشند و برنامه ریزی برای این نواحی نیز برنامه ریزی نواحی خرد شهری نامیده می شود. 8-1- روش شناسی پژوهش روش های پژوهش به کار گرفته شده در این مطالعه ترکیب هردو روش کیفی و کمی می باشد. داده های کمی، در مورد شرایط عینی و اطلاعات پایه دیگر از داده های ثانویه جمع آوری گردید. داده های کیفی در مورد ادراکات محلی، از خانوارهای نمونه و با استفاده از پرسشنامه ساختار یافته حاصل گردید. 1-8-1- منابع داده ها و روش های جمع آوری آنها پژوهش حاضر بر اساس منابع اولیه و ثانویه اطلاعات است. داده های اولیه از طریق نمونه گیری خانوار، روشهای مبتنی بر مصاحبه و مصاحبه های میدانی جمع آوری شد. داده های ثانویه از روش کتابخانه ای جمع آوری گردید. منابع و روش های بکارگرفته شده برای جمع آوری داده های موردنیاز پژوهش به طور خلاصه آورده شده است. 1-1-8-1- جمع آوری داده های اولیه برای تولید داده های موردنیاز از منابع اولیه، از رویکردهای روش شناختی میدانی استفاده گردید. این روش شامل تکمیل پرسشنامه از واحدهای تحلیل ( ساکنین اجتماعات محلی منطقه 10 شهر تهران)، مصاحبه با مردم محلی، مشاهده موضوعات در محدوده های سکونتگاهی منطقه، مصاحبه با متخصصین موضوع پژوهش در جهت اصلاح شاخص های نظری می باشد. این تکنیک ها برای جمع آوری داده های مربوط به عرصه های ذهنی زندگی به کار گرفته شدند. پرسشنامه های ساختار یافته برای مصاحبه استفاده شدند. پرسشنامه ها به دو شیوه زیر تکمیل شدند: الف) تکمیل پرسشنامه توام با مصاحبه: در این شیوه خود پرسشنامه را در دست گرفته و سوالات را به ترتیب طرح نموده و جواب آنها را پس ازدریافت از پاسخگو در پرسشنامه وارد نمودیم. معمولاً این نوع استفاده از پرسشنامه در مورد خانوارهایی به کار گرفته شد که سطح سواد و آگاهیهای عمومی آنها نسبتاً پایین بوده و پاسخگویان شخصاً قادر به خواندن سوالات و یا درک مفهوم آنها نبودند. ب) تکمیل پرسشنامه بدون مصاحبه: در این شیوه پرسشنامه را پاسخگو خود شخصاً تکمیل نمود و پرسشگر تنها بکار تکمیل پرسشنامه نظارت نمود. این شیو معمولاً در مواردی بکار گرفته شد که پاسخگویان از اقشار تحصیلکرده و برخوردار از حد متوسطی از آگاهیهای اجتماعی بودند. در ارتباط با جامعه آماری، حجم نمونه، روش نمونه گیری و نیز پایایی و پویایی پرسشنامه ها در بخش تحلیل کیفیت زندگی ذهنی به طور مفصل توضیح داده خواهد شد. 2-1-8-1- جمع آوری داده های ثانویه داده های ثانویه برای تحلیل کیفیت زندگی عینی در منطقه 10، جمع آوری شدند. برای جمع آوری این داده ها از روش کتابخانه ای استفاده گردید. این روش شامل مطالعه اسناد مختلف، تهیه داده ها و آمارها از سازمان های متعدد( نظیر داده های جمعیتی، اقتصادی و غیره) ، بررسی های اینترنتی و مطالعه پایگاههای مختلف داده ها، مطالعه پایان نامه ها و کتب علمی، بررسی گزارش ها و طرح های سازمان های مختلف، تهیه نقشه های مختلف موضوعی و نظایر آنها می باشد. در جدول زیر داده های جمع آوری شده در طی به انجام رسیدن پژوهش معرفی شدند. ضمناً، منابع داده ها و فرمت منابع در جدول زیر نشان داده شده است. جدول شماره 2-1- گردآوری داده های ثانویه ردیفدادهمنبعفرمت1234اطلاعات (1375- 1385) شهر تهران اطلاعات (1375- 1385) منطقه 10 شهر تهران اطلاعات محلات منطقه 10 (1385) نقشه های کاربری زمین، توزیع کاربری های خدماتی مختلف، خیابان ها و جزآننقشه های نرخ سواد، نرخ مشارکت اقتصادیآمار مرکز آمار ایرانآمار مرکز آمار ایرانسند توسعه محلات منطقه 10شهرداری منطقه 10 شهر تهرانجمعیت 1385pdfPdfPdfGISShp ماخذ: نگارنده، 1392. 2-8-1- تحلیل داده ها داده های خام جمع آوری شده، با توجه به نیاز پژوهش مورد پردازش و طبقه بندی قرار گرفته اند و برای تجزیه و تحلیل آماری وارد نرم افزار SPSS و برای تجزیه و تحلیل فضایی و تولید نقشه های مبتنی بر داده های آماری، وارد نرم افزار GIS شدند. 1-2-8-1- شیوه های تحلیل داده ها استراتژی های پژوهش که در این مطالعه به کار رفتند روش های کمی و کیفی را با یکدیگر ترکیب می کنند. مزیت کاربرد هم زمان روش های کمی و کیفی در مطالعه کیفیت زندگی شهری، در بین پژوهشگران به طور فزاینده ای رسمیت یافته است. چارچوب روش شناسی بکار گرفته شده برای تحلیل داده ها در نمودار زیر نشان داده شده است. کلیاتنمودار شماره 1-1- چارچوب روش شناختی تحلیل داده ها اطلاعات فضاییتولید راهبردهای برنامه ریزیتعیین اولویت برنامه ریزیترکیب کیفیت زندگی عینی و ذهنیتحلیل آماری (SPSS)کیفیت زندگی ادراکینمونه گیری خانوارداده های ثانویهداده های اولیه تعریف مساله تعیین اهداف اصلی و اهداف فرعی پژوهش تعیین سوالات پژوهش تعیین فرضیات پژوهش تشخیص داده های مورد نیاز داده های سرشماریخدمات و تسهیلات کالبدی مانند مدارس، پارک و جز آنمحدوده محلات تحلیل فضایی Spatial Analysis تحلیل سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)Index OvelayAHP وضعیت کیفیت زندگی عینی و ذهنی در محلات منطقه 10 تشخیص چهار حالت کیفیت زندگی ماخذ: نگارنده، 1392. شیوه های تحلیل کیفیت زندگی ذهنی و عینی در ادامه به تفصیل توضیح داده شده است. 1-1-2-8-1- تحلیل کیفیت زندگی ذهنی پس از ورود اطلاعات مربوط به پرسشنامه ها در نرم افزار SPSS ، تحلیل آنها به صورت زیر انجام گرفته است. برای سنجش کیفیت زندگی در محلات منطقه 10 شهر تهران چهار عرصه انتخاب گردید. این عرصه ها شامل متغیرها و هر متغیر نیز از شاخص هایی تشکیل شده است که در فصل چهارم به تفضیل توضیح داده خواهد شد. کیفیت زندگی ذهنی مربوط به هر متغیر، شاخص های مربوط به آن متغیر و عرصه ی مرتبط با متغیر موردنظر، در سطح منطقه 10 و محلات ده گانه آن، با استفاده از آمارهای توصیفی سنجش گردید. روش مقیاس لیکرت، جهت وزن دهی به گزینه های پنج گانه پاسخ به پرسشنامه ها (که شامل گزینه های بسیار راضی، راضی، در حد متوسط، ناراضی و بسیار ناراضی) به کار گرفته شد. سپس پاسخ‌های کیفی به رتبه‌های کمّی تبدیل گردید و ارزش عددی برای گزینه‌های آن چنین فرض شد: جدول شماره 3-1- طیف لیکرت به کار رفته در پژوهش گزینه هاکاملا راضیراضیدر حد متوسطناراضیکاملا ناراضیارزش عددی12345 ماخذ: نگارنده، 1392. با توجه به فراوانی پاسخ‌های مربوط به هر یک از گزینه‌ها، نمره میانگین متغیرها در هر عرصه محاسبه گردید. بنابراین برای هر شاخص مربوط به متغیرهای یک عرصه نمره میانگین به صورت زیر بدست آمد: 1- فراوانی مربوط به هر شاخص یک متغیر براساس نظر کلیه پاسخ‌دهندگان مشخص می‌گردد. 2- فراوانی گزینه در ارزش عددی (وزن) آن ضرب می‌شود. 3- حاصل ضربها جمع می‌گردد. 4- حاصل جمع بر تعداد کل پاسخ‌دهندگان تقسیم می‌شود. به عبارت ریاضی: مجموع (ارزش عددی (وزن) هر شاخص مربوط به متغیر × فراوانی مربوط به آن) = میانگین شاخص مربوط به متغیر تعداد کل پاسخ دهندگان به سؤال مورد نظر از جمع میانگین شاخص های متغیر و تقسیم آنها بر تعداد شاخص ها مربوط به آن، نمره میانگین متغیرها بدست آمد. در مرحله بعد نمره میانگین متغیرهای یک عرصه با هم جمع شدند و بر تعداد متغیرهای آن عرصه تقسیم گشتند تا نمره میانگین عرصه مورد نظر بدست آمد. سپس نمره میانگین چهار عرصه انتخاب شده ( دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری، اجتماعی، مسکن و زیست محیطی) با یکدیگر جمع شدند و با تقسیم آنها بر تعداد عرصه ها، نمره میانگین کیفیت زندگی منطقه 10 حاصل شد. وقتی نمره میانگین کیفیت زندگی منطقه 10 شهر تهران به دست آمد، با مراجعه به طیف قضاوت پنج قسمتی، سطح رضایتمندی آن (کاملا راضی، راضی، در حد متوسط، ناراضی و کاملا ناراضی) مشخص می‌گردد. طیف قضاوت نیز براساس حداکثر و حداقل ارزش عددی مربوط به گزینه‌های سؤال شاخص ها ساخته می‌شود. یعنی در یک طرف طیف حداقل ارزش عددی گزینه‌ها و در سمت دیگر آن حداکثر ارزش عددی را قرار می دهیم. سپس فاصله بین این دو به 5 قسمت مساوی تقسیم می‌گردد که کمترین قسمت نشان دهنده سطح کاملا راضی، قسمت وسط سطح در حد متوسط و قسمت انتهایی طیف که بیشترین امتیاز را دارد، سطح کاملا ناراضی به حساب می‌آید. سپس براساس اینکه امتیاز عددی کیفیت زندگی ذهنی در کدام قسمت طیف است، رضایتمندی آن تعیین می‌گردد. کاملا ناراضی ناراضی درحد متوسطراضیکاملا راضی حداکثر امتیاز 5 4 3 2 1 حداقل امتیاز برای تعیین کیفیت ذهنی در محلات منطقه 10، نمره میانگین کیفیت زندگی در منطقه 10 شهر تهران مبنا قرار گرفته شده است. چنانچه نمره میانگین رضایتمندی ساکنین محله ای کمتر مساوی نمره میانگین کیفیت ذهنی منطقه 10 شهر تهران باشد، ان محله به عنوان محله ای که ساکنین آن از کیفیت زندگی در آن راضی هستند طبقه بندی می گردد و در مقابل اگر میانگین سطح رضایتمندی ساکنین در یک محله بزرگتر از نمره میانگین کیفیت زندگی در سطح منطقه 10 شهر تهران باشد، محله مورد نظر به عنوان محله ای که ساکنین آن از کیفیت زندگی در آن ناراضی می باشند در نظر گرفته می شود. 2-1-2-8-1- تحلیل کیفیت زندگی عینی هم آمار توصیفی و هم آمار فضایی برای سنجش سطح عینی کیفیت زندگی در محدوده مورد مطالعه به کار گرفته شدند. برای سنجش کیفیت زندگی عینی مراحل زیر پیموده شده است: مرحله نخست: لایه های مربوط به شاخص ها آماده سازی گردید. این شاخص ها بر اساس سهمی که در کیفیت زندگی داشتند، به یک نمره از 1-0 تبدیل شدند. بر طبق آن، نواحی ای که در درون آستانه های تعریف شده برای شاخص ها قرار گرفتند، نمره یک و نواحی بیرون آستانه ها نمره صفر گرفتند. این آستانه ها بر اساس نظرات کارشناسان، مطالعه مطالعات پیشین انجام گرفته در این زمینه، مطالعات انجام شده توسط مهندسین مشاور و سایر منابع اطلاعاتی موجود در این زمینه پیشنهاد گردیدند. مرحله دوم- هر متغیر شامل شاخص هایی می باشد که به منظور بدست آمدن لایه متغیر، رویهم گذاری لایه های صفر و یکی شاخص های آن متغیر صورت می گیرد. نسبت تاثیر شاخص های هر متغیر در کیفیت زندگی یکسان تشخیص داده شد. پس از رویهم گذاری لایه ها با نسبت یکسان، لایه متغیر بدست آمده را نرمالایز می کنیم تا لایه صفر و یکی حاصل گردد. مرحله سوم- برای بدست آوردن لایه مربوط به عرصه های چهارگانه که عبارت بودند از عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری، عرصه اجتماعی، عرصه مسکن و عرصه زیست محیطی از دو روش AHP و Index Overlay استفاده شده است. روش AHP (فرایند تحلیل سلسله مراتبی) به منظور امتیازدهی به لایه متغیرهای هفت گانه عرصه نخست یعنی دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری استفاده شده است. به علت زیاد بودن تعداد متغیرها و مقایسه دودویی آنها با یکدیگر برای هدف ارزیابی کیفیت دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری از روش AHP استفاده نمودیم. پس از انجام AHP وزن های مربوط به هر متغیر با استفاده از نظر کارشناسان استخراج گردید. سپس متغیرهای هفت گانه در وزن مربوط به خود ضرب و با یکدیگر جمع شدند. لایه حاصل کیفیت عینی دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری را نشان می دهد . روش Index Overlay برای تعیین مناسبت یا نامناسبت کیفیت عینی در محلات منطقه 10 شهر تهران و در عرصه های اجتماعی، مسکن و زیست محیطی به کار گرفته شد. برای بدست آمدن لایه مربوط به این سه عرصه نیز، پس از بدست آمدن لایه متغیرهای مربوط به هر عرصه (که با رویهم گذاری لایه های صفرو یکی شده از شاخص ها با نسبت تاثیر یکسان حاصل می گردد) از روش Index Overlay استفاده گردید. چون تعداد متغیرها در این سه عرصه زیاد نبود و مقایسه دودویی آنها به راحتی امکان پذیر بود از این روش استفاده نمودیم. به هر لایه متغیر بر اساس نظر کارشناسی وزنی اختصاص داده می شود. لایه متغیر در وزن مربوط به خود ضرب می شود و با سایر لایه های متغیر جمع می گردد و لایه عرصه مورد نظر ایجاد می گردد. مرحله سوم- در این مرحله به منظور بدست آمدن کیفیت زندگی عینی محلات منطقه 10 شهر تهران، رویهم گذاری لایه عرصه های چهارگانه با نسبت تاثیر یکسان بر کیفیت زندگی صورت گرفت. نقشه حاصل شده یک نقشه رستری ایجاد شد که نقاط پررنگ تر کیفیت عینی مناسب تر و نقاط روشن تر کیفیت عینی نامناسب تر را در محلات منطقه 10 شهر تهران نشان می دهد. 3-1-2-8-1- ترکیب کیفیت زندگی عینی و ذهنی برای تشخیص حالت های کیفیت زندگی در محدوده مورد مطالعه، ترکیب سطح عینی و ذهنی کیفیت زندگی مهم می باشد. ماتریس 2*2 برای ترکیب کیفیت زندگی عینی و ذهنی و برای تشخیص حالت های کیفیت زندگی که نتیجه این ترکیب می باشد، به کار گرفته شد. تکنیک ماترس از زپف (1984) مشتق شده است. ماتریسی که در جدول زیر ارائه شده است بر اساس کیفیت زندگی عینی مناسب و نامناسب و کیفیت ذهنی راضی و ناراضی می باشد. برای کیفیت زندگی ذهنی، یک محله با نمره میانگین کمتر مساوی نمره میانگین منطقه ، به عنوان محله ای با کیفیت زندگی خوب در نظر گرفته می شود. به عبارت دیگر، یک محله با نمره میانگین کیفیت زندگی ذهنی بزرگتر از نمره میانگین منطقه ، به عنوان محله ای با کیفیت زندگی ذهنی بد در نظر گرفته می شود. این دسته بندی بر اساس مقیاس لیکرت به کار گرفته شده در این مطالعه می باشد. برای کیفیت زندگی عینی، محله ای که در درون استانداردها و آستانه های کاربردی برای هر شاخص می باشد، کیفیت زندگی عینی آنها مناسب در نظر گرفته می شود و اگر نباشد کیفیت زندگی عینی محله نامناسب در نظر گرفته می گردد. حالت های تشخیص داده شده، تطابق و عدم تطابق بین کیفیت زندگی عینی و ذهنی سنجش شده را نشان می دهد. بنابراین، وقتی هم وضعیت کیفیت عینی مناسب و هم وضعیت کیفیت ذهنی راضی باشد حالت بهزیستی وجود دارد، وقتی هر دو بد هستند، ما آن حالت را محرومیت می نامیم و اگر کیفیت زندگی ذهنی خوب است و کیفیت زندگی عینی بد است، حالت سازش پذیری وجود دارد و وقتی کیفیت زندگی ذهنی بد است و کیفیت زندگی عینی خوب است، حالت ناهنجاری وجود دارد. جدول شماره 4-1- حالت های کیفیت زندگی کیفیت زندگی ذهنی راضی ناراضی (کمتر مساوی نمره میانگین منطقه≥) ( بزرگتر از نمره میانگین منطقه) کیفیت زندگی عینیمناسب،آستانه≥ بهزیستی ناهنجارینامناسب،آستانه سازش پذیری محرومیت ماخذ: بر اساس زپف، 1984 3-8-1- روش های تجویز راهکارها و راه حل ها در مرحله تجویز برای دستیابی به هدف اصلی و کلان پایان نامه (ارتقای کیفیت زندگی در مورد پژوهی) برمبنای تحلیل داده ها و اطلاعات، محلاتی در منطقه10 که از میان حالت های کیفیت زندگی که در مرحله تحلیل با ترکیب کیفیت زندگی عینی و ذهنی بدست آمده است، در وضعیت محرومیت به سر می برند، شناسایی می گردند. سپس اهداف برنامه ریزی برای آنها تبیین شده و راهبردها و سیاست های دستیابی به این اهداف تدوین می گردند. 9-1- ساختار پایان نامه پایان نامه حاضر در قالب 6 فصل کلی تدوین می گردد که عبارتند از: فصل اول: ارائه طرح کلی پایان نامه، فصل دوم: معرفی چارچوب های نظری، تجربی و فنی مرتبط با انگاشت کیفیت زندگی، فصل سوم: شناخت مورد پژوهی، فصل چهارم: بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی در تحلیل مورد پژوهی پایان نامه، فصل پنجم: طراحی برنامه برای مورد پژوهی و فصل ششم: جمع بندی و تبیین نتایج می باشد. فصل اول- این فصل به طرح کلی پایان نامه اشاره دارد و با توجه به عنوان پایان نامه به بیان مشکل پژوهش، اهداف پژوهش، سوالات پژوهش، چارچوب مفهومی پژوهش می پردازد. فصل دوم- این فصل چارچوب نظری، تجربی و فنی برای کیفیت زندگی می سازد. هدف از تشریح چارچوب نظری، تجربی و فنی انگاشت کیفیت زندگی، تعیین چارچوب نظری و فنی مناسبی برای بکارگیری در مورد پژوهی می باشد. در این گام تعاریف گوناگون از انگاشت کیفیت زندگی و چگونگی ارتباط آن با برنامه ریزی شهری، توسعه تاریخی این انگاشت و تجارب بکارگیری آن در سایر کشورها و سپس روش ها و فنون بکارگیری کیفیت زندگی و سنجش آن ارائه شده است. فصل سوم- در این فصل، نتایج چارچوب های نظری، تجربی و فنی امکان انتخاب مورد پژوهی را فراهم می کند، محلات منطقه 10 شهر تهران به عنوان مورد پژوهی پایان نامه انتخاب می گردد و ساختار فضایی آن با هدف فراهم نمودن نیازهای اطلاعاتی برای مرحله تحلیل مورد بررسی و شناخت قرار می گیرد. فصل چهارم- این فصل به معرفی فرایند سنجش کیفیت زندگی در مورد پژوهی پایان نامه می پردازد. معرفی و بکارگیری روش، اصول و فرایند قابل بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی در تحلیل مورد پژوهی پایان نامه و تعیین حالت های کیفیت زندگی در آن. در واقع در این مرحله، بر مبنای چارچوب قابل بکارگیری در مورد مورد پژوهی، به بکارگیری روشهای انتخاب شده در ارزیابی وضعیت جاری محلات منطقه 10 شهر تهران با معیارهای کیفیت زندگی پرداخته می شود. فصل پنجم- در این فصل با بکارگیری بروندادهای حاصل شده از فصل پیشین به تدوین برنامه پرداخته می شود، یعنی یک برنامه ریزی ارتقای کیفیت زندگی برای محلاتی از منطقه 10، که دارای حالت محرومیت می باشند صورت می گیرد. نتایج این فصل امکان پاسخگویی به پرسش ها و اهداف و فرضیات پایان نامه را فراهم می کند. فصل ششم- در این فصل چگونگی دستیابی به اهداف و پرسش های پایان نامه توضیح داده می شود. همچنین دستاوردهای پایان نامه و پیشنهادهای مربوط به ادامه کار پایان نامه تشریح می گردند. ساختار پایان نامه در نمودار زیر نشان داده شده است. نمودار شماره 2-1- ساختار پایان نامه (ماخذ: نگارنده، 1392). 72009025400 فصل دوم تشریح چارچوب نظری، تجربی و فنی مرتبط با انگاشت کیفیت زندگی فصل دوم- تشریح چارچوب نظری، تجربی و فنی مرتبط با انگاشت کیفیت زندگی 1-2- مقدمه این فصل شامل 4 بخش در ارتباط با کلمه کلیدی این مطالعه، یعنی انگاشت کیفیت زندگی می باشد. در بخش اول پایه های نظری مرتبط با انگاشت کیفیت زندگی تشریح می گردد. در بخش دوم با عنوان تشریح چارچوب تجربی بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی در برنامه ریزی شهری، تجارب کشورهای دیگر در بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی در برنامه ریزی شهری ، در دو گروه بیشتر توسعه یافته و کمتر توسعه یافته، مورد بررسی قرار می گیرد. در بخش سوم با عنوان معرفی روشها و فنون مرتبط با بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی در برنامه ریزی شهری، روشها و فنون سنجش کیفیت زندگی شهری و مدل های بکارگیری این انگاشت در برنامه ریزی شهری بررسی می شود. سرانجام در بخش پایانی یک جمع بندی از چارچوب های فوق الذکر بیان می شود و در پایان این جمع بندی، چارچوب مفهومی پژوهش ارائه می گردد. 2-2- هدف هدف از این فصل، بازبینی ادبیات در ارتباط با انگاشت کیفیت زندگی به منظور شناخت این انگاشت و تدوین چارچوب نظری و فنی مناسب برای بکارگیری در مورد پژوهی پایان نامه می باشد. 3-2- روش کار به منظور بازبینی ادبیات و ساخت پس زمینه نظری در ارتباط با انگاشت کیفیت زندگی، فرایندی در چهار مرحله پیموده شده است. این فرایند در نمودار زیر نشان داده شده است. 2. تشریح چارچوب نظری، تجربی و فنی بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی در برنامه ریزی شهرینمودار شماره 1-2- روش کار فصل 2( ماخذ: نگارنده، 1392)مقایسه استاندارد زیست و کیفیت زندگیتفاوت استاندارد زیست و کیفیت زندگیتعریف استاندارد زیستابعاد کیفیت زندگیتعاریف ناظر بر ابعاد عینی و ذهنی کیفیت زندگی معرفی تعاریف پایه انگاشت کیفیت زندگیسنجش کیفیت زندگیمدل های انگاشتی کلان کیفیت زندگیعرصه های زندگیمدل کمپل و همکارانمدل کستانزا و همکارانمدل مارانز و راجرزمدل مارانز و موهالمدل تسفازقیجمع بندی و ارائه چارچوب انگاشتی پژوهشجمع بندی تجارب جهانی انگاشت کیفیت زندگیجمع بندی چارچوب های نظری انگاشت کیفیت زندگیجمع بندی چارچوب های فنی انگاشت کیفیت زندگی انگاشت رضایت از زندگیانگاشت خوشنودیانگاشت بهزیستی معرفی سیر تحول تفکر درمورد انگاشت کیفیت زندگیتشریح پایه های نظری مرتبط با انگاشت کیفیت زندگی معرفی و تعریف انگاشت های مرتبط با انگاشت کیفیت زندگی تعریف انگاشت کیفیت زندگی در چارچوب نظریه و عمل برنامه ریزی بررسی انگاشت کیفیت زندگی در چارچوب نظریه و عمل برنامه ریزی تاثیر مفهوم کیفیت زندگی بر برنامه ریزی شهری مطالعه شاخص کیفیت زندگی در آنتاریو کانادامطالعه شاخص کیفیت زندگی در گرند تراورس آمریکا موسوم به Q1998معرفی چارچوب انگاشتی پژوهشمنافع توسعه مدل های انگاشتیترکیب نشانگرهای عینی و ذهنی و تشخیص حالت های کیفیت زندگیتئوری های رابطه میان شاخصهای عینی و ذهنی کیفیت زندگیسنجش ذهنی کیفیت زندگی با جمع آوری داده های اولیه و تجزیه و تحلیل داده های ممیزیسنجش عینی کیفیت زندگی با استفاده از تجزیه و تحلیل داده های ثانویهراهنمودهایی برای سنجش کیفیت زندگی اصول اساسی سنجش کیفیت زندگیمعرفی روشها و فنون مرتبط با بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی در برنامه ریزی شهریتجارب کشورهای کمتر توسعه یافتهشواهد تجربی در بکارگیری کیفیت زندگی عینی و ذهنیتجارب کشورهای توسعه یافتهتشریح پایه های تجربی مرتبط با انگاشت کیفیت زندگی مطالعه شاخص کیفیت زندگی در شهر لیما در کشور پرومطالعه شاخص کیفیت زندگی در شهرتهران در کشور ایرانمطالعه شاخص کیفیت زندگی در یک منطقه خرد شهری درشهر آدیس آبابا در کشور اتیوپی 4-2- معرفی و تشریح پایه های نظری مرتبط با انگاشت کیفیت زندگی 1-4-2- مقدمه در این بخش، تعاریف کیفیت زندگی ارائه می شود تا توضیح دهد که کیفیت زندگی چیست، توسعه تاریخی آن چگونه بوده است و برای چه بوجود آمده است، انگاشت های مرتبط با آن چه انگاشت هایی هستند و چه رابطه ای با انگاشت کیفیت زندگی دارند و سرانجام این که انگاشت کیفیت زندگی در چارچوب نظریه و عمل برنامه ریزی چگونه تعریف می شود و چه کاربردهایی دارد. 2-4-2- هدف هدف این زیر فصل آشنایی با انگاشت کیفیت زندگی و بررسی سیر تحول و مبانی نظری آن به منظور بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی در فرایند برنامه ریزی مورد پژوهی پایان نامه می باشد. 3-4-2- روش کار در راستای بررسی ادبیات و اصول پایه تفکر درمورد انگاشت کیفیت زندگی فرایندی در پنج بخش اصلی بکار گرفته شد که عبارتند از: نخست- تعریف انگاشت کیفیت زندگی: ارائه تعریفی واحد از انگاشت کیفیت زندگی که در آن توافق وجود داشته باشد، به دلیل کاربرد آن در انتظام های فکری گوناگون ، دشوار و حتی غیر ممکن است. در این بخش تعاریف مختلف کیفیت زندگی بر اساس ابعاد عینی، ذهنی و هر دو بعد عینی و ذهنی بازبینی شد و با توجه به تعاریف متفاوت ارائه شده ازکیفیت زندگی، کلمات کلیدی که توسط پژوهشگران مختلف به کار برده شده بیان گردید. دوم- بررسی سیر تحول انگاشت کیفیت زندگی: از آنجایی که انگاشت کیفیت زندگی در ادامه تفکر در مورد استاندارد زیست قرار دارد، در این زیربخش ابتدا استاندارد زیست تعریف شده و سپس سیر تحول تفکر کیفیت زندگی ارائه می شود. سوم- معرفی و تعریف انگاشت های مرتبط با انگاشت کیفیت زندگی :انگاشت های بهزیستی، خوشنودی و رضایت از زندگی که به عنوان واحدهای سازنده انگاشت کیفیت زندگی می باشند در این بخش تعریف و توصیف می شوند. پنجم- بررسی انگاشت کیفیت زندگی در چارچوب نظریه و عمل برنامه ریزی: در این بخش انگاشت کیفیت زندگی در چارچوب نظریه و عمل برنامه ریزی تعریف می شود و ارتباط کیفیت زندگی با برنامه ریزی شهری بیان می گردد. 5-3-2- معرفی تعاریف پایه انگاشت کیفیت زندگی انگاشت کیفیت زندگی برداشتی گسترده است که به عنوان یک رهیافت، مقصودش ارزیابی زندگی درتمام بخشهای آن است. بنابراین این انگاشت با همه انتظام های فکری درگیر می باشد و ارائه تعریفی واحد از آن که مورد قبول همگان باشد، دشوار است .(Aklanoğlu,2011,p:421) با توجه به هدف مطالعه ی پژوهشگران مختلف، کیفیت زندگی نیز متفاوت تعریف شده است. مطالعه این انگاشت که در سال های اخیر توجهات زیادی را به خود جلب کرده است بر پایه پذیرش این فرضیه بنیادی صورت گرفته است که: " محیط اجتماعی و فیزیکی یک محدوده می تواند بر بهزیستی مردم ساکن در آن محدوده اثر بگذارد. " (Lambiri,2006,p:2). این انگاشت ویژگی ها و مشخصات قابل توجهی دارد: تنها به زندگی انسان ها مربوط می شود. این انگاشت کمتر به صورت جمع به کار می رود. این انگاشت به عنوان اصطلاحی تفکیک ناپذیر مطرح می شود. به سختی در قالب دسته ها و گروههای مجزا مرتبط با علوم اجتماعی مقوله بندی می شود.(Dissart,2000 136) انگاشت کیفیت زندگی سه ویژگی اصلی دارد: نخست آنکه موقعیت های زندگی افراد و ادراکاتشان نسبت به کیفیت زندگی را منعکس می کند. دوم- انگاشت کیفیت زندگی انگاشتی چند بعدی است، عرصه های متعدد زندگی مانند شرایط مسکن، آموزش، اشتغال، تعادل کارو زندگی، دسترسی به نهادها و خدمات عمومی و اثرات متقابل آنها را پوشش می دهد. و سرانجام، انگاشت کیفیت زندگی اطلاعات عینی(بیرونی) درمورد شرایط زندگی را با دیدگاههای ذهنی باهم ارائه می کند و به ایجاد تصویری کلی از بهزیستی در جامعه تمایل دارد(Keles,2011,p:24). وبستر مقدمه ای برای انگاشت کیفیت زندگی ارائه کرده است که به شرح زیر می باشد: کیفیت: درجه ای از برتری زندگی: سلسله مراتبی از تجارب ذهنی و فیزیکی که موجودیت افراد را می سازد. QUALITY OF LIFE PLANNING BULLETIN,1989,p: 2) 1-5-3-2- ابعاد کیفیت زندگی پژوهشگران بسیاری، مانند مک کال (1975)، میرز(1987)، دیوید سن و کاتر (1991)، اوبرین و ایدی (1991)، گری سون و یونگ (1994)، دینر و ساهه (1997)، تراک سنتر و اتالک (2001) به مرور ادبیات کیفیت زندگی پرداخته اند و در این مورد توافق کلی وجود دارد که تعریفی جامع از کیفیت زندگی باید برسمیت شناخته شود که این تعریف دو بعد مرتبط دارد، یک بعد روان شناختی و دیگری بعد محیطی. گری سن و یونگ (1994)، اشاره کرده اند که " به نظر می رسد یک توافقی وجود داشته باشد که در تعریف کیفیت زندگی دو سری بنیادی از اجزاء و فرایندها در تعامل می باشند: آن هایی که به یک سازوکار روان شناختی درونی وابسته هستند و یک احساس رضایتمندی و یا خشنودی از زندگی را ایجاد می کنند و آنهایی که شرایط بیرونی اند و سازو کارهای درونی را برمی انگیزند. در ارتباط با بعد اول، عبارات دیگری نیز به کار رفته اند، مانند: کیفیت زندگی انفرادی/شخصی، بهزیستی ذهنی، یا رضایت از زندگی. برای بعد دوم عبارات و سطوح مختلفی به کار رفته اند، مثلاً کیفیت زندگی شهری، کیفیت زندگی اجتماعی، کیفیت مکان و کیفیت زندگی محیطی. از آنجایی که کیفیت زندگی چنین انگاشت پیچیده و چندوجهی است، اینگونه استدلال می شود که ترکیب هر دو بعد درونی و بیرونی آن برای ایجاد تصویری کامل از کیفیت زندگی یک شخص یا یک مکان، اهمیت دارد. دیزارت و دلر(2000:136) استدلال می کنند که " کیفیت زندگی یک شخص به وقایع بیرونی (عینی) زندگی اش و ادراکات درونی (ذهنی ) که او از این عوامل و نیز از خویشتن دارد، وابسته می باشد (Massam,2003,p:145). 2-5-3-2 تعاریف ناظر بر ابعاد عینی و ذهنی کیفیت زندگی همانگونه که بیان گردید، انگاشت کیفیت زندگی، انگاشتی چند جانبه و چند وجهی است که دارای دو بعد عینی و ذهنی می باشد. نمونه هایی از تعاریف کیفیت زندگی که بر بعد ذهنی، عینی و یا ابعاد عینی و ذهنی کیفیت زندگی به طور توام اشاره می کنند، در جدول زیر ارائه شده است. جدول شماره 1-2- نمونه هایی از تعاریف کیفیت زندگی مرجعتعریفبعد کیفیت زندگیJanse (2004)کیفیت زندگی ساختاری چند بعدی دارد که شامل اجزای کالبدی، عاطفی، روانی، اجتماعی و رفتاری می باشد.-Hagerty et al (2001)کیفیت زندگی، اصطلاحی است که حاکی از کیفیت کلی زندگی یک شخص است نه فقط بعضی بخش های جزء، این به این معنی است که اگر کیفیت زندگی به عرصه های جزء خود تقسیم شود، این عرصه ها در مجموع باید کل ساختار را ارائه نمایند.-Schalock (2000)کیفیت زندگی انگاشتی است که منعکس کننده شرایط زندگی فرد در ارتباط با 8 بعد مرکزی یک زندگی می باشد: بهزیستی عاطفی، روابط بین افراد، رفاه مادی، پیشرفت شخصی، بهزیستی کالبدی، خودمختاری، شمول اجتماعی و حقوق ( اجتماعی).ذهنیLehman (1983)امری ذهنی، که در مفهوم جهانی رفاه انعکاس می یابد.بعد ذهنیEmerson (1985)رضایت از ارزشها، اهداف و نیازهای فردی از طریق تحقق یافتن توانایی هایشان و یا سبک زندگی آنها.بعد ذهنیThe WHOQOL Group (1995)کیفیت زندگی به عنوان ادراک افراد از موقعیتشان در زندگی، در زمینه سیستم های فرهنگی و ارزشی که در آن زندگی می کنند و در ارتباط با اهداف، انتظارات، استانداردها و نگرانی های آنها می باشد.انگاشتی گسترده است که به روشی پیچیده سلامت فیزیکی، وضعیت روانی، سطح استقلال، روابط اجتماعی، باورهای شخصی اشخاص و ارتباط آنها با ویژگی های بارز محیط را باهم ترکیب می کند.این تعریف نشان دهنده این دیدگاه است که کیفیت زندگی اشاره به ارزشگذاری ذهنی دارد که در زمینه فرهنگی، اجتماعی و محیطی قرار داده شده است. به این ترتیب، کیفیت زندگی نمی تواند به سادگی با واژه های "وضعیت سلامت"، "سبک زندگی"، "رضایتمندی از زندگی"، "حالت ذهنی" و یا "بهزیستی" برابری کند. بلکه، انگاشتی چندبعدی است که ترکیب کننده ادراک فردی از موارد ذکر شده و دیگر جنبه های زندگی است.بعد ذهنیDiener & Suh(1997)رضایتمندی از زندگیبعد ذهنیHass(1999b)کیفیت زندگی، ارزشگذاری چندبعدی شرایط زندگی فعلی افراد، در زمینه فرهنگی که در آن زندگی می کنند و ارزشهایی که دارند، می باشد. کیفیت زندگی در درجه اول حس ذهنی بهزیستی در ابعاد کالبدی، روانی، اجتماعی و معنوی است. در برخی شرایط، ممکن است شاخص های عینی برای تکمیل کردن و یا در افراد ناتوان به ادراک ذهنی، به عنوان شاخص نماینده برای ارزیابی کیفیت زندگی به کار رود.ابعاد عینی و ذهنیLane (1996)کیفیت زندگی با پیوند بین دو عنصر ذهنی یا مبتنی بر شخص و مجموعه ای از شرایط عینی تعریف شده است. عناصر ذهنی کیفیت زندگی بالا شامل: 1) حس بهزیستی 2) پیشرفت شخصی، رشد یادگیری و جزآن و عنصر عینی آن حاکی از کیفیت عینی زندگی می باشد.ابعاد عینی و ذهنیCummins (1997)کیفیت زندگی هم عینی و هم ذهنی است، هر محورآن شامل 7 عرصه است: بهزیستی مادی، سلامت، بهره وری، صمیمیت، امنیت، اجتماع و خوشبختی احساسی. عرصه های عینی به سنجه های عینی بهزیستی وابسته است و عرصه های ذهنی شامل عرصه رضایت است که با اهمیتشان برای افراد، وزن دهی می شوند.ابعاد عینی و ذهنیCummins (1992)ارزش های فردی و همچنین شرایط زندگی و رضایت از زندگی برای تعیین کیفیت زندگی با یکدیگر تعامل دارند.ابعاد عینی و ذهنیFelce and Perry (1995)کیفیت زندگی به عنوان بهزیستی کلی تعریف شده است که شامل توصیفگرهای عینی و ارزیابی های ذهنی از بهزیستی کالبدی، مادی، اجتماعی و عاطفی است.ابعاد عینی و ذهنیSenlier et al (2009)کیفیت زندگی به عنوان رابطه بین ادراک فردی و احساسات مردم و تجربیاتی که آنها در درون فضای زندگی خود دارند می باشد.ابعاد عینی و ذهنی ماخذ: Scottish Executive Social Research,2005 با توجه به تعاریف ارائه شده، می توان گفت مفهوم کیفیت زندگی، نه تنها در نزد محققان و صاحبنظران امری نسبی است، بلکه هریک از شهروندان ساکن در یک شهر یا حتی یک محله نیز تعریف متفاوتی از کیفیت زندگی دارند، اما برای ترسیم مفهومی موضوع موردنظر، تعریف زیر از کیفیت زندگی را مبنای مطالعه و استنتاج قرار می دهیم: " کیفیت زندگی انگاشتی چندوجهی، نسبی، متاثر از زمان، مکان و ارزش های فردی و اجتماعی است. این انگاشت از یک سو به عوامل بیرونی و عینی زندگی وابسته می باشد و از سوی دیگر به برداشتهای فردی افراد از جایگاهشان در زندگی در بستر فرهنگ و سیستم های ارزشی ای که در آنها رشد می کنند، وابسته می باشد." (تدوین و استنتاج از منابع مختلف). 6-3-2- معرفی سیر تحول تفکر انگاشت کیفیت زندگی پیش از آنکه انگاشت کیفیت زندگی به صورتی که در دهه 1960 میلادی و بعد از آن مورد استفاده قرار بگیرد، بررسی جنبه های کیفی زندگی در چارچوب مفاهیم دیگری انجام می گرفت. بهترین عامل مؤثر در پیدایش انگاشت کیفیت زندگی ، مطرح شدن استاندارد زیست در مجامع علمی و سیاسی و پس از آن در بررسی های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جوامع مختلف است. بنابراین ریشه های اصلی انگاشت کیفیت زندگی و تعاریف جدید از آن در استاندارد زیست قرار دارد. 1-6-3-2- تعریف استاندارد زیست استاندارد زیست به سطح ثروت، راحتی، کالاهای مادی و ملزومات در دسترس برای یک طبقه خاص اجتماعی و اقتصادی در یک منطقه خاص جغرافیایی اشاره دارد . سنجش استاندارد زیست معمولا شامل سنجش عوامل زیر است: درامد کیفیت و در دسترس بودن اشتغال اختلاف طبقاتی نرخ فقر کیفیت و قیمت مسکن ساعت کار مورد نیاز برای خرید نیازمندی ها تولید ناخالص داخلی (GDP ) نرخ تورم کیفیت و در دسترس بودن آموزش امید به زندگی هزینه کالا و خدمات زیرساخت رشد اقتصادی ملی ثبات اقتصادی و سیاسی آزادی های سیاسی و مذهبی کیفیت محیط زیست اقلیم ایمنی تفکر درمورد استاندارد زیست ، تفکر درمورد عواملی است که به راحتی اندازه گیری می شوند. از استاندارد زیست اغلب برای مقایسه بین نواحی جغرافیایی استفاده می شود. یک مقیاس برای استاندارد زیست، شاخص توسعه انسانی (HDI) است که در سال 1990 توسط سازمان ملل متحد توسعه یافته است. این شاخص، امید به زندگی در بدو تولد، نرخ سواد بزرگسالان و سرانه تولید ناخالص داخلی (GDP) را برای اندازه گیری سطح توسعه یافتگی یک کشور در نظر می گیرد(www.investopedia.com). بنابراین استاندارد زیست ابعاد و ماهیت کارهایی را که باید انجام شوند تعیین می کند. استاندارد زیست شرایط حداقلی را برای همه ی حوزه های زندگی تعیین می کند به طوری که سطح زندگی شهروندان نباید پایین تر از آن قرار بگیرد. به بیان دیگر استاندارد زیست بیان حداقل و حداکثر نیازها و تحت مقررات درآوردن تأمین نیازهای انسانی برای رسیدن به یک زندگی مناسب است (تقی زاده مطلق،1381). 2-6-3-2- مقایسه استاندارد زیست و کیفیت زندگی هنگامی که مردم در مورد استاندارد زیست خود فکر می کنند، درآمد ممکن است اولین چیزی باشد که به ذهن آنها می آید. بنابراین اگر درآمد آنها، به عنوان مثال از طریق از دست دادن شغل، کاهش یابد آنها ممکن است استاندارد زیست خود را همراه با آن پایین در نظر بگیرند. استاندارد زیست شاخص نسبتا ناقصی است. ممکن است کشوری بر طبق عوامل مطرح شده در بالا، بالاترین رتبه را از نظر استاندارد زیست نسبت به سایر کشورها کسب نماید، ولی برای بخش هایی از جمعیت آن کشور، استاندارد زیست واقعاً پایین باشد. مشابه استاندارد زیست، چیزی که به عنوان کیفیت زندگی خوب برای یک فرد در نظر گرفته می شود، ممکن است برای فرد دیگر چنین به نظر نرسد. به عنوان مثال اقتصاددانان شاخص هایی را تولید می کنند که بر اساس آن کیفیت زندگی در کشورهای مختلف را رتبه بندی می کنند. بر اساس شاخص های تعریف شده برای سنجش کیفیت زندگی توسط اقتصاددانان، به طور قابل پیش بینی ای، کشورهای توسعه یافته از نظر رتبه در بالا و کشورهای کمتر توسعه یافته در پایین قرار می گیرند (www.investopedia.com). 3-6-3-2- تفاوت استاندارد زیست و کیفیت زندگی تفاوت اصلی بین استاندارد زیست و کیفیت زندگی این است که استاندارد زیست، سطح ثروت، مسکن و کالاهای مادی است و بنابراین بیشتر عینی می باشد درحالیکه کیفیت زندگی اغلب میزان شادی افراد را اندازه می گیرد و بیشتر ذهنی می است(www.investopedia.com). شاخص های کیفی و کمی مربوط به استانداردهای زیست، خدمات و کالاهای مورد نیاز مردم هستند و شامل مواردی چون سرانه تولید ناخالص ملی، امید به زندگی، نرخ زاد و ولد، نرخ مرگ و میر کودکان، تعداد پزشکان، تعداد خودروها، نرخ بهره مندی از تلویزیون، رادیو، تلفن و آموزش های عمومی، هزینه های آموزشی و بهداشتی، تعداد سینماها، توزیع روزنامه، حاصلخیزی زمینهای کشاورزی و تراکم می شوند. در حالی که کیفیت زندگی حاصل اثرات متقابل ویژگی های اجتماعی، بهداشتی، اقتصادی و زیست محیطی می باشد که بر روند توسعه فردی و اجتماعی اثر می گذارد(Nots on Quality Of Life, Ontario Social Development Council ,1997). کیفیت زندگی برداشت وسیعتری از رفاه انسانی دارد و ابعاد غیر مادی رفاه را نیز جزو نیازهای اساسی یک فرد می بیند. زیرا نیازهایی مانند شادی، حس مسئولیت، نشاط فرهنگی، آزادی سیاسی، مشارکت، ملاحظات اجتماعی و زیست محیطی که در انگاشت کیفیت زندگی مطرح می شوند، در انگاشت استاندارد زیست مطرح نبوده اند. استاندارد زیست بیشتر عوامل مادی را در نظر دارد و تفاوت عمده آن با انگاشت کیفیت زندگی نیز همین نکته است. با وجود آنکه هردو مفهوم استاندارد زیست و کیفیت زندگی ناقص می باشند، آنها می توانند تصویری کلی از زندگی در یک مکان و زمان خاص بدست دهند(www.investopedia.com). 4-6-3-2- سیر تحولات انگاشت کیفیت زندگی چه چیزهایی یک جامعه خوب را می سازد و چگونه زندگی افراد می تواند ارتقا پیدا کند، جزء سوالات اساسی در همه زمان ها و فرهنگ ها بوده است. برای قرن ها فیلسوفان، متخصصان و متفکران سیاسی تعریف خود را از کیفیت زندگی با توجه به هنجارهای متفاوت، پیش فرض های مذهبی یا ایدئولوژیک ارائه نمودند. با این حال تنها در شروع دهه 1900 میلادی است که این نکته تبدیل به موضوع پژوهش های تجربی سیستماتیک شده است (Patrik Vesan,2011,p:1). بررسی تحولات و سیر تاریخی تفکر در مورد کیفیت زندگی بدون در نظر گرفتن موضوع استاندارد زیست درست نخواهد بود زیرا کیفیت زندگی در ادامه سیر تحولات تفکر در مورد استاندارد زیست قرار دارد. بنابراین برای حفظ تسلسل کامل این سیر تحول بهتر آن است که ابتدا روند تغییرات انگاشت استاندارد زیست بررسی شود. حفظ استاندارد زیست در اوایل قرن بیستم میلادی و در پی شروع جنبش مدرنیسم از سوی اصلاح طلبان اجتماعی مطرح شد. حفظ استاندارد زیست اهداف کسانی را تشکیل می داد که جایگاه خود را در اقتصاد ما بعد صنعتی و متکی به فناوری پیشرفته از دست داده بودند. بحث استاندارد زیست، پسندیدگی و گسترش آن، دولت ها را موظف می ساخت تا حداقلی از شرایط مادی و سلامتی را برای زندگی انسانها فراهم سازند. این جنبش در پی بروز مشکلات عدیده ای که برای شهروندان در پی قرن نوزدهم میلادی و شروع صنعتی شدن ایجاد شده بود به وجود آمد. استاندارد سازی زندگی مشکلات مختلفی از جمله تأمین مسکن مناسب، پاکسازی شهرها، رسیدگی به وضعیت کارگران و به طور کلی نیازهای اولیه جمعیت را در بر می گرفت. استاندارد زیست نماد پیشرفت در دوران نوگرایی و پاسخ به نیازهای متناسب با آن بوده و تبلور عینی ساختن اندیشه ها و متعارف ساختن فرد را امکان پذیر کرده است. به دنبال پیروزی اصلاح طلبان در طی دهه های 1930 و 1940 میلادی و پس از جنگ دوم جهانی در کشورهای صنعتی اروپای غربی تفکر حکومت رفاه زنده شد و دولت هایی که سطح معینی از رفاه را در سرلوحه ی فعالیتهای خود قرار داده و با اتکاء به اعداد معینی برای هر یک از شاخصهای استاندارد، که در جهت حفظ آن تلاش می کردند به قدرت رسیدند (تقی زاده مطلق،1381). توجه به سایر نیازهای انسان چون عزت نفس، آموزش، معاشرت های اجتماعی، زیبایی شناسی و جز آن همراه با رشد سریع اقتصادی و توجه به جنبه های کیفی محیط زیست باعث شد اصلاح طلبان در طی دهه های 1950 و 1960 میلادی به تدریج انگاشت کیفیت زندگی را به جای استاندارد زیست جایگزین کنند. مخالفت با توسعه شهرها و توجه به حفظ نواحی تاریخی، احیای نواحی فرسوده، تأکید بر قابلیت های سکونت و ویژگیهای کیفی آن (به جای ویژگیهای کمی) و تلاش برای تعریف رفاه جدا از شاخص های پولی و توجه به چندگانگی خواسته ها از جمله عوامل مؤثر در این تغییر رویکرد در طی دهه 1960 میلادی به ویژه در اروپا بود(اسمیت، 1994). افزایش توجه نسبت به موضوع کیفیت زندگی در این دوران در قلب دو رشته پژوهش وجود داشت: یکی از آنها در ایالات متحده آمریکا گسترش یافت (که جنبش شاخص های اجتماعی نامیده شد) و دیگری در سوئد (رهیافت سطح زندگی) گسترش پیدا کرد. این اولین موج مطالعات بود که اساساً بر ایجاد مجموعه داده های "شاخصهای اجتماعی" متمرکز شده بود و هدف آنها فهم اثرات رشد اقتصادی بر بهزیستی انسان بود (Patrik Vesan,2011,p:1). تغییر از استاندارد به کیفیت بیانگر این واقعیت است که در دهه 1960 میلادی شرایط مادی زندگی در کشورهای صنعتی به قدری بهتر شده بود که سیاستمداران و تصمیم گیران می توانستند خواست های عالی را در کار سیاستگذاری جایگزین نمایند. استاندارد زیست که در آغاز سده ی بیستم میلادی به عنوان سنتزی از احتیاجات اساسی ابداع شد، خیلی سریع به هنجار عمومی پیشرفت اجتماعی مبدل گردید و کیفیت زندگی در ادامه این روند به بیان ملاحظات اجتماعی و زیست محیطی پرداخت و به سرعت به یک ابزار بازاریابی درعرصه اقتصاد جهانی تبدیل شد. فرض بر این بوده که جنبش کیفیت زندگی می تواند به ترویج توسعه پایدار کمک کند و حساسیت ها را نسبت به ظرفیت مسکونی زمین و ظرفیت تحمل بشر افزایش دهد . کیفیت زندگی نماد پاسخ به نیاز پست مدرنیسم است و در پی هنجار مشترکی برای مقابله با نابرابری ها می باشد. در طول دهه 1970 میلادی مطالعات و مشاهدات متعددی در زمینه کیفیت زندگی انجام شد. در این زمان دو گرایش عمده بین پژوهشگران وجود داشت؛ عده ای با تکیه بر علوم اجتماعی و شاخص های جمعی، موضوع کیفیت زندگی را پیگیری می کردند و عده ای با تکیه بر شاخص های فردی سعی در تکمیل مطالعات خود داشتند (Mayers,1987,p:45). در دهه 1980 میلادی، مطالعات کیفیت زندگی در جهت رتبه بندی شهرها و مقایسه آنها ادامه پیدا کرد. نخستین بار دولت بریتانیا با در نظر گرفتن معیارهایی چون بهداشت، آموزش و اشتغال به رتبه بندی شهرها اقدام نمود. پس از آن در ایالت متحده آمریکا اقداماتی در جهت تهیه گزارش رتبه بندی سالانه شهرها انجام شد(Boyer And Savageau,1981). پس از این گزارش توجه به انگاشت کیفیت زندگی در تمام عرصه های جغرافیایی، اجتماعی، برنامه ریزی و سیاستگذاری افزایش یافت. در اواسط دهه 1980 میلادی، بررسی های مرتبط با کیفیت زندگی به طور فزاینده ای بر مقیاس های جغرافیایی کوچکتر همچون شهرها متمرکز شد. در این زمان اهمیت مطالعه کیفیت زندگی خرد شهری در کنار مطالعه کیفیت زندگی کل شهر مورد توجه قرار گرفت. در طی دهه 1980 افزون بر تلاش در جهت رتبه بندی شهرها با استفاده از شاخص های کیفیت زندگی، مطالعاتی نیز در جهت ترکیب شاخص های مختلف و همچنین استفاده از شاخص های اقتصادی در کیفیت زندگی انجام شد. اولین نمونه این فعالیتها در انگلستان و تحت عنوان BTI در سال 1988 صورت گرفته است.در همین زمان برنامه جوامع سالم توسط سازمان بهداشت جهانی نیز تدوین شد. این برنامه دولت ها را به تلاش همگانی برای ارتقاء شرایط زندگی در سطح محلی ترغیب می کرد و زمینه های توسعه شاخص های کیفیت زندگی را در سطح جامعه بین الملل فراهم می ساخت(Mayers,1987,p:45). نخستین مقایسه بین المللی در زمینه کیفیت زندگی توسط کمیته بحران جمعیت وابسته به سازمان ملل متحد در سال 1990 میلادی انجام شد. در طول دهه 1990 مطالعات درباره کیفیت زندگی به سمت رقابت شهرها متمایل گردید. این تغییر تمایل و سیاستگذاری به دنبال انتقادهای وارد بر رتبه بندی شهرها به وجود آمد و منتقدان خواستار استفاده مؤثرتر از انگاشت کیفیت زندگی در برنامه های توسعه و بهبود واقعی شرایط زندگی شدند. آنها معتقد بودند این روش بیشتر بر پایه شاخص های هزینه های زندگی استوار شده است و کیفیت زندگی به طور واقعی در نظر نیامده است. در این مطالعات با مراجعه به آرا مردم ، اهداف ارتقا کیفیت زندگی، ایجاد یک جامعه با نشاط، سالم، دارای وفاق اجتماعی و محیط زیست پایدار عنوان شده است و در تمامی آن ها با تأکید بر توسعه پایدار، ارتقای کیفیت مکانی، جذب نیروهای انسانی کارآمد و افزایش توان رقابت شهرها در عرصه اقتصاد جهانی به بررسی کیفیت زندگی در سطح شهرهای مختلف پرداخته شده است . در پی بحث کیفیت زندگی و به دنبال رونق مباحثی نظیر اقتصاد جهانی، جهانی شدن و تقویت اقتصادهای کوچک و محلی برای ورود به این رقابت ها بحث رقابت شهرها نیز شکل گرفت. تغییر ماهیت فعالیتهای اقتصادی و سازماندهی جدید آنها به ویژه در زمینه فعالیتهای تولیدی و افزایش بخشهای خدماتی و ظرفیت های سرمایه گذاری باعث دگرگونی در انتخاب مکان برای سرمایه گذاری گردید. به این ترتیب مجموعه جدیدی از ویژگیهای مکانی و تعریف دسترسی به مکان به منظور استقرارفعالیت های اقتصادی پدید آمد(Micheal,2001). به این ترتیب رقابت شهرها نه تنها بیانگر موقعیت آن ها در ظرفیت های موجود سرمایه های جهانی است بلکه سهم آن ها در رسیدن به دستاوردهای رقابت جهانی را نیز مشخص می کند، به این معنا که شهرها برای کسب موقعیت بهتر در اقتصاد جهانی نیازمند ارتقا کیفیت مکانی و کیفیت زندگی هستند(Rogerson,1998). پس از دهه 1990 میلادی آنچه که در مبحث کیفیت زندگی مطرح شده است ارتقا سطح کیفیت زتدگی برای دستیابی به موقعیت بهتر در چرخه رقابت های اقتصادی می باشد. اقتصاد نوین نیازمند سرمایه های انسانی و تکنولوژیکی است و شرط دستیابی به آن بهبود کیفیت زندگی در سطح شهرها می باشد. در سده 21 میلادی مفهوم رقابت دچار دگرگونی شده و از رقابت اقتصادی صرف به سمت رقابت شهرها و مناطق شهری متمایل شده است.مهمترین عرصه های رقابت اقتصادی در سده 21 میلادی، ابتکارات و نوآوری، دانش، ارتقا فن آوری و نیروی کار متخصص هستند. ( Federation of Canadian Municipalities, 2002) . بنابراین مفهوم کیفیت زندگی در سده 21 میلادی به سمت کیفیت مکانی و کیفیت زندگی شهری متمایل شده است این تغییر رویکرد در هماهنگی کامل با نیازهای اقتصادی امروز قرار دارد و هدف آن جذب، پرورش و نگهداری استعدادهای خلاق می باشد. جدول زیر تحول تاریخی شکل گیری انگاشت کیفیت زندگی را نشان می دهد. جدول شماره2-2- تحول تاریخی شکل گیری انگاشت کیفیت زندگی دههتحول تاریخی شکل گیری انگاشت کیفیت زندگی1950-1900بحث استاندارد زیست ، پسندیدگی و گسترش آن که دولت ها را موظف می ساخت تا حداقلی از شرایط مادی و سلامتی را برای زندگی انسانها فراهم سازند.1970-1950جایگزین نمودن انگاشت کیفیت زندگی به جای استاندارد زیست در نتیجه توجه به سایر نیازهای انسان چون عزت نفس، آموزش، معاشرت های اجتماعی، زیبایی شناسی و جز آن همراه با رشد سریع اقتصادی و توجه به جنبه های کیفی محیط زیست.1980مطالعات کیفیت زندگی در جهت رتبه بندی شهرها و مقایسه آنها، درنتیجه افزایش توجه به انگاشت کیفیت زندگی در تمام عرصه های جغرافیایی، اجتماعی، برنامه ریزی و سیاستگذاری.اهمیت یافتن مطالعه کیفیت زندگی زیرنواحی شهری در کنار مطالعه کیفیت زندگی کل شهر .1990درپی رونق مباحثی نظیر اقتصاد جهانی، جهانی شدن و تقویت اقتصادهای کوچک و محلی برای ورود به این رقابت ها ، مطالعات درباره کیفیت زندگی به سمت رقابت شهرها متمایل گردید، به این معنا که شهرها برای کسب موقعیت بهتر در اقتصاد جهانی نیازمند ارتقا کیفیت مکانی و کیفیت زندگی هستند.2000در نتیجه دگرگونی در مفهوم رقابت و تغییر مفهوم از رقابت اقتصادی صرف به سمت رقابت شهرها و مناطق شهری ، مفهوم کیفیت زندگی به سمت کیفیت مکانی و کیفیت زندگی شهری متمایل شده است. ماخذ: نگارنده(تدوین و استنتاج از منابع مختلف) سیر تحول انگاشت کیفیت زندگی بر نحوه نگرش نسبت به گستردگی و موضوعات مرتبط با انگاشت کیفیت زندگی نیز اثرات مختلفی داشته است. بر این اساس مطالعات مربوط به کیفیت زندگی را می توان به سه گروه عمده تقسیم نمود: جدول شماره 3-2- مطالعات مربوط به کیفیت زندگی مطالعات مربوط به کیفیت زندگیگروه اولمطالعاتی هستند که تا دهه 1960 میلادی انجام می شدند و صرفاً به موضوعات محیطی توجه می کردند و موضوعات مربوط به زندگی شخصی را درمطالعات خود وارد نمی کردند، این گروه به زمان تعریف کیفیت زندگی و جدا ساختن مفهوم استاندارد زیست از کیفیت زندگی تعلق دارند. به عبارت دیگربر اساس استاندارد زیست در این دوران ، شرایط حداقلی برای همه حوزه های زندگی تعیین می شد به طوری که سطح زندگی شهروندان نباید پایین تر از آن قرار می گرفت.گروه دوممطالعات هستند که علاوه بر موضوعات زیست محیطی و پیرامونی به مشکلات جمعیتی و اجتماعی شهروندان نیز توجه می کند. این گروه از مطالعات در دوره زمانی 1970 تا 1980 میلادی انجام گرفت.گروه سوممطالعاتی هستند که به رضایت مندی شهروندان و ارتقا رفاه واقعی برای شهروندان نیز توجه دارد، مطالعات این گروه مربوط به دهه ی 1990 و پس از آن می شود تا قبل از این مرحله نقش اصلی در انگاشت کیفیت زندگی، محیط زیست و معیارهای اقتصادی و اجتماعی بوده اند ولی پس از آن نیازهای درونی انسان نقش پررنگ تری پیدا کرد و اساس مطالعات مربوط به کیفیت زندگی توحه به رضایت شهروندان و آسایش آن ها در محیط پیرامون خودشان گردید. ماخذ: نگارنده(تدوین و استنتاج از منابع مختلف) برخی از چارچوب های بین المللی و مجموعه ای از روشهاي پایه برای تحقیقات کیفیت زندگی كه بنياني براي معیار سنجش کلی کیفیت زندگی بنا نهادند عبارتند از : الف) اعلامیه ونکوور درباره اسکان بشر، 1976 : بهبود کیفیت زندگی بشر اولین و مهمترین هدف هر سیاست اسکان بشر می باشد. توسعه اقتصادی باید به ارضاء نیازهای بشری منجر شود و وسیله ای ضروری در جهت دستیابی به کیفیت زندگی بهتر می باشد. ب) اعلاميه‌ كنفرانس‌ جهاني‌ اسكان‌ بشر، استانبول‌، 1996: براي‌ بهبود كيفيت‌ زندگي‌ در اسكان‌ بشر، بايستي‌، با بدتر شدن‌ اوضاعي‌ كه‌ در غالب‌ موارد، خصوصاً در كشورهاي‌ در حال‌ توسعه‌ به‌ نقطه‌ بحراني‌ رسيده‌ است‌، مبارزه‌ كنيم‌. بدين‌ منظور بايد بطور جامعي‌ از جمله‌ مصرف‌ الگوهاي‌ توليد ناپايدار خصوصاً در كشورهاي‌ صنعتي‌، تغييرات‌ ناپايدار جمعيت‌، شامل‌ ساختار و توزيع‌، دادن‌ اولويت‌ به‌ جمعيت‌ مازاد، بي‌ خانماني‌، فقر فزاينده‌، بيكاري‌، محروميت‌هاي‌ اجتماعي‌، عدم‌ ثبات‌ خانواده‌، منابع‌ ناكافي‌، كمبود ساختار و خدمات‌ اساسي‌، كمبود برنامه‌ريزي‌ كافي‌، عدم‌ امنيت‌ و خشونت‌ رو به‌ رشد، تنزل‌ محيط‌ زيست‌ و آسيب‌پذيري‌ رو به‌ رشد نسبت‌ به‌ امراض‌ را مورد بررسي‌ قرار دهيم‌. به منظور پایدار نگه داشتن محیط زیست جهانی و بهبود کیفیت زندگی در سکونتگاههای بشری نیاز به ترویج الگوهای پایدار تولید، مصرف، حمل و نقل ، توسعه سکونتگاهها و جلوگیری از آلودگی وجود دارد. پ) اعلامیه راجع به شهرها و دیگر مكانهاي اسکان بشردرهزاره جدید، 2001 ج) اهداف توسعه هزاره ، (MDGs)2001 د) شاخص توسعه انسانی سازمان ملل متحد: شاخص توسعه سازمان ملل متحد سه بعد اساسی را ترکیب می کند که عبارتند از: 1- امید به زندگی 2- نرخ سواد 3- سرانه درآمد (Human Development Report(HDR),UNDP,1997). ر) شاخص کیفیت زندگی واحد اطلاعات اکونومیست ز) مطالعات انجام شده توسط موسسه تحقیقات سیاسی کانادا( CPRN) در سال 1996. 7-3-2- معرفی و تعریف انگاشت های مرتبط با انگاشت کیفیت زندگی با توجه به تعاریف متفاوت ارائه شده ازکیفیت زندگی، می توان مشاهده نمود کلماتی مانند رضایتمندی، بهزیستی، وقایع عینی، خوشنودی، شادی و رضایت از زندگی کلماتی کلیدی می باشندکه توسط پژوهشگران مختلف به کار برده شده اند. برخی از نویسندگان تمایل دارند کیفیت زندگی را با انگاشت های دیگر تلفیق کرده و انگاشت های متفاوتی را به جای آن به کار ببرند. مهمترین انگاشت های گفته شده بهزیستی، خوشنودی و رضایت از زندگی می باشند. همه این انگاشت ها در برخی موارد در تبادل با انگاشت کیفیت زندگی به کار می روند(Ilic,2010,p:54) . این بخش با این انگاشت ها به عنوان واحدهای سازنده کیفیت زندگی سروکار دارد و به تعریف آنها می پردازد. 1-7-3-2- انگاشت بهزیستی تعریف انگاشت بهزیستی مانند انگاشت کیفیت زندگی، دشوار می باشد. بهزیستی یک احساس ذهنی است. برای دهه ها، نماگرهای اقتصادی نقش اساسی در تصمیم گیری های سیاسی بازی می کردند. تحت این پیش فرض که پول مهمترین محرک بهزیستی است. اما امروزه برخی محققان براین باورند که ثروتمند شدن جوامع در حال رشد و تفاوت های بهزیستی در میان جوامع، کمتر به درآمد بستگی دارد و در اغلب موارد به عواملی چون روابط، احساسات و رضایتمندی اجتماعی مربوط می شود. نمونه هایی از تعریف ارائه شده از بهزیستی در جدول زیر آورده شده است. منبعتعریفNaess (1999)تجربه یا ادراک فرد، از اینکه چقدر خوب زندگی می کند که به عنوان معیاری از کیفیت زندگی در نظر گرفته می شود.Diener and Suh (1997)پژوهش بهزیستی ذهنی، با تجربه ذهنی افراد از زندگیشان سروکار دارد.Diener and Suh (1997)بهزیستی ذهنی از سه جزء مرتبط تشکیل شده است: رضایت از زندگی، احساسات مطبوع، احساسات نامطبوع، احساسات به هیجانات و حالت های مطبوع و نامطبوع اشاره دارد، در حالیکه رضایت از زندگی به یک احساس شناختی درمورد رضایت از زندگی اشاره دارد.Andrews and Withey (1976);Campbell et al (1976)بهزیستی درجه ای از تناسب بین ادراکات افراد از موقعیت عینی آنها و نیازها، آرمان ها یا ارزشهایشان می باشد. جدول شماره 4-2- خلاصه ای از تعاریف ارائه شده از بهزیستی در منابع مختلف ماخذ: Scottish Executive Social Research,2005 انگاشت بهزیستی ذهنی که بیشتر به صورت رضایت از زندگی تعریف شده است، می تواند هم تک بعدی و هم چند بعدی باشد. بهزیستی ذهنی می تواند به دو صورت رضایت از زندگی به طور عام(تک بعدی) و رضایت از عرصه های مختلف زندگی(چند بعدی) تعریف و سنجش شود (Scottish Executive Social Research,2005 ,p:30). 2-7-3-2- انگاشت خوشنودی سال های زیادی از خوشنودی به عنوان واژه ای برای کیفیت زندگی استفاده می شده است. انگاشت خوشنودی در فلسفه اجتماعی به معنای شرایط خوب زندگی ( خوشنودی به عنوان جامعه ای خوب) ، در فلسفه اخلاقی به معنای عملکرد خوب ( خوشنودی به عنوان فضیلت) و در علوم اجتماعی به معنای سوم (لذت ذهنی از زندگی) به کار رفته است. لذت ذهنی از زندگی ماهیتی تک بعدی ندارد، به این معنا که یک نفر می تواند در عین حال که از هیجانات خود لذت می برد، در همان زمان از تنش های خود رنج ببرد. اگرچه بیشتر مردم از زندگی خود لذت می برند، همه افراد به طور برابر خوشنود نیستند، تفاوت های قابل توجهی در متوسط خوشنودی در میان کشورها و همچنین تفاوت هایی بین میزان خوشنودی شهروندان در داخل کشورها وجود دارد. خوشنودی مفهومی است که یک فرد توسط آن کیفیت کلی فعلی زندگی خود را ارزشگذاری می کند. تعریف انگاشت خوشنودی به دلیل آنکه بسیار شخصی می باشد، دشوار است. این انگاشت به ارزشها، گرایشات، شخصیت فردی و عوامل دیگر بستگی دارد(Veenhoven,2001,p:3-4). بر اساس نظر دیوید میرز(1997) خوشنودی احساس معنی دار و لذت بخش زندگی برای یک دوره طولانی است. خوشنودی شاخصی مهم در تخصیص رضایتمندی زندگی مردم است. پس به طور خلاصه می توان اینگونه بیان نمود که: خوشنودی عاملی ذهنی است که تابع نظر شخصی است و وابسته به موارد زیر می باشد: فلسفه پرمعنای زندگی و تعادل ذهنی وضعیت مالی شخص درک جایگاه فرد در جامعه خوشنودی ذهنی مستلزم دو چیز می باشد: نخست آنکه شرایط حداقل برای پیشرفت انسان در ظاهر وجود داشته باشد، دوم اینکه تناسب کافی بین فرصت ها و ظرفیت ها وجود داشته باشد (Bardo,2010,p:3). 3-7-3-2- انگاشت رضایت از زندگی در متون زیادی کیفیت زندگی اینگونه تعریف شده است:" رضایت از زندگی یا رضایت از نیازها". انگاشتی که در عمل هم به صورت تک بعدی(رضایت از زندگی درکل) و هم به صورت چند بعدی (رضایت از عرصه های خاصی از زندگی) به کار می رود. مطالعات اولیه مربوط به رضایتمندی، بیشتر بر اساس دیدگاههای تک بعدی دنبال شده است. برای مثال برخی از محققان مراحل درک میزان رضایتمندی افراد را با دیدگاه ادراکی توصیف کرده اند. به این صورت که شخص با توجه به مجموعه ای از نیازها و آرزوهایی که دارد، شرایط فعلی سکونتی خود را ارزیابی می کند (Michelson,1996,p:355-360). چنانچه شرایط فعلی در سازش نزدیک با همان چیزی باشد که فرد برای نیازها و آرمان هایش تعریف کرده است، رضایتمندی حاصل می گردد، در غیر این صورت دو حالت امکان پذیر است. حالت اول مربوط به افراد معتقد به تقدیر و سرنوشت است، این افراد با تطبیق دادن ناسازگاری از طریق تجدید نظر کردن در نیازها و کاستن آرمانها و یا از طریق تغییر ایجاد کردن در ارزیابی شرایط فعلی، رضایتمندی را ایجاد می کنند. حالت دوم مربوط به افرادی است که به هیچ طریقی نمی توانند خود را با شرایط فعلی سکونت – که موجب ایجاد نارضایتی شده است- وفق دهند. این افراد در اکثر موارد، به دنبال کاهش نارضایتی خود، هم از طریق تجدید نظر در نیازها و هم توسط تغییر شرایط در واحد مسکونی از طریق تعمیر و یا نقل مکان به شرایط مسکونی با سازگاری بیشتر هستند (رفیعیان،54،1387). 8-3-2- رویکردهای کیفیت زندگی به طور کلی در مطالعاتی که در کشورهای مختلف انجام شده است، سه رویکرد مجزا به کیفیت زندگی بدست آمده است: رویکرد اسکاندیناوی کیفیت زندگی: این رویکرد، رویکردی است که در اکثر کشورهای اروپایی بویژه کشورهای اسکاندیناوی طرفدار دارد و جان درینوسکی و ریچارد تیتموس آنرا ابداع کردند. در این رویکرد بر شرایط عینی زندگی و معرف های مرتبط به آن تاکید شده است و کیفیت زندگی افراد در گرو نیازهای اولیه زندگی است. رویکرد آمریکایی: در بیشتر تحقیقاتی که در کشور آمریکا در خصوص کیفیت زندگی انجام شده است، محققان بیشتر به تجارب ذهنی افراد از زندگی توجه کرده و بر معرف های ذهنی تاکید دارند. از اثرگذاران بر این رویکرد می توان به روانشناس اجتماعی توماس اشاره کرد. در این رویکرد از رضایتمندی و خوشبختی به عنوان معرف های اصلی سنجش یاد می شود (غیاثوند، 1388، 25-24). رویکرد آلمانی: امروزه اجماع کلی بر این قضیه است که میزان بهزیستی با هر دو شاخص عینی و ذهنی مرتبط است. در شرایظ مشابه زندگی، افراد می توانند ارزیابی های متفاوتی از محل سکونت خود داشته باشند. به طوریکه ممکن است فردی در شرایط معمولی رفاه بیشتری از قشر ممتاز را تجربه کند. در رویکرد آلمانی بهزیستی فردی یا کیفیت زندگی اینگونه تعریف می شود: "دارابودن توامان شرایط خوب زندگی از هر دو بعد عینی و ذهنی" . (Zapf,1984) . 9-3-2- بررسی انگاشت کیفیت زندگی در برنامه ریزی شهری کیفیت زندگی، یک انگاشت سیاسی قوی است که اغلب به منظور توصیف رضایت مندی شهروندان از وضعیت سکونتشان به کار می رود. از جمله خصوصیات اجتماع که کیفیت زندگی مثبت و یا منفی را توصیف می کند ، ترافیک، جرم، فرصت های اشتغال و پارک ها هستند. از این رو این انگاشت نزدیک به مرکز برنامه ریزی قرار می گیرد. بنابراین یکی از اهداف و نگرانی های عمده تصمیم گیرندگان و برنامه ریزان شهری، ارتقای کیفیت زندگی ساکنین نواحی شهری می باشد (Myers,2007). برداشت جامع از کیفیت زندگی اجتماع، فرصت مهمی برای برنامه ریزی در نظر گرفته می شود. تمایل عمومی به موضوع، هم به عنوان یک چیز غریب و هم به عنوان هدف بسیاری از گروه های علاقمند، می تواند پایه ای برای تبادل همرایی در اهداف برنامه ریزی فراهم نماید. بنابراین در این بخش به بررسی این انگاشت در برنامه ریزی شهری پرداخته می شود. 1-9-3-2- تعریف کیفیت زندگی در چارچوب تفکر و عمل برنامه ریزی در چارچوب تفکر و عمل برنامه ریزی، کیفیت زندگی بیانگر میزان رفاه مورد نظر انسانها است و کلید درک مفهوم آن شناخت انتظارات یک فرد از زندگی و کیفیت آن می باشد. کیفیت زندگی معرف تفاوت ها و فاصله ی بین آرزوها، امیدها و توقعات یک فرد و تجربیات او از این مقولات می باشد و میزان بهره گیری یا لذت بردن یک فرد از مهمترین امکانات مهیا شده برای زندگی در جامعه را مشخص می کند. در تفکر و عمل برنامه ریزی با استفاده از انگاشت کیفیت زندگی نیازهای مختلف افراد جامعه در عرصه های مختلف مشخص می شود و امکانات مورد نیاز برای افزایش میزان رضایتمندی شهروندان فراهم می گردد. این امکانات از تقابل عوامل فردی و محیطی به وجود آمده و فرصت ها و محدودیت های هر فرد را در زندگی شخصی مشخص می کنند و باعث ایجاد حس دوست داشتن و لذت بردن از زندگی در افراد جامعه می شود. 2-9-3-2- تاثیر مفهوم کیفیت زندگی بر برنامه ریزی يكي از مفاهيمي كه تأثير به سزايي در فرايند تحول ديدگاهها و روشهاي برنامه ريزي داشته، مفهوم كيفيت زندگي شهري بوده است كه تحت تأثير اين مفهوم، مباحث اجتماعي و كيفي رواج بيشتري در ادبيات برنامه ريزي شهري يافته است. در واقع تا حدود دهه 1960، عموما مفهوم عام توسعه در معنای اقتصادی آن به کار می رفت و به همین دلیل بر شاخص های کمی مثل افزایش تولید ملی و درآمد و رشد جمعیت شهرنشین استوار بود. اما از دهه 1960 به بعد تغییرات اساسی در نحوه نگرش به مفهوم توسعه و شاخص های آن به ظهور رسید که به نوبه خود اهداف و روشهای برنامه ریزی را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. از جمله مهمترین جریانهای فکری و اجتماعی که در این زمینه رخ می دهد رواج مفاهیم کیفیت زندگی، رفاه اجتماعی و عدالت اجتماعی و مانند اینها اشاره کرد. در واقع یکی از رویکردهای نوین در زمینه اصلاح و گسترش مفهوم توسعه، طرح مفهوم کیفیت زندگی و دخالت دادن شاخص های اجتماعی و کیفی در اهداف توسعه و عمران شهری و منطقه ای است. به کارگیری این مفهوم در واقع کنشی است علیه توسعه یک بعدی اقتصادی در سطح ملی و توسعه صرفا کالبدی در مقیاس شهری و تلاشی است در جهت دستیابی به معیارهای جامع تر و چندبعدی در عرصه برنامه ریزی. بنابراین در سالهاي اخير، تحت تأثير نگرشها و تحولات جديد، مفاهيم كيفيت زندگي شهري، رفاه عمومي، عدالت اجتماعي و ...، هم از جهت نظري و هم از جهت عملي غناي بيشتري پيدا كرده و مباحث و موضوعات جديدي را در عرصه برنامه ريزي شهري و منطقه اي مطرح ساخته است . از جمله ميتوان به محورهاي زير اشاره كرد(مهديزاده، جواد، ۱۳۸۲). توسعه دانش و فنون طراحي شهري برنامه ريزي براي اعتلاي كيفيت محيط مسكوني برنامه ريزي براي فضاهاي فراغتي و تفريحي برنامه ريزي براي فضاهاي باز و سبز برنامه ريزي براي توسعه فضاهاي پياده تأمين و هدايت مشاركت مردم در برنامه ريزي و مديريت 3-9-3-2- اهمیت مطالعه کیفیت زندگی در برنامه ریزی شهری مفهوم کیفیت زندگی در برنامه ریزی شهری حداقل می تواند در دو مرحله از فرایند برنامه ریزی مورد استفاده قرار بگیرد. مرحله اول جایی است که برنامه ریزان می خواهند چشم انداز صحیح و قابل اطمینانی از وضعیت موجود شهر داشته باشند. درواقع در این مرحله برنامه ریزان درپی آن هستند تا اولویت ها و مسائلی را که از اهمیت بیشتری برخوردار هستند، به طور ویژه مورد توجه قرار بدهند، که بررسی ابعاد مختلف کیفیت زندگی شهری می تواند راهنمای مناسبی برای آنها در این مرحله باشد. در مرحله دوم نیز بررسی اثراتی است که این برنامه ها و پروژه ها بر روی ابعاد مختلف کیفیت زندگی شهری می تواند داشته باشد، راهنمای مناسبی را برای برنامه ریزان و تصمیم گیران بوجود می آورد. درواقع برنامه ها و پروژه هایی می توانند سودمندی و کارایی داشته باشد که در نهایت منجر به بالابردن کیفیت زندگی شهری شود و به خصوص برخی ابعاد آنرا که بیشتر مورد توجه برنامه ریزان شهری می باشد، ارتقا دهد (لطفی،1388: 68). برنامه ریزی با تکیه برتفکر ارتقاء کیفیت زندگی، افق های جدیدی را برای برنامه ریزان و تصمیم گیرندگان شهری فراهم می کند. گستردگی انگاشت کیفیت زندگی طیف وسیعی از مشکلات مختلف شهری را تحت پوشش قرار می دهد و با تکیه بر اهداف ارتقاء کیفیت زندگی است که می توان به توافق و همرأیی بیشتری در برخورد با مشکلات شهری دست پیدا کرد. استفاده از انگاشت کیفیت زندگی در روند اجرایی برنامه ریزی به اهداف و ارزش های مورد نظر جامعه، افزون بر نتایجی که در بطن تمامی روشها و نظریات برنامه ریزی وجود دارد، دستاورد های منحصر به فردی چون افزایش مشارکت عمومی و نزدیکی افکار مسئولین و تصمیم گیرندگان از یک سو و از سوی دیگر شهروندان را نیز در پی خواهد داشت و با اهمیت دادن به مواردی که به طور مستقیم با زندگی شهروندان در ارتباط است زبان مشترکی برای ایجاد همرأیی و گفتگو میان شهروندان، برنامه ریزان و مراجع تصمیم گیری فراهم ساخته و با توجه به ماهیت پیچیده و گسترده ای که دارد در یک نگاه تمامی مشکلات موجود در یک سیستم شهری را از دید ساکنین شهرها منعکس می کند. به همین علت انگاشت کیفیت زندگی کاربردهای گسترده ای در برنامه ریزی شهری پیدا کرده است و قابلیت های منحصر به فردی در برنامه ریزی برای جذب سرمایه های اقتصادی، فراهم ساختن حضور نیروهای کارآمد و خلاق، ایجاد زمینه های نوآوری در دانش، تشکیل خوشه های کارشناسی، تجدید حیات شهری و فراهم ساختن زمینه های مشارکت عمومی در تولید برنامه های شهری دارد. همچنین نتایج مطالعات کیفیت زندگی می تواند به ارزیابی سیاست ها، رتبه بندی مکان ها، تدوین استراتژی های مدیریت و برنامه ریزی شهری کمک کرده و درک و اولویت بندی مسائل اجتماع برای برنامه ریزان و مدیران شهری به منظور ارتقای کیفیت زندگی شهروندان را تسهیل سازد. علاوه بر این ، مطالعات کیفیت زندگی می تواند به شناسایی نواحی مساله دار، علل نارضایتی مردم، اولویت های شهروندان در زندگی و پایش و ارزیابی کارایی سیاست ها واستراتژیها در زمینه کیفیت زندگی (که هدف اصلی این مطالعه می باشد) کمک کند (Rishan Teklay,2012,p:72). نکته ای که باید در بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی به آن توجه داشت این است که اجزای یک سیستم شهری اثرات متنوع و مختلفی بر یکدیگر دارند که در برخی موارد ممکن است افزایش یا کاهش آنها نسبت به یکدیگر اثر خنثی کننده داشته باشند. بنابراین نمی توان انتظار داشت که برنامه ریزی بتواند یکباره کیفیت زندگی را ارتقاء بخشد. این امر مستلزم یک حرکت گام به گام و پیوسته است. 4-2- معرفی و تشریح پایه های تجربی مرتبط با انگاشت کیفیت زندگی 1-4-2- مقدمه بیشتر مطالعات کیفیت زندگی در سطح منطقه و کشور انجام می شود. هدف از مطالعه کیفیت زندگی در این سطوح، مقایسه و ارزیابی این واحدها از نظر کیفیت زندگی شهری می باشد. چنین مقایسه هایی می تواند با دانش بیشتری درمورد تغییر پذیری محلی کیفیت زندگی، کامل شوند. با این وجود مطالعاتی که تنوع کیفیت زندگی در مقیاس کوچک را نشان می دهند، بسیار کم است (Tesfazghi,2009,p:74). علاوه بر این، تجربه های توسعه شهری نیز، عدم توانایی کنترل پایداری توسعه در مقیاس های کلان را تایید نموده و با گسترش تفکر "جهانی بیندیشیم، محلی عمل کنیم" در سال 1992 کنفرانس " محیط زیست و توسعه" ، سازمان ملل متحد " دستورکار 21" را به عنوان راهکار عملیاتی توسعه پایدار در مقیاس محلی منتشر نمود. بدنبال این گزارش کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه زیادی سعی در بررسی و مطالعه کیفیت زندگی در شهرها و محلات مختلف نمودند. در زیر تعدادی از مطالعات انجام شده در زمینه کیفیت زندگی در مقیاس های کوچک آورده شده است. 2-4-2- هدف هدف این زیر فصل آشنایی با شاخص ها و معیارهای پیشنهادی مطالعات نظری و عملی انجام شده در سایر کشورها، به منظور تدوین معیارها و شاخص های مناسب کیفیت زندگی شهری در ارتباط با مورد پژوهی پایان نامه می باشد. 3-4-2- روش کار در راستای تدوین معیارها و شاخص های کیفیت زندگی شهری از تحقیقات و مطالعات انجام شده در این زمینه، فرایندی در سه بخش اصلی بکار گرفته شد که عبارتند از: بخش نخست- معرفی تجارب بکارگیری انگاشت و شاخص های کیفیت زندگی در کشورهای بیشتر توسعه یافته: در این بخش، تحقیقات و مطالعات انجام شده در آمریکا و کانادا در ارتباط با کیفیت زندگی بکار برده شده است. بخش دوم- معرفی تجارب بکارگیری انگاشت و شاخص های کیفیت زندگی در کشورهای در حال توسعه: در این بخش به معرفی تجارب به کارگیری انگاشت و شاخص های کیفیت زندگی در کشورهای پرو و اتیوپی و ایران پرداخته شده است. بخش سوم- شواهد تجربی در سنجش کیفیت زندگی عینی و ذهنی: در این بخش خلاصه مطالعات کیفیت زندگی شهری و نوع شاخص های به کار رفته (عینی، ذهنی، عینی و ذهنی) برای انجام پژوهش، به صورت خلاصه ذکر شده است. 4-4-2- معرفی تجارب بکارگیری انگاشت و شاخص های کیفیت زندگی در کشورهای بیشتر توسعه یافته به منظور معرفی تجربه بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی در کشورهای توسعه یافته، مطالعات صورت گرفته در کشورهای آمریکا و کانادا به عنوان نمونه آورده شده است. 1-4-4-2- مطالعه شاخص کیفیت زندگی در گرند تراورس آمریکا موسوم به Q1998 در سال 1999، بر روی 1888 نفر از افراد 18 سال به بالا در پنج ناحیه گراند تراورس مطالعه ای انجام شد، تحت عنوان سلامت اقتصادی که مولفه هایی چون اشتغال، دستمزد، مسکن مناسب و ویژگی های محیط اجتماعی مانند حمایت از خانواده، کودکان، فقراو کهنسالان و زیرساخت حمل و نقل را در بردارد. این شاخص و مولفه های آن بازتابی بود از دغدغه های گسترده اجتماعی مردم این ناحیه درباره مباحثی چون برابری فرصت، زندگی خانوادگی و خدمت انسانی. از افراد نمونه که سعی شد نمونه معرف هر محله باشد، تلفنی سوال می شد که در مورد هر مولفه، جامعه محلی خود را توصیف کرده و ویژگی های آن را رتبه بندی کنند. مقامات محلی از نتایج این نطرخواهی برای برنامه ریزی استفاده گسترده کردند. طبق این نظرسنجی مشخص شد که ساکنین محله امنیت را مهمترین شاخص برای دستیابی به کیفیت زندگی بهتر می دانستند. بطور کل شاخص های زیر از این نظرسنجی بدست آمد: 1- امنیت عمومی: برداشت مردم درباره امنیت فردی و نرخ جرم وجنایت در محل و آمار و تصادفات رانندگی شامل: نرخ انواع جنایت/جمعیت تعداد ماموران انتظامی/جمعیت خشونت محلی تصادفات رانندگی 2- محیط زیست طبیعی : اکوسیستم های محلی، کیفیت آب و هوا، بازیافت، زمین های زراعی، فضاهای عمومی، تالاب ها. بازیافت زباله های جامد و تولید زباله های جامد فضاهای عمومی سطح اکسیژن ظرفیت سیستم فاضلاب 3- بهداشت: مناسب بودن خدمات و وضعیت سلامتی ساکنان در مقایسه با سیستم های محلی خدمات درمانی و مراقبت های پزشکی. تعداد نوزادان متولد شده با وزن کم مرگ و میر ناشی از سرطان و بیماری قلبی موارد ایدز نسبت پزشک به جمعیت میزان استفاده از واکسن در مهدکودک ها بهداشت روانی، میزان خودکشی 4- مشارکت و مدنیت: بررسی نظر مردم درباره اثربخشی عملکرد حکومت محلی و مشارکت شهروندان در اداره امور عمومی. حکومت محلی اهمیت خدمات حکومت محلی رای دهندگان ثبت شده رای دهندگان فعال خدمات و تشکل های داوطلب منطقه ای رتبه بندی و مقایسه سالانه مدنیت(تشکل های مدنی) 5- آموزش و پرورش: سیستم های آموزش عمومی در محل از کودکستان تا دانشگاه نرخ فارغ التحصیلی از دبیرستان درصد دیپلمه های داوطلب در کالج، برنامه های آموزشی و نظامی میزان اخراجی دبیرستان برنامه مشارکت مدرسه- کار تعداد دانشجویان مربیان دارای فوق لیسانس و بالاتر تعداد کامپیوتر موجود در مدارس 6- اقتصاد: وضعیت اقتصادی فرد و سلامت اقتصادی جامعه محلی. رتبه بندی سلامت اقتصادی و مقایسه سالانه اهمیت سلامت اقتصادی خالص شاغلان و بیکاران میزان اشتغال در هریک از بخش های اقتصادی درآمد دارای قدرت خرید موثر متوسط دستمزد هفتگی ارزشگذاری بر ملک مشمول مالیات مجوزهای ساخت 7- فرهنگ و تفریحات: امکانات موجود و استقبال از رویداد های ورزشی و سرگرمی، هنرهای تجسمی و نمایش ها و تفریحات عمومی و فعالیت های فراغت. اهمیت فرصت فرهنگی سرانه کتاب و منابع موجود در کتابخانه های ناحیه شرکت در موزه های محلی و کنسرت سمفونی تراورس مشارکت مردم در برنامه های هنری حمایت محلی از رادیو و تلویزیون عمومی و تسهیلات اصلی فرهنگی رتبه بندی فرصت تفریحی مساحت پارک های خصوصی و عمومی 2-4-4-2- مطالعه شاخص کیفیت زندگی در آنتاریو کانادا در این مطالعه مهمترین عوامل اثرگذار و کاهنده بر بهداشت و رضایت و کیفیت زندگی ساکنان به شرح زیر تعریف شده اند: تعدیل اقتصادی و بیکاری سطح بالا کاهش بودجه دولت در برنامه های اجتماعی انتقال مسئولیت ها به سطح استان و شهرداری کاهش نقش حکومت های محلی در توسعه اقتصادی و اجتماعی فقر روز افزون بوژه در خانواده های جوان در چنین شرایطی، از شاخص کیفیت زندگی به عنوان استراتژی توسعه محلی و ابزاری برای بررسی مستمر شرایط زندگی و کار ساکنان آنتاریو استفاده می شود. در این شاخص کیفیت زندگی، محصول تعامل میان شرایط اجتماعی، بهداشتی، اقتصادی و زیست محیطی تعریف شده که بر توسعه انسانی و اجتماعی اثر می گذارد. در اینجا نیز این شاخص ابزاری تلقی می شود در خدمت توسعه محلی و سنجش مستمر وضعیت هریک از مولفه های مهمی که در این شاخص آمده است. از یافته های این شاخص برای اظهارنظر مستمر پیرامون مباحث کلیدی استفاده می شود و گفتمانی عمومی به راه می افتد که برای بهبود اوضا درمورد مولفه های موردنظر راه حل هایی بدست آید. مهمترین مولفه های این شاخص عبارتند از: 1- اجتماعی: کودکان تحت پوشش انجمن حمایت از کودکان، دریافت کنندگان کمک های رفاهی و اجتماعی، فهرست های انتظار متقاضیان مسکن دولتی. 2- بهداشتی: نوزادان دارای وزن کم هنگام تولد، کهنسالان در انتظار نوبت برای دریافت مراقبت های دراز مدت، موارد جدید سرطان. 3- اقتصادی: شمار بیکاران، شاغلان و ورشکسته ها 4- زیست محیطی: تعداد ساعاتی که کیفیت هوا مناسب نیست، پس مانده های آلاینده محیط زیست، میزان زباله انتقال یافته به جعبه های آبی. ( خوارزمی، شهیندخت 1383) 5-4-2- معرفی تجارب بکارگیری انگاشت و شاخص های کیفیت زندگی در کشورهای در حال توسعه بیشتر مطالعات کیفیت زندگی ، شهرهای کشورهای توسعه یافته را پوشش می دهند به عنوان مثال، راجرسون و همکاران (1989) و ونگ (2001) برای انگلستان، مارانز(2003) برای منطقه شهری دیترویت در ایالات متحده آمریکا و جز آن. با این حال، مطالعات کیفیت زندگی شهرها، درکشورهای در حال توسعه به طرز محسوسی کم می باشد. در زیر برخی از تجارب بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی در کشورهای در حال توسعه ذکر شده است. 1-5-4-2- مطالعه شاخص کیفیت زندگی در شهر لیما در کشور پرو این مطالعات که در اکتبر 2008 به صورت مقاله ای توسط لورکا الکارز و رائول اندارده، منتشر شد. مطالعات انجام شده از بررسی شاخصهای کیفیت زندگی در سه محله لاویکتوریا، ویلا السالوادور، لس الیوس بدست آمد. رویکردهای مورد استفاده در این پژوهش بیشتر با توجه به مشکلات اجتماعی این محلات و خرید و فروش و استفاده از مواد مخدر در این محلات بود. سوالاتی که در این پژوهش مورد پرسش قرار گرفت بدین شرح بود: 1- چه نابرابریهایی در سرتاسر منطقه بیشترین اثر را بر کیفیت زندگی می گذارند؟ 2- چه عواملی بیشترین اثر را در بالاتر بردن و پایین تر بردن کیفیت زندگی در این محلات را دارند؟ 3- مسائل محله ای، با توجه به رویکردهای کیفیت زندگی، چقدر مهم هستند؟ 4- چگونه می توان الگوهای مختلف ارتقا کیفیت زندگی شهری را در این محلات بکار برد؟ 5- کدام یک از شاخصها باید بعنوان اولویت مهمتر برای مسئولان محلی در نظر گرفته شود؟ سه محله ای که انتخاب شدند دارای شرایط متفاوت بودند. لاویکتوریا محله ای قدیمی در مرکز لیما که بدلیل عدم توانایی مهاجر پذیری، تغییرات بسیاری به خود ندیده است. اما لس الیوس که در شمال لیما واقع است و همچنین ویلا السالوادور که در جنوب این شهر واقع است، بیشترین مهاجر را داشته اند. بر این اساس سعی شد برای هر کدام از محلات شاخص هایی در نظر گرفته شده و این شاخص ها سنجیده شود. در زیر راهکارهای پیشنهادی این پژوهش بیان شده است: 1. توجه به مسائل فرهنگی قومیت های مختلف 2. توجه به مقوله امنیت و ایجاد مراکزی برای بررسی عوامل خشونت زا 3. اتخاذ دیدگاههای ساکنین و کارشناسان بصورتیکه تکمیل کننده همدیگر باشند. 4. مبارزه بافقر و محرومیت های اجتماعی و توجه بیشتر به قشرهای ضعیف و آسیب پذیر 5. توجه به مقوله علم و دانش و تلاش برای ارتقا کیفیت علمی ساکنین این محلات 6. توجه به کیفیت مسکن ساکنین 7. توجه به محیط زیست و استفاده پایدار از منابع طبیعی با توجه به افزایش جمعیت و نیازمندی بیشتر ساکنین 8. رشد اقتصادی و تامین اشتغال با توجه به ثبات و حفظ سطح آن و ایجاد فضای امن برای فعالیت های اقتصادی 9. عدالت و برابری ساکنین در برابر قانون و عدم وجود هرگونه تبعیض قومیتی و نژادی 10. شهروندان درباره محله خود احساس غرور کنند به خاطر تمیز بودن، امن بودن و جذابیت (Alca'zer,Andrade R,2008). 2-5-4-2- مطالعه شاخص کیفیت زندگی در شهر آدیس آبابا در کشور اتیوپی این مطالعات در سپتامبر 2009 به صورت مقاله ای توسط تسفازقی و مارتینز ، به منظور نشان دادن تنوع کیفیت زندگی در مقیاس های کوچک منتشر شد. این پژوهش به دنبال نشان دادن این واقعیت است که مطالعه در مقیاس بزرگ می تواند تنوع کیفیت زندگی در مقیاس های کوچک را پنهان نماید. یافته ها همچنین، اهمیت مطالعه کیفیت زندگی عینی و ذهنی به طور توام را به جای مطالعه جداگانه هریک، آشکار می کند. در این مطالعه یک ناحیه خرد شهری در آدیس آبابا انتخاب گردید و با سنجش کیفیت زندگی عینی و ذهنی و ترکیب آنها، حالت های مختلف کیفیت زندگی در سطح محلات این ناحیه خرد شهری در شهر آدیس آبابا در کشور اتیوپی بدست آمد. عرصه های زندگی که برای این مطالعه انتخاب شدند، عبارتند از: 1. مسکن 2. محیط ساخته شده 3. امنیت واحد همسایگی 4. بهداشت واحد همسایگی 5.کیفیت تسهیلات عمومی 6.دسترسی به خدمات عمومی 7.تعاملات اجتماعی 8.درآمد خانوار متغیرهای انتخاب شده برای هریک از عرصه های انتخابی عبارتند از: 1. وضعیت اشتغال 2. سطح تحصیلات 3. نوع مالکیت خانوار 4. درآمد 5.اندازه خانوار 6.نرخ تکفل 7.تعداد اتاق 8.فاصله تا تسهیلات آموزشی 9. فاصله تا تسهیلات بهداشتی 10. تراکم جمعیت 11. تراکم ساختمانی 12. نرخ جرم 13. شمار تصادف نتایج این مطالعات می تواند به برنامه ریزان محلی در بهتر نمودن و درک بهتر وضعیت کیفیت زندگی جمعیت ساکن در آنها کمک کند. درنتیجه آنها بهتر می توانند مشکلاتی که اجتماع محلی با آن مواجه می باشد را اولویت بندی کنند(Tesfazghi,2009). 3-5-4-2- مطالعه شاخص کیفیت زندگی در مناطق 22 گانه شهر تهران در کشور ایران این پژوهش توسط شهرداری تهران انجام شده است. در این پژوهش از شاخص های عینی برای سنجش کیفیت زندگی در سطح نواحی مختلف شهر تهران استفاده شده است. به منظور بررسی و سنجش ابعاد مختلف کیفیت زندگی در این مطالعه، روش تحلیل عاملی بکار گرفته شده است. در این روش 27 شاخص نشانگر ابعاد مختلف کیفیت زندگی به چهار عامل که هریک از عوامل بعدی از کیفیت زندگی را نشان می دهند، تبدیل شده اند. این ابعاد عبارت است از: 1- دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری 2- کیفیت عرصه اجتماعی 3- کیفیت مسکن 4- کیفیت محیط زیست در این پژوهش با استفاده از شعاع دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری، مناطق 22 گانه شهر تهران در هریک از ابعاد چهارگانه کیفیت زندگی با بکارگیری روش تحلیل خوشه ای، به پنج گروه تقسیم شده است. این گروهها عبارت است از: الف) کاملاً مناسب ب) مناسب ج) تا حدودی مناسب ت) نامناسب ث) کاملاً نامناسب که در این مطالعه، منطقه 10 شهر تهران، جزء مناطق با کیفیت مناسب رتبه بندی شده است ((ATLAS OF TEHRAN METROPOLIS,2011,313-328. 4-5-4-2- کیفیت زندگی مردم شهر تهران بر اساس پرسشنامه WHOQOL-BREF این پژوهش توسط دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شده است. در این پژوهش از شاخص های ذهنی برای سنجش کیفیت زندگی در سطح مناطق 22 گانه شهر تهران استفاده شده است. به منظور بررسی و سنجش ابعاد مختلف کیفیت زندگی در این مطالعه، روش طیف لیکرت 5 نقطه ای بکار گرفته شده است. در این پژوهش تعداد 1164 نفر از جمعیت عمومی 22 منطقه شهرداری تهران، پرسشنامه WHOQOL-BREF را تکمیل نمودند. این پرسشنامه شامل 26 سوال در چهار دامنه تعریف شده برای کیفیت زندگی که عبارت بود از: سلامت جسمانی، سلامت روانی، سلامت اجتماعی و سلامت محیط بوده است. این مطالعه در سال 1384 انجام شده است (Nedjat,2008:21-61). 6-4- 2- شواهد تجربی در سنجش کیفیت زندگی عینی و ذهنی همانگونه که در جدول بیان شده بیشتر پژوهش های کیفیت زندگی برای کشورهای اروپایی است که کوشش دارند کیفیت زندگی عینی و ذهنی را با هم اندازه بگیرند، اندازه نمونه این مطالعات رنجی از 69 تا 2400 نفر دارد و سایز نمونه به جمعیت کلی محدوده مورد مطالعه وابسته نمی باشد. بعلاوه بیشتر مطالعات از یک مقیاس لیکرت 5 نقطه ای استفاده می کنند. (Rishan Teklay,2012,p:10-11). خلاصه مطالعات کیفیت زندگی شهری در جدول زیر ارائه شده است. جدول شماره 5-2- خلاصه مطالعات کیفیت زندگی شهری منطقهمساحت محدوده مورد مطالعه(هکتار)جمعیت کل (میلیون)اندازه نمونهمقیاس لیکرتسنجه های کیفیت زندگیFoo(2000)آسیا647.83.122005کیفیت زندگی ذهنیIbrahim and Chung (2003)آسیاذکر نشده استذکر نشده است3005کیفیت زندگی ذهنیMcCrea,et al (2006)اروپا20000203516105کیفیت زندگی ذهنی و عینیSantos,et al (2007)اروپاذکر نشده استذکر نشده است24005کیفیت زندگی ذهنیDas(2008)آسیاذکر نشده استذکر نشده است3795کیفیت زندگی ذهنی و عینیSenlier, et al (2009)اروپاذکر نشده استذکر نشده است300ذکر نشده استکیفیت زندگی ذهنی و عینیTesfazghi,et al (2010)افریقا14.720220.9916075کیفیت زندگی ذهنی و عینیPearl,et al (2011)اروپا254.59343.726695کیفیت زندگی ذهنی و عینیWoldetinsaye (2011)آفریقاذکر نشده است220.9254106کیفیت زندگی ذهنی و عینی مآخذ: (Rishan Teklay,2012,p: 11) 5-2- معرفی روشها و فنون مرتبط با بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی در برنامه ریزی شهری 1-5-2- مقدمه همانطور که بیان گردید، انگاشت کیفیت زندگی شهری، انگاشتی چند بعدی و پیچیده می باشد. بدون شک زمانی می توان از این مفهوم در برنامه ریزی های شهری استفاده نمود که چارچوبی مناسب و قابل اطمینان برای سنجش آن تدوین شود. کیفیت زندگی دو بعد دارد که به عنوان ابعاد عینی و ذهنی شناخته می شوند و اغلب توسط شاخص های عینی یا ذهنی، به صورت جداگانه، سنجش می شود. شاخص های ذهنی، ارزشگذاری فردی از شرایط عینی زندگی را ارائه می کنند که از ممیزی های صورت گرفته از ادراکات ساکنین، رضایتمندی یا بهزیستی با زندگی شهری بدست می آیند. از سوی دیگر، شاخص های عینی، بر شرایط بیرونی یا ملموس زندگی دلالت دارند و اغلب از داده های ثانویه مانند، داده های جمعیتی، اجتماعی- اقتصادی، گزارش هایی مبنی بر وجود خدمات عمومی و جز آن بدست می آیند. براساس سنجش شاخص های عینی و ذهنی، سطح کیفیت زندگی چهار حالت دارد که به عنوان بهزیستی، محرومیت، سازش پذیری یا ناهنجاری شناخته می شوند. بهزیستی زمانی است که هم احساس ذهنی فرد از زندگی و هم شرایط عینی زندگی خوب باشد. اگر هر دو شرایط عینی و ذهنی بد باشند، محرومیت وجود دارد. از سوی دیگر زمانی که شرایط ذهنی خوب است و شرایط عینی بد است، در آن هنگام سازش پذیری وجود دارد. ولی، اگر شرایط ذهنی بد اما شرایط عینی خوب باشد، در آن هنگام ناهنجاری وجود خواهد داشت. مدل های انگاشتی در تحلیل و فهم تمام جنبه های کیفیت زندگی واجب و حیاتی هستند. مدل های متنوع برحسب مقیاس و شاخص های بکار رفته متمایز می باشند. در این فصل مدل های انگاشتی به عنوان راهنمایی برای انتخاب و تحلیل شاخص های کیفیت زندگی در مورد پژوهی مورد بازبینی قرار می گیرند. بررسی و مطالعه روابط پیشنهاد شده در مدل های زیر می تواند کمک موثری درجهت سنجش کیفیت زندگی در مورد پژوهی فراهم آورد. 2-5-2- هدف هدف از این بخش، آشنایی با روشها و فنون سنجش کیفیت زندگی شهری به منظور استفاده از آنها در سنجش کیفیت زندگی مورد پژوهی پایان نامه می باشد. 3-5-2- روش کار این بخش شامل دو زیربخش به شرح ذیل می باشد: زیربخش نخست- سنجش کیفیت زندگی: مک لارن (1996) بیان می کند که: توافقی همگانی وجود دارد که دو نوع مشخصی از شاخص ها برای سنجش کیفیت زندگی مناسب هستند. نوع اول شامل شاخص های عینی هستند که جنبه های ملموس محیط ساخته شده، محیط طبیعی و حوزه ی اجتماعی و اقتصادی را اندازه گیری می کنند. نوع دوم شاخص ذهنی است که بیانی قابل اندازه گیری از حس بهزیستی افراد و رضایت مندی از یک جنبه خاص از زندگی می باشد(Massam,2002,121). با توجه به این دو دسته شاخص در سنجش کیفیت زندگی شهری که تقریبا مورد توافق اکثر صاحب نظران قرار گرفته است، در ادبیات مطرح شده در این زمینه با دو رهیافت اصلی در سنجش کیفیت زندگی شهری مواجه می شویم. رهیافت اول که از آن با عنوان سنجش کیفیت زندگی شهری عینی نام برده می شود و رهیافت دوم که از آن با عنوان سنجش کیفیت زندگی شهری ذهنی نام برده می شود. در این زیربخش ادبیاتی که شاخص های عینی و ذهنی را برای سنجش کیفیت زندگی به کار می برند بازگو می شود، از آنجایی که سنجش کیفیت زندگی شهری تنها با استفاده از یکی از دو دسته شاخص های عینی و شاخص های ذهنی نمی تواند تصویری روشن و منطبق بر واقعیت را برای برنامه ریزان شهری ترسیم نماید، لذا ادبیاتی که ترکیبی از شاخص های عینی و ذهنی کیفیت زندگی شهری را برای سنجش کیفیت زندگی شهری به کار می برند، نیز در این زیربخش مورد بازبینی قرار گرفته است. زیر بخش دوم: مدل های سنجش کیفیت زندگی: در این زیربخش مدل های انگاشتی به عنوان راهنمایی برای انتخاب و تحلیل شاخص های کیفیت زندگی در مورد پژوهی مورد بازبینی قرار می گیرند. 4-5-2- سنجش کیفیت زندگی 1-4-5-2- عرصه های زندگی رایج است که در تجزیه و تحلیل کیفیت زندگی، رویکرد "عرصه های زندگی" مورد استفاده قرار بگیرد. اگر از مردم خواسته شود که زندگی خود را توصیف کنند، هم می توانند زندگی خود را به عنوان یک کل و هم با اشاره به عرصه هایی از زندگی که تجربیاتشان در آنها تقسیم شده است، توصیف کنند. اندروز و ویدی (1976) تایید کردند که مردم می توانند زندگی خود را به عرصه هایی تقسیم کنند که اگرچه مجزا نیستند، اما کاملاً برای تشخیص و ارزشگذاری به عنوان یک بخش قابل تمیز زندگی، از یکدیگر مستقل هستند. درجه ای که نیازها و خواسته های فرد درون یک عرصه ی خاص زندگی راضی کننده باشد، کیفیت زندگی برای آن عرصه می باشد. (Cerce,1992,p: 8-9)اکثر مطالعات تجربی، عرصه ها یا جنبه های متفاوتی را به منظور اندازه گیری کیفیت زندگی شهری به کار می برند. برای مثال رضایتمندی از زندگی خانوادگی، آموزش، دارایی، سلامت توسط فو(2000) ارزشگذاری شده بود که بیشتر با ویژگی های جمعیت شناختی و اجتماعی-اقتصادی افراد مربوط هستند. مک کریا و همکاران (2006) عرصه های مربوط به رضایتمندی از محیط همچون رضایتمندی از همسایگی، رضایتمندی از محدوده محلی، رضایتمندی منطقه ای و کیفیت زندگی منطقه ای را برای ارزشگذاری رضایتمندی به کار بردند. به همین نحو تسفازقی و دیگران(2010) عرصه هایی همچون مسکن، محیط ساخته شده، امنیت همسایگی، بهداشت همسایگی، کیفیت خدمات عمومی، دسترسی به خدمات عمومی، درآمد خانوار را برای ارزشگذاری و تحلیل فضایی کیفیت زندگی شهری به کار بردند. پیرل و دیگران(2011) عرصه هایی چون امنیت در خیابان ها، دسترسی به مراکز تفریحی، سطح آموزش، کیفیت مسکن و فضای سبز را در پژوهش های کیفیت زندگی خود به کار بردند. (Rishan Teklay,2012,10-11) در رویکرد "عرصه های زندگی" بحث های قابل توجهی در مورد شمار عرصه های مستقل وجود دارد. پژوهش های زیادی برای تشخیص یک لیست کامل از عرصه های زندگی انجام شده است. جدول زیر عرصه های شناسایی شده توسط پژوهشگران مختلف را نشان می دهد. مطالعات نشان می دهد که برخی از عرصه های اصلی درمیان اکثر مطالعات مشترک هستند. این عرصه ها عبارتند از: کار، اوقات فراغت، سلامت، وضعیت مالی، روابط با اعضای خانواده، روابط با دوستان، محیط کالبدی و اجتماعی و جنبه های خودشکوفایی. Schalock and Verdugo(2002)Cummins et al(1996)Verwayen(1980)Bestuzhey-Lada(1980)Murrell,Schulte,Hutchins & Brockway,(1983)Glatzer(1987)Andrews & Withey (1976)Campbell,Convers& Rodgers(1976)Flanagan(1978)بهزیستی عاطفیروابط میان فردیرفاه مادیپیشرفت شخصیبهزیستی فیزیکیشخصیشمول اجتماعیحقوقرفاه مادیسلامتایمنیاجتماعبهره وریبهزیستی عاطفیسطح اجتماعیدرآمدثروت و محرومیتدسترسی اقتصادیمسکناشتغالکیفیت زندگی کاریسنجش یادگیریاوقات فراغتکیفیت محیطینابرابریسطح اجتماعیرفاه مادیمسکنزندگی خانوادگیازدواجسلامتکارتحصیلفعالیت فرهنگیاوقات فراغتحمل و نقل و ارتباطاتامنیت اجتماعی محیطرفتارهای انحرافیارتباطات نژادیارتباطات سیاسیجهت گیری های ارزشیدرآمداستاندارد زیستمسکنزندگی خانوارفعالیت های خانوادهاجتماعهمسایگیسلامتاشتغالمعلومات شخصیمقدار اوقات فراغتماهیت فعالیت های اوقات فراغتمقدار سرگرمیرهبران سیاسیعملکرد دولت در رابطه با اقتصادماخذ: تدوین و استنتاج از منابع مختلف بر اساس Cerce,1992,p:10کالاها و خدماتاستاندارد زیستدرآمد خانوارمسکنسلامتازدواج/مشارکتزندگی خانوادگیمدیریت خانوارتقسیم وظایف خانوارشبکه های اجتماعیامنیت اجتماعیحفاظت محیطیایمنی عمومیاشتغالتحصیلاوقات فراغتکلیسااقتصاد(درآمد، استاندارد زیست، مسکن، شغل، هزینه، مالیات)خانوادهارتباط با دیگرانعرصه محلی(ایمنی، امنیت، همسایگی، دولت محلی، آب و هوای محلی)خود شخص(خود کارآمدی، مقدار اوقات فراغت، سلامت، فعالیت فیزیکی)اجتماع بزرگتر(استانداردهای اجتماع، دولت ملی)دیگر(عقاید مذهبی، پویایی و جز آن)استاندارد زیستپس اندازمسکنسلامتازدواجزندگی خانوادگیدوستیهمسایگیسازمانهای متعلق به شهر یا کانتیزندگی در ایالت محده آمریکاسطح تحصیلسودمندی تحصیلشغلخویشتنشبکه فعالیت ها مذهببهزیستی فیزیکی و مادیارتباط با دیگرانفعالیت های اجتماعی و مدنیپیشرفت شخصیتفریح و سزگرمی جدول شماره 6-2- عرصه های کیفیت زندگی 2-4-5-2- اصول اساسی سنجش کیفیت زندگی سنجش کیفیت زندگی دارای چند اصل اساسی می باشد که در زیر بدانها اشاره شده است: 1- کیفیت زندگی اندازه ای که مردم تجربه های زندگی پرمعنا و دارای ارزشی دارند، سنجش می کند. 2- سنجش کیفیت زندگی، مردم را به حرکت به سمت یک زندگی پرمعنا که از آن لذت ببرند و برای آنها دارای ارزش باشد، قادر می سازد. 3- کیفیت زندگی، اندازه ای که عرصه های زندگی به یک زندگی کامل و بهم پیوسته منجر شود، سنجش می کند. 4- سنجش کیفیت زندگی در چارچوب محیط هایی صورت می گیرد که برای مردم مهم است: جایی که آنها زندگی، کار و تفریح می کنند. 5- سنجش کیفیت زندگی افراد هم برپایه تجربیات مشترک بشری است و هم برپایه تجربیات زندگی فردی. 3-4-5-2- رهنمودهایی برای سنجش کیفیت زندگی برای هر 5 اصل اساسی، تعدادی راهنما برای سنجش کیفیت زندگی ارائه شده است. اصل 1. کیفیت زندگی درجه ای که مردم تجربه های زندگی پرمعنا و دارای ارزشی دارند، سنجش می کند. راهنما 1- چارچوب سنجش برپایه نظریه خوب ساختار یافته از انگاشت های گسترده زندگی است. چارچوب نظری جامع و چند انضباطی 2- اینکه معنای تجربیات زندگی، در طول زمان و در میان فرهنگ ها، متفاوت ارزشگذاری می شود، به رسمیت شناخته شده است. 3- چارچوب سنجش روش روشنی برای نشان دادن ارزش های مثبت زندگی فراهم می کند. روش های ارزیابی، دسته ها (در سنجش عینی)یا اصطلاحاتی (در سنجش ذهنی) را فراهم می کنند که چگونگی ارزشگذاری زندگی را توصیف می کنند. 4- سنجش کیفیت زندگی، قرارگیری آن بر پیوستاری میان "بهترین" و "بدترین" را نشان می دهد. مقیاس های سنجش، زندگی را در بهترین حالتش در یک انتهای مقیاس و در بدترین حالتش در انتهای دیگر مقیاس نشان می دهد (نظیر مقیاس لیکرت). اصل 2- سنجش کیفیت زندگی، مردم را به حرکت به سمت یک زندگی پرمعنا که از آن لذت ببرند و برای آنها دارای ارزش باشد، قادر می سازد. راهنما 1- سنجش بر جنبه های کلیدی زندگی که می توانند بهبود یابند، تمرکز می کند. مانند: حدی که که نیازهای اساسی برآورده شده است. درجه ی پیشرفت مادی و اجتماعی. انتخاب ها و فرصت های موجود و استفاده از آنها. اندازه ای که محیط، مردم را به پیشرفت قادر می سازد. 2- سنجش دارای هدفی روشن و عملی است: که از مردم پشتیبانی کند تا به سمت زندگی بهتر حرکت کنند. سنجش کمک می کند تا نیازهای برآورده نشده شناسایی شوند و روشهایی برای اصلاح نیازهای برآورده نشده پیشنهاد می دهد. سنجش کمک می کند تا آن جنبه هایی از زندگی یک فرد که کیفیت بسیار خوبی برای او دارد حمایت، پرورش و حفظ شود. سنجش ممکن است براساس هدفی که دارد متفاوت باشد( مثل آموزش، خدمات، مسکن، اشتغال و جزآن). اصل 3- کیفیت زندگی، اندازه ای که عرصه های زندگی به یک زندگی کامل و بهم پیوسته منجر شود، سنجش می کند. راهنما 1- سنجش، طیف گسترده ای از عرصه های زندگی را به کار می برد، که به طور گسترده ای به عنوان شاخصهای کلیدی زندگی کامل و همپیوند پذیرفته شده می باشند. عرصه ها بوسیله همرایی طیف گسترده ای از مردم، دارای اعتبار هستند. عموماً عرصه های اصلی برای مردم مشترک هستند(مثل خدمات، مسکن). 2- سنجش کمی، از شاخص های کلیدی زندگی کامل و همپیوند در درون عرصه های خاصی استفاده می کند. اینکه شاخصهای کلیدی به طور کاملی عرصه های زندگی را منعکس می کنند، معتبر می باشد. شاخصهای کلیدی، ممکن است برای مردم در مراحل مختلف زندگی متفاوت باشد. شاخصهای کلیدی، ممکن است برای مردم در محیط های فرهنگی خاص متفاوت باشد. شاخصهای کلیدی، ممکن است برای مردم با نیازهای خاص متفاوت باشد. 3- روش های سنجش کیفی، طیفی از رضایتمندی درون هر عرصه را کشف و توصیف می کند. اصل 4- سنجش کیفیت زندگی در چارچوب محیط هایی است که برای مردم مهم است: جایی که آنها زندگی، کار و تفریح می کنند. راهنما 1- سنجش مانند یک رهیافت اکولوژیکی در نظر گرفته می شود: یعنی یک فرد را در تعامل با محیط زندگی اش می بیند. تفسیرها در زمینه محیطی اشخاص انجام می شود. اصل 5- سنجش کیفیت زندگی افراد هم برپایه تجربیات مشترک بشری است و هم برپایه تجربیات زندگی فردی. راهنما 1- سنجش، هم سنجش عینی و هم ذهنی را به کار می برد. سنجش، روشهای کمی، روشهای کیفی و یا هردو را به کار می برد. سنجش عینی، از ابزارهای کمی استفاده می کند تا فراوانی ها و مقادیر شاخص های مشاهده شدنی را گزارش دهد. سنجش ذهنی (ادراکی)، درجه رضایتمندی بیان شده از جنبه های زندگی یا انواع دیگر ارزشگذاری های ذهنی یا توضیحاتی درمورد زندگی مردم را بکار می برد. 2- سنجش، وزن کردن عرصه ها و شاخص های کلیدی را براساس اهمیت یا ارزش فردی یا گروهی ممکن می سازد. در جایی که انجام این کار ممکن نباشد، تفسیر سنجه های کیفیت زندگی برای روشن نمودن اهمیت یا ارزش فردی، انجام گیرد. 3- سنجش، وزن دهی را برای منعکس کردن تجربه های فردی/گروهی زندگی ممکن می سازد. 4- در بیشتر موارد، نمره ها و توصیفات عرصه ، مفیدتر و گویاتر از نمره های کلی یا توصیفاتی است که از داده های عرصه مستقل جمع آوری می شود ((THE SPECIAL INTEREST RESEARCH GROUP ON QUALITY OF LIFE,2000,18-23. 4-4-5-2- سنجش عینی کیفیت زندگی با استفاده از تجزیه و تحلیل داده های ثانویه همانگونه که ذکر شد، رهیافت های سنجش کیفیت زندگی شامل دو دسته رهیافت می باشند: عینی: بر اساس تحلیل ثانویه داده های بدست آمده از قبیل داده های بدست آمده از مجموعه های آماری رسمی مانند سرشماری. ذهنی: بر اساس داده های اولیه جمع آوری شده از طریق ممیزی های نمونه، که در آن ادراکات افراد از کیفیت زندگی در عرصه ها، براساس ویژگی های مربوط به عرصه مذکور سنجش می شوند. در بحث کیفیت زندگی عینی، دینر و سوهو(1997) اینگونه بیان کردند: "(کیفیت زندگی عینی) شرایط عینی در یک واحد فرهنگی یا جغرافیایی را منعکس می کند... (و) بر پایه آمار کمی و عینی قرار دارد." (Stimson and Marans,2011,p:33). برای سنجش جنبه های عینی و واقعی زندگی، شاخص های کمی به کار می روند و با شرایط اجتماعی، اقتصادی و محیطی همراه می باشند (Das,2008,p:302) شاخص های عینی عرصه های عینی مانند آموزش، سلامت، رفاه اجتماعی، آلودگی هوا، آلودگی آب، فضای سبز، مدیریت پسماند، درآمد و مصرف خانواده، پویایی های مسکن و اقتصاد را برای سنجش کیفیت زندگی به کار می برند. این شاخص ها بیشتر برای استفاده در سطح همسایگی، شهر، منطقه یا کشور مناسب هستند و می توانند از داده های ثانویه مانند سرشماری عمومی نفوس و تصاویر ماهواره ای از راه دور مشتق گردند(Rishan Teklay,2012,p:10). 1-4-4-5-2- جنبش شاخص های اجتماعی یک رویکرد مهم برای بررسی کیفیت زندگی عینی، جنبش شاخص های اجتماعی بود که از دهه 1960 میلادی و درطول دهه 1970 میلادی رایج شده بود. این جریان، تغییری در نگرش عمومی ارائه نمود که از درنظر گرفتن پدیده های اقتصادی دور شود و وضعیت اجتماعی جامعه را در نظر بگیرد. برخی از این جریان با عنوان حرکت به سوی توسعه یک سیستم " حساب های اجتماعی" اشاره می کنند. (Stimson and Marans,2011,p:34). سوال مهم این است که یک شاخص اجتماعی چیست؟ تعریف پارلوف (1969) از شاخص اجتماعی عبارت است از: "...... معمولا برای توصیف شرایط یک عنصر، عامل یا مانندآن به کار می رودکه بخشی از یک سیستم پیچیده مربوط به عنصر می باشد." علاوه بر این لند(1970) عنوان می کند که یک شاخص اجتماعی عبارت است از: "یک جزء( به عنوان مثال، یک پارامتر یا متغیر) در یک سیستم اجتماعی یا برخی از بخش های آن است."(همان، 36). این رویکرد شاید ساده ترین رویکرد برای مطالعه کیفیت زندگی عینی و کیفیت زندگی شهری عینی باشد. رویکرد شاخص های اجتماعی از شاخص های عینی مهم بر پایه داده های ثانویه مربوط به جنبه هایی از محیط شهری نظیر اشتغال، مسکن، سلامت و امید به زندگی، آلودگی، روانی ترافیک و جزآن استفاده می کند. این شاخص ها به صورت جداگانه و یا گاهی اوقات جمعی از طریق تجزیه و تحلیل آماری چند متغیره، بررسی می شوند(همان، 37). 5-4-5-2- سنجش ذهنی کیفیت زندگی با جمع آوری داده های اولیه و تجزیه و تحلیل داده های ممیزی همانند کیفیت زندگی عینی، در متون تخصصی زیادی برای سنجش و تحلیل کیفیت زندگی ذهنی تلاش شده است، اما نه تک مدل پذیرفته شده ای برای سنجش آن وجود دارد و نه مجموعه ای جامع از سنجه های جهانی پذیرفته شده توسط محققان و سیاست گذاران برای سنجش و تحلیل کیفیت زندگی وجود دارد. دینر و سو (1997) کیفیت زندگی ذهنی را تجارب آگاهانه مردم تعریف نمودند(McCrea,et all,2011,p:55). کیفیت زندگی ذهنی درک یا رضایتمندی افراد از زندگیشان را نشان می دهد که معمولاً با استفاده از شاخص های ذهنی اندازه گیری می شوند. شاخص های ذهنی از طریق اطلاعات جمع آوری شده از افراد در مورد عقاید، ارزشگذاری ها، احساسات، ادراکات، نگرش ها، امیال، ارزش هاو انگیزه ها ساخته شده است (Filomena Maggino,2009,p:1). شاخص های ذهنی چون بر پایه ادراک فردی و رضامندی و همچنین بهزیستی می باشند، غیرعینی، غیرقابل قیاس و ناپایدار هستند. کیفیت زندگی که با شاخص های ذهنی اندازه گیری شده اند، لازم نیست که با شرایط عینی زندگی مرتبط باشند. بازبینی ادبیات نشان می دهد که پژوهشگران مختلف روشهای متفاوتی را در بسط شاخص های ذهنی به کار می برند. برخی از این روش ها شامل اقتباس از مطالعات پیشین کیفیت زندگی، از ممیزی خانوارها و جز آن می باشند (Rishan Teklay,2012,p:10). 1-5-4-5-2- سنجش کیفیت زندگی ذهنی از طریق ممیزی شایع ترین روش برای جمع آوری اطلاعات درمورد ارزیابی ها و ارزشگذاری های ذهنی مردم از کیفیت زندگی، استفاده از روشهای ممیزی اجتماعی است. در چنین تحقیق پیمایشی، کیفیت زندگی اغلب با پرسش از پرسش شوندگان به منظور ارزشگذاری یا ارزیابی جنبه های مختلف زندگیشان، که اغلب به عنوان کیفیت عرصه های زندگی بیان می شوند، سنجش می شود (برای مثال، سلامت، کار و غیره). معمولاً، پاسخ ها به صورت سطوح رضایتمندی هستند که با استفاده از یک فرمت پاسخ استاندارد، همچون مقیاس لیکرت که یک درجه بندی عددی را ارائه می کند، بیان می شوند. جنبه های مختلف کیفیت زندگی ممکن است برای همه اهمیت یکسان نداشته باشد، درنتیجه، ارزشگذاری اهمیت هرجنبه، گاهی اوقات از پرسشنامه هایی بدست می آید که برای جمع آوری داده ها در یک نمونه به کار می روند. (McCrea,et al,2011,p:55) 6-4-5-2- تحلیل مقایسه ای بین رهیافت های ذهنی و عینی کیفیت زندگی با توجه به حقایق ارائه شده در بالا، نیاز به شناخت قوت ها و ضعف های دو رهیافت کیفیت زندگی آشکار می شود. نقاط قوت رهیافت عینی به جنبه های نظری و کاربستی زیر مربوط می شود: از آنجایی که رهیافت عینی از شاخص های پذیرفته شده بین المللی استفاده می کند، مقایسه های معتبر را هم به لحاظ جغرافیایی ( مقایسه بین مناطق، کشورها و یا قاره ها) و هم از نظر زمانی (چگونگی تکامل نماگرهای عینی ارزشگذاری شده، از یک دوره به دوره بعد، سطح توسعه یک منطقه، کشور یا قاره را منعکس می کند) ممکن می سازد. در یک ارزشگذاری عینی کیفیت زندگی، عمدتاً شاخص های کمی به کار می رود، این امر دقت تکنیک های اندازه گیری را بالا می برد. شاید مهمترین قوت ذکر شده برای تحلیل کیفیت زندگی عینی، این امر باشد که به ادراک مردم بستگی ندارد، بنابراین هیچ ذهنیتی در ارزشگذاری کیفیت زندگی وجود ندارد. یکسری ضعف های ارزشگذاری کیفیت زندگی عینی به صورت زیر برشمرده شده است: ترسیم یک شاخص عام برای ارزشگذاری کیفیت زندگی تا حد زیادی به ثبت آماری ایجاد شده توسط هر کشور بستگی دارد، این امر می تواند به دلیل داده های آماری ناقص ناخوشایند باشد (کشورهایی که در آنها، سرشماری به دلیل عدم امکان ثبت برخی از داده ها ونیز به دلیل بی میلی مردم برای اظهار حالت واقعی زندگیشان، دقت و صحت کافی ندارد ). فرهنگ های متفاوت بین کشورها می تواند به تفسیرهای مختلف از شاخص های با مفهوم منفی (مانند مجرمیت، برابری نژادی) منجر شود. مهمترین ضعف برای ارزشگذاری عینی اشاره به این امر دارد که ارزش واقعی بهزیستی درک شده توسط جامعه را منعکس نمی کند، توضیح اینکه: توسعه اقتصادی جامعه لزوماً به معنای یک سطح بالاتر از رضایتمندی، برای همه افراد آن جامعه لازم نیست (بسیاری عوامل شخصی و یا زمانی می تواند به طور منفی بهزیستی یک فرد را تحت تاثیر قرار دهد). رهیافت ذهنی کیفیت زندگی برخی از قوت های زیر را دارا می باشد: با توجه به این حقیقت که رهیافت ذهنی، تحلیلی در سطوح فردی ارائه می کند، این رهیافت تجربیات مهم هر فرد را منعکس می کند و به فهم بهتر شیوه ای که توسط آن هر فرد کیفیت زندگی را درک می کند،کمک می کند. اگر یک نارسایی در سنجش کیفیت زندگی ذهنی یافت شود، پژوهشگران به راحتی می توانند تغییرات سریعی برای مطالعات بعدی ایجاد کنند، تلاش در جهت بهبود ابزار و انطباق آنها با داده هایی که جمع آوری شده است، چیزی که در یک دوره کوتاه زمانی در ارزشگذاری عینی ممکن نیست. از طریق پژوهش های مستقیم درون جمعیت، ارزشگذاری ذهنی کیفیت زندگی، درجه ای که نیازهای فردی توسط سیاست های کلان اقتصادی ارضا می شوند را نشان می دهد. ارزشگذاری ذهنی یک سری انتقاداتی را نیز با خود به همراه داشت، ضعف های مشخص شده برای این رهیافت به صورت زیر می باشد: با توجه به این امر که این نوع ارزشگذاری کیفیت زندگی، از مصاحبه هایی در سطح فردی استفاده می کند، عدم صحت و دقت اطلاعات جمع آوری شده آشکار می شود. بسیاری از مشکلات از این امر ناشی می شود که تحلیل ذهنی از ممیزی استفاده می کند. ارزشگذاری کیفیت زندگی تنها به شیوه ذهنی، نمی تواند به مقایسه درست درون جامعه منجر شود. توضیح اینکه چنین ارزشگذاری توسط سطوح بالاتری از تغییرپذیری مشخص می شود ( هم بین افراد و هم برای یک فرد در دوره های زمانی مختلف). هرفرد به یک روش متفاوت وقایع اطراف خود را درک می کند و به آنها اهمیت کمتر یا بیشتری بر اساس تجربه ها و نیازهای خود اختصاص می دهد، بعلاوه، برای یک شخص، ارزشگذاری می تواند از یک دوره تا دوره دیگر براساس تغییراتی که در زندگی اش اتفاق می افتد تغییر کند. قوت و ضعف رهیافت های عینی و ذهنی کیفیت زندگی در جدول زیر نشان داده شده است. جدول شماره 7-2- قوت ها و ضعف های دو رهیافت کیفیت زندگی قوتضعفعینیمقایسه های معتبر را ممکن می سازد.مناسب برای مقایسه میان ملت ها، مناطق و زمان.اغلب آرمان های هنجارین جامعه را منعکس می کند.درنظرگرفتن کیفیت هایی از جامعه که به اندازه کافی توسط سنجه های بهزیستی ذهنی و شاخص های اقتصادی ارزیابی نمی شوند.پذیرش کامل ارزش یا احساس شاخص ها از جامعهویژگی ها می توانند با دقت اندازه گیری شوند.به ادراک مردم وابسته نمی باشد.ثبت آماری ناقصسلیقه شخصی در انتخاب متغیرهای سنجش و اندازه گیری.شاخص های با مفهوم منفی ممکن است تفسیرهای مختلف در کشورهای مختلف داشته باشند.ارزش واقعی بهزیستی ادراک شده توسط جامعه به خوبی منعکس نمی شود.ذهنیتجارب مهم هر فرد را منعکس می کند.ابزارهای سنجش موجود، اعتبار کافی دارد.به راحتی در سراسر پهنه قابل مقایسه می باشد نسبت به سنجه های عینی واحدهای مختلف.شاخصهای اندازه گیری به راحتی قابل اصلاح و تعدیلند.منعکس کننده درجه برآورده شدن نیازهای افراد توسط سیاست های کلان اقتصادی اند.عدم دقت و صحت داده های جمع آوری شده از ممیزی هاتغییرپذیری(هم بین افراد و هم برای یک فرد در دوره های زمانی مختلف)کیفیت زندگی ذهنی، کیفیت واقعی زندگی اجتماعی در یک محل را منعکس نمی کند، و بنابراین، به خودی خود برای ارزیابی کیفیت یک جامعه مناسب نیست. مآخذ: تدوین و استنتاج از منابع مختلف بنابراین در ادبیات علمی، مدل های پژوهشی زیادی وجود دارد که کیفیت زندگی را هم در رهیافت عینی و هم ذهنی ارزشگذاری می کنند Mihaela,p:57)). 7-4-5-2- تئوری های رابطه میان شاخص های عینی و ذهنی کیفیت زندگی شمار زیادی از تئوری های رابطه میان کیفیت زندگی عینی و ذهنی، معتقدند که رابطه میان این دو، می تواند بر اساس عوامل روان شناختی ضعیف شود. تئوری های تعادل حیاتی توضیح می دهند که چرا کیفیت زندگی ذهنی افراد در طول زمان همراه با وقایع عینی زندگی (مانند تغییر مکان) تغییر می کند. اما تمایل به بازگشت به یک سطح متعادلی از رضامندی دارند، بنابراین تئوری های تعادل حیاتی، همبستگی پایین میان کیفیت زندگی ذهنی و وقایع عینی زندگی را توضیح می دهند. دیدگاه مرتبط دیگر، مدل های بالا-پایین هستند که معتقدند برخی از ویژگی های شخصی مانند خصوصیات روانی و برون گرایی، بر رضایتمندی از زندگی، در زمانی که وقایع مطلوب و یا غیرمطلوب در زندگی اشخاص رخ می دهد، تاثیرات پایداری دارد. در این مدل فرض می شود ویژگی های شخصی تنها عامل تاثیرگذار بر کیفیت زندگی نیستند اما بر روی قضاوت از رضایتمندی در ابعاد خاصی از زندگی تاثیر می گذارند. درمقابل، مدل های پایین- بالا ، الزاماً به رابطه ضعیف میان شاخص های عینی و ذهنی کیفیت زندگی اشاره نمی کنند. در این مدل، مطالعات کیفیت زندگی شهری، معمولا با ارزیابی ذهنی محیط شهری آغاز شده، سپس با ارزیابی میزان رضایتمندی از برخی پهنه های ویژه شهری که بایکدیگر رابطه دارند، ادامه پیدا می کند. با وجود این، فرایند پایین- بالا می تواند با ویژگی های عینی محیط شهری شروع شده و به ارزیابی ذهنی محیط شهری منجر شود. چنین مدل های پایین- بالا روابط مستقیم میان شاخص های عینی و ذهنی را پیشنهاد خواهد کرد. مدل های پیچیده تر پایین- بالا روابط ضعیف تر میان شاخص های عینی و ذهنی کیفیت زندگی را پیش بینی می کند (McCrea,2006,p:80). 8-4-5-2- ترکیب کیفیت زندگی عینی و ذهنی اگرچه اکثر ادبیات نشان می دهد که رابطه بین کیفیت زندگی عینی و ذهنی ضعیف است (داس (2008) ، مک کریا و همکاران(2006)) نوشته هایی نیز وجود دارند که یک اتصال قوی بین این دو نشانگر را نشان می دهند. اتصال شناخت عینی با ادراک افراد برای فهم و ارزشگذاری بهتر شرایط محلی کیفیت زندگی بسیار مهم است و به دریافت نتایجی که به واقعیت در زمین نزدیکتر هستند کمک می کند. درنتیجه ترکیب این دو نشانگر، برای ارزیابی کامل تر کیفیت زندگی مفید خواهد بود(Santos,et al,2007,p:60 ) در اکثر مواقع اتصال ضعیف نشانگرها با توجه به این حقیقت می باشد که کیفیت زندگی عینی برای سطوح همسایگی و همچنین سطوح بالاتر قابل اندازه گیری هستند درحالیکه کیفیت زندگی ذهنی، رضایتمندی کیفیت زندگی و ادراک در سطوح فردی را اندازه می گیرد. بنابراین افزار مناسب برای ترکیب این نشانگرها به منظور حل مشکل و بدست آوردن برآمد صحیح مورد نیاز است(Rishan Teklay,2012,p:10). 9-4-5-2- حالت های کیفیت زندگی ترکیب کیفیت زندگی عینی و ذهنی سنجش شده برای شناخت چهار حالت کیفیت زندگی که در جدول زیر ارائه شده است مهم می باشد. در نوشته های زیادی چهار حالت کیفیت زندگی ذکر شده است. بهزیستی، محرومیت، سازش پذیری و ناهماهنگی. این چهار حالت کیفیت زندگی، تطابق و عدم تطابق کیفیت زندگی ذهنی و عینی را تعیین می کنند. تطابق توسط بهزیستی و محرومیت درحالیکه عدم تطابق توسط سازش پذیری و ناهماهنگی تعریف شده است. جدول شماره 8-2- حالت های کیفیت زندگی کیفیت زندگی ذهنیکیفیت زندگی عینیخوب / راضیبد/ ناراضیخوب/ مناسببهزیستیناهنجاریبد/ نامناسبسازش پذیریمحرومیت ماخذ: (Rishan Teklay,2012,11). بهزیستی از آنجایی که وضعیت ذهنی و عینی خوب زندگی را نشان می دهد، به عنوان زندگی شاد مردم تعریف شده است. زمانی که وضعیت های عینی اندازه گیری شده از زندگی مردم خوب است و مردم نیز احساس خوبی داشته باشند یا اگر آنها از عرصه های ویژه و از کیفیت زندگی کلی راضی باشند، این مردم در دسته بهزیستی مقوله بندی می شوند. وقتی کیفیت ذهنی و عینی بد هستند، یعنی شرایط عینی اندازه گیری شده از زندگی مردم بد است و مردم نیز احساس بد به کیفیت زندگی خود داشته یاشند یا اگر آنها ناراضی باشند، محرومیت است. حالت دیگر از کیفیت زندگی ، سازش پذیری است. این حالتی است که در آن مردم از شرایط زندگی خود راضی هستند اگرچه شرایط عینی نامطلوب است. به عبارت دیگر این به معنای سازش آنها با شرایط عینی زندگیشان است و اینکه آنها به شادی زندگی می کنند. از سوی دیگر ناهنجاری حالتی از کیفیت زندگی است در جاییکه کیفیت ذهنی عینی خوب است اما ادراک فردی بد است یا اینکه افراد از کیفیت زندگی خود ناراضی هستند. به طور کلی سازش پذیری و ناهنجاری تضاد بین کیفیت زندگی ذهنی و عینی را نشان می دهد، در حالیکه بهزیستی و محرومیت شباهت این دو را نشان می دهد(همان، ص 12-11). 5-5-2- مدل های انگاشتی کیفیت زندگی مدل های انگاشتی در تحلیل و فهم تمام جنبه های کیفیت زندگی واجب و حیاتی هستند. مدل های متنوع برحسب مقیاس و شاخص های بکار رفته متمایز می باشند. در این فصل مدل های انگاشتی به عنوان راهنمایی برای انتخاب و تحلیل شاخص های کیفیت زندگی در مطالعه موردی مورد بازبینی قرار می گیرند. بررسی و مطالعه روابط پیشنهاد شده در مدل های زیر می تواند کمک موثری درجهت سنجش کیفیت زندگی در نمونه موردی فراهم آورد. 1-5-5-2- مدل کمپل و همکارانش از دیدگاه کمپل و همکارانش ، رضایتمندی به عنوان معیاری عام برای سنجش ادراک کیفیت محیط مطرح شده است. اگرچه کمپل و همکارانش (1976) در برخی موارد بحث می کنند که هم سنجه های ذهنی و هم عینی برای ارزیابی کیفیت زندگی مهم می باشند، این مولفان اساساً با سنجه های ذهنی سروکار داشتند.( Santos dela Cruz,2011,p:5) در مدل انگاشتی پیشنهاد شده توسط کمپل و همکارانش (1976) ، ارتباط متقابل بین سطوح رضایت در عرصه ها ، رضایت از زندگی به طور عام و رفتار نشان داده شده است. در این مدل مانند بسیاری از مدل های دیگر، رضایت از زندگی به طور عام ترکیبی از رضایت و عدم رضایت است که در تمام عرصه های خاص زندگی تجربه می شود. هم رضایت از زندگی به طور عام و هم رضایت در عرصه های خاص ، برای شکل دهی به رفتار سازش پذیر می باشند . کیفیت زندگی ادراک شده در عرصه های خاص ، توسط مشخصه های عینی عرصه ، مشخصه های ادراک شده عرصه ، ارزشگذاری فردی از این مشخصه ها و رضایت مربوط به عرصه تعیین می شود. مشخص های درک شده از هر عرصه ، وابسته به عرصه است ، اما با مشخصه های عینی محیطی متفاوت است. به این معنا که ادراک فردی لزوماً متناسب با محیط واقعی نمی باشد. مدل کمپل همچنین ویژگی های فردی افراد را نیز در نظر می گیرد، ویژگی های فردی اثرات مستقیمی بر مشخصه های درک شده از عرصه ، مشخصه های ارزشگذاری شده عرصه ، رضایت از عرصه و رضایت از زندگی به طور عام دارد. ویژگی های فردی دارای تعاملی متقابل و دوسویه با مشخصه های عینی عرصه می باشند. بعلاوه، ویژگی های فردی بر مشخصه های ارزشگذاری شده از طریق استانداردهای فردی مقایسه که به عنوان یک متغیر مداخله کننده در نظر گرفته می شود، اثر می گذارند. (Kerce,2009,p:15). مدل بر 4 اصل زیر قرار گرفته است: تجارب مردم از میانکنش آنها با ویژگی های عینی مشتق شده است. تجارب ذهنی مردم با مشخصه های عینی متفاوت هستند. مردم به تجارب خود با مشخصه های عینی پاسخ می دهند. سطح رضایت در عرصه های مختلف زندگی به تجربه عام کیفیت زندگی کمک میکند(Marans,2011,p:13). شکل شماره 1-2- مدل نمایش ارتباط بین رضایتمندی در عرصه ها و رضایتمندی از زندگی Coping andAdaptiveBehaviorویژگی های فردی استانداردهای مقایسه رضایت از عرصه 3 (مکان)رفتار سازش پذیرعرصه 1(خانواده)مشخصه های ارزشگذاری شدهرضایت از عرصه 1 (خانواده)مشخصه هایادراکیمشخصه های عینیمشخصه های عینیرضایت از عرصه 2 (سلامت)مشخصه های ارزشگذاری شدهمشخصه هایادراکیعرصه 3(مکان)مشخصه هایادراکیمشخصه های عینیمشخصه های ارزشگذاری شده رضایتمندیزندگی عرصه 2(سلامت) ماخذ: Marans,2011 2-5-5-2- مدل مارانز و راجرز بر اساس کار کمپل و همکارانش، مارانز و راجرز (1975) مدلی را پیشنهاد کردند که چنین روابطی را برای عرصه های مسکونی مختلف محیط های شهری به تصویر می کشد و به فهم اینکه چگونه این عرصه ها به همراه عرصه های دیگر کیفیت زندگی شهری را موجب می شوند، کمک می کند. (همان،ص14). شکل شماره 2-2- مدل نشان دهنده روابط بین رضایت عرصه مسکونی و کیفیت زندگی مشخصه های افرادEsEsمشخصه های محیطی (Es)ادراکی مشخصه های محیطی (Eo)عینی OverallQuality of LifeExperience استانداردهای مقایسهتجربه کلی کیفیت زندگیکشورمکان های مسکونیارزیابی هاارزیابی مشخصه های محیطی درک شدهارزیابی هاارزیابی هاEsEoEoEoمسکن/واحد مسکونیشهرهمسایگی رضایت از همسایگیرضایت از اجتماعرضایت از کشوررضایت از مسکن رضایت از عرصه های دیگر ماخذ: Marans,2011 پیش فرض مهم این مدل است که کیفیت هر محیط جغرافیایی (به عنوان مثال شهر ، همسایگی، واحدمسکونی و غیره) نمی تواند تنها توسط یک سنجه مشخص شود بلکه سنجه هایی از ویژگی های گوناگون محیط مورد نیاز است. آنها در ترکیب باهم کیفیت کلی محیط را منعکس می کنند. دومین پیش فرض مهم این است که کیفیت پدیده ای ذهنی است که زندگی ساکنان محیط را منعکس می کند. شرایط عینی محیط ،خود کیفیت واقعی محیط را منعکس نمی کنند، بلکه مصداق آن شرایط برای ساکنان هستند(Marans,2002,p:75). در سال 2002 مارانز مدلی را بسط داده که می تواند روابط احساسات مردم درمورد همسایگیشان را شرح دهد( که رضایت از همسایگی نامیده می شود). در این مدل بر اینکه کیفیت یک مکان و یا یک زمینه جغرافیایی(شهر، همسایگی یا واحد مسکونی) پدیده ای ذهنی می باشد، تاکید شده بود(Marans,2011,p:14). شکل شماره 3-2- مدل نمایش دهنده ارتباط بین شرایط عینی، پاسخ های ذهنی و رضایت از همسایگی ارزیابی سرو صدا استانداردهای مقایسهمشخصات سکنهشرایط عینیدوستی همسایه هاپاسخ های دیگرتراکمبرآمد کلیدیآگاهی از کیفیت مدرسهادراک صدا سطح دسی بل ارزیابی جمعیت رضایت از همسایگیشمار ترافیکارزیابی ترافیک نمرات آزمون های دانش آموزان فاصله به نزدیک ترین پارکارزیابی کیفیت مدرسه ارزیابی پارک ها اطلاع از پارکمقدار زمین پارک(هکتار) احساسات درمورد مسکن، اجتماع و کشورشرایط عینی دیگر پاسخ های ذهنی 3-5-5-2- مدل مارانز و موهال مدل انگاشتی بعدی که توسط مارانز و موهال(1991) ارائه شده است ، نشان می دهد که چگونه سلامت می تواند به شماری شرایط عینی همراه با مجموعه ای از منابع آسایش که شامل کیفیت محیطی است متصل شود. وسایل آسایش زیست محیطی و شهری با کیفیت اجتماع و فعالیت های افراد، رضایتمندی هاو سلامت کالبدی مربوط می باشند. وسایل آسایش زیست محیطی شامل دو دسته از مشخصه های زیر می باشند: منابع تفریحی طبیعی( برای مثال، دریاچه ها، رودخانه ها، تالاب ها، جنگل ها و زمین های پارک) ؛ و کیفیت محیط اطراف ( آب و هوا ، سر و صدا، و مواد زائد جامد و خطرناک). وسایل آسایش زیست شهری نیز شامل دو دسته از مشخصه های زیر: منابع تفریحی انسان ساخت ( شامل استخرهای شنا، مسیرهای پیاده روی و دوچرخه سواری، زمین های گلف) ؛ و منابع فرهنگی (شامل سینماها، تئاتر، کتابخانه، ارکستر، موزه ها، گالری ها ، تیم های ورزشی). مدل فرض می کند که درک و آگاهی از این وسایل آسایش زیست محیطی و شهری، ارزشگذاری مردم و استفاده از آنها را تحت تاثیر قرار می دهد. مدل همچنین نشان می دهد که درمورد منابع تفریحی انسان ساخت و منابع تفریحی طبیعی ، استفاده یا عدم استفاده از آنها توسط یک فرد با سلامت کالبدی همراه است (همان، ص 17-16). شکل شماره 4-2- مدل متصل کننده فعالیت ها ومنابع تفریحی به بهزیستی فردی (کیفیت زندگی) و کیفیت اجتماع ماخذ: Marans,2011 4-5-5-2- مدل کستانزا و همکارانش کستانزا و همکارانش (2007) ، کیفیت زندگی را با یکپارچگی هردو سنجه عینی و ذهنی تعریف می کنند(شکل شماره 5). این مدل توضیح داد که نیازهای انسان حاصل نخواهد شد مگر آنکه فرصتهای (انسانی، اجتماعی، سرمایه طبیعی و زمان) که پایه هایی برای سنجه های عینی هستند، از طریق سیاست های اجراشونده دولت ارائه شود. با برآورده شدن نیازهای انسانی، بهزیستی ذهنی که با واژگان خوشنودی، فایده و رفاه سنجه می شود، بیشتر خواهد شد. شکل شماره 5-2- کیفیت زندگی که بر، ارتباطات بین نیازهای انسانی، ادراکات ذهنی از تامین نیاز و فرصت های ارائه شده دلالت می کند. کیفیت زندگی چگونه تامین نیاز درک می شودچگونه نیازها برآورده می شوند نیازهای انسانیزیستیتولیدمثلامنیتعاطفهتفاهممشارکتفراغتمعنویتخلاقیتشخصیتآزادی بهزیستی ذهنی (خوشنودی، فایده، رفاه) برای افراد و یا گروهها فرصت هایی به منظور کسب نیازهای انسانی در حال و آینده(انسانی، اجتماعی، سرمایه طبیعی و زمان) هنجارهای اجتماعی تکامل یابنده سیاست ماخذ: Santos dela Cruz,2011 کاستانزا و همکارانش مطرح می کنند که این مدل موارد زیر را آشکار می کند: ارتباطات بالقوه بین تحقق و اهمیت نیازها اختلاف های احتمالی بین تحقق و اهمیت گروهبندی بر اساس نوع سرمایه موردنیاز برای تامین هر نیاز. تنوع در وزن ها توسط مشخصه های جمعیت. تنوع در کیفیت زندگی عام 5-5-5-2- مدل تسفازقی به طور مشابه تسفازقی (2006)، کیفیت زندگی شهری را با کاربرد دو دیدگاه عینی و ذهنی مورد بررسی قرار می دهد. تسفازقی پیشنهاد کرد: از آنجایی که مطالعه کیفیت زندگی معمولاً در سطح منطقه و کشور انجام می شود، تغییرات در مقیاس بزرگ مطالعه کیفیت زندگی لازم است. توجه به کوچکترین واحد اداری مانند مقیاس همسایگی مورد نیاز است، زیرا برنامه های دولت در این سطح اجرا می شوند(Santos dela Cruz,2011,p:5-6) ذهنیعینیادراکاتعرصه های عینی و ویژگی هاکیفیت زندگی عینیتحلیل عاملی، سیستم اطلاعات جغرافیاییشکل شماره 6-2- چارچوب مفهومی (تسفازقی،2009) ابعاد فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی ماتریس دو طرفه، سیستم اطلاعات جغرافیاییمقیاس لیکرت عرصه های ذهنی و ویژگی ها حالت ها تحلیل عاملی،رگرسیون، سیستم اطلاعات جغرافیایی بهزیستیمحرومیتسازش پذیریناهماهنگی کیفیت زندگی ذهنی ماخذ: Santos dela Cruz,2011 6-5-5-2- منافع توسعه مدل های انگاشتی رابطه بین کیفیت زندگی و محیط های شهری پیچیده می باشد و رضایت مردم از زندگی کردن در همسایگی ها، شهرها، محدوده های بزرگ- شهری و حتی ساختمان های مسکونی توسط مشخصه های فردی آنها مانند ارزش های (فردی یا گروهی) ، انتظارات، ادراکات و ارزشگذاری ها و مشخصه های جمعیت شناختی و اجتماعی- اقتصادی آنها تحت تاثیر قرار می گیرد. نظرات مردم زمانی که درمورد کیفیت زندگی خود به طور عام قضاوت می کنند، متفاوت می باشد و نیز افراد مختلف ممکن است در موقعیت یا محل مشابه، چیزها را به طور متفاوت درک کنند. منافع استفاده از رهیافت های مدل سازی که از مدل اصلی کمپل و همکارانش تکامل یافته است متعدد می باشد که به صورت زیر خلاصه شده است: مدل ها می توانند تعداد زیادی از فاکتورهایی که استدلال می شود بر سطوح رضایت زندگی شهری و همچنین مشخصه های فردی مردم تاثیر گذار باشند، دربرگیرند. مدل ها مقایسه بین سطوح جغرافیایی متفاوت زندگی شهری را ممکن می سازند. سطوح جغرافیایی متفاوت زندگی شهری در مدل های کیفیت زندگی اهمیت دارد، زیرا برنامه ریزی مختلف، یعنی سیاست های ارائه خدمات و توسعه شهری مختلف می تواند آماج سطوح متفاوت زندگی شهری باشد. وقتی که تنها یک سطح تحلیل در یک مدل گنجانده شود، نتایج آن ممکن است گیج کننده باشد، زیرا سطوح دیگر تحلیل کنترل نشده هستند. سرانجام مدل ها این امکان را فراهم می کنند که سطح رضایت در یک عرصه ، رضایت در عرصه های دیگر را تحت تاثیر قرار دهد. چنین اتصالاتی بین عرصه های رضایت " اثرات خارجی" نامیده می شوند(Marans,2011,p:17-18). 6-2- جمع بندی و معرفی چارچوب انگاشتی پژوهش 1-6-2- هدف هدف از این بخش، ارائه یک جمع بندی از بازبینی های صورت گرفته در ارتباط با مبانی نظری، تجربی و فنی انگاشت کیفیت زندگی و انتخاب چارچوب نظری و فنی مناسب برای بکارگیری در مورد پژوهی پایان نامه می باشد. 2-6-2- روش کار در راستای جمع بندی و انتخاب چارچوب های نظری، تجربی و فنی انگاشت کیفیت زندگی، فرایندی در چهار بخش اصلی بکار گرفته شد که عبارتند از: بخش نخست- جمع بندی چارچوب های نظری انگاشت کیفیت زندگی: در این بخش به جمع بندی ادبیات و اصول پایه تفکر درمورد انگاشت کیفیت زندگی پرداخته شده است. بخش دوم- جمع بندی تجارب جهانی بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی: جمع بندی تجارب جهانی به کارگیری انگاشت کیفیت زندگی، از دو وجه صورت گرفت، هم از نظر شاخص های بکار گرفته شده در کشورهای بیشتر توسعه یافته و کمتر توسعه یافته و هم از نظر روش های بکار گرفته شده در سنجش کیفیت زندگی(عینی، ذهنی، عینی و ذهنی) . بخش سوم- جمع بندی چارچوب های فنی انگاشت کیفیت زندگی: این بخش به جمع بندی روش ها و مدل های مختلف سنجش کیفیت زندگی پرداخته است. بخش چهارم- معرفی چارچوب انگاشتی پژوهش: بر اساس جمع بندی های صورت گرفته در بخش های اول، دوم و سوم، در این بخش به ارائه چارچوبی مناسب برای بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی در مورد پژوهی پایان نامه (محلات منطقه 10 شهر تهران) پرداخته شده است. 3-6-2- جمع بندی چارچوب های نظری انگاشت کیفیت زندگی واژه کیفیت زندگی سرچشمه روشنی ندارد، انگاشت کیفیت زندگی مورد پذیرش عام می باشد، اما یک تعریف پذیرفته شده عام ندارد و با توجه به حوزه کاربرد و نوع مطالعه، تعاریف متفاوتی از آن ارائه می شود. فقدان یک تعریف استاندارد از این انگاشت، موجب شده است که گه گاه واژه هایی مانند بهزیستی، خوشنودی، رضایت از زندگی و جزآن به جای آن به کار روند. در بحث های مربوط به کیفیت زندگی، تنها زیستن مهم نیست ، بلکه کیفیت آن دارای اهمیت است. کیفیت زندگی به شدت تحت تاثیر زمان و مکان قرار دارد و عوامل تشکیل دهنده آن با توجه به دوره زمانی و مکان جغرافیایی فرق خواهد کرد. همچنین، این انگاشت تاحد زیادی تحت تاثیر ارزش ها بوده و طبق ارزش های فردی، اجتماعی و ملی تعریف می شود. ماهیت چند بعدی و پیچیده این انگاشت، ارائه تعریفی واحد از آن، که مورد توافق همگان باشد را دشوار ساخته است. با این وجود، در ارتباط با این موضوع که، این انگاشت دارای دو بعد عینی و ذهنی می باشد و کیفیت زندگی یک فرد به واقعیت های عینی و بیرونی زندگی اش و دریافت ها و ادراکات ذهنی و درونی او از این عوامل و از خودش وابسته است، اتفاق نظر وجود دارد. همچنین، انگاشت كيفيت زندگي شهري يكي از مفاهيمي بوده كه تأثير به سزايي در فرايند تحول ديدگاهها و روشهاي برنامه ريزي داشته است. تحت تأثير اين انگاشت، مباحث اجتماعي و كيفي رواج بيشتري در ادبيات برنامه ريزي شهري يافته است. درواقع، کیفیت زندگی در نواحی شهری، به طور فزاینده ای توسط برنامه ریزان در ارزیابی محیط شهری برسمیت شناخته شده است. یکی از اهداف اصلی سیاست های شهری، این موضوع می باشد: ایجاد کیفیت زندگی بهتر برای ساکنان. می توان اهمیت مطالعه کیفیت زندگی در برنامه ریزی شهری را اینگونه بیان نمود: برنامه ریزی شهری با توجه به ماهیت چند رشته ای و میان رشته ای می تواند از انگاشت کیفیت زندگی در مراحل مختلف تهیه برنامه های شهری بهره مند شود. برنامه ریزی با تکیه برتفکر ارتقاء کیفیت زندگی، افق های جدیدی را برای برنامه ریزان و تصمیم گیرندگان شهری فراهم می کند. استفاده از انگاشت کیفیت زندگی در روند اجرایی برنامه ریزی به اهداف و ارزش های مورد نظر جامعه، افزون بر نتایجی که در بطن تمامی روشها و نظریات برنامه ریزی وجود دارد، دستاورد های منحصر به فردی چون افزایش مشارکت عمومی و نزدیکی افکار مسئولین و تصمیم گیرندگان از یک سو و از سوی دیگر شهروندان را نیز در پی خواهد داشت و با اهمیت دادن به مواردی که مستقیماً با زندگی شهروندان در ارتباط است زبان مشترکی برای ایجاد همرأیی و گفتگو میان شهروندان، برنامه ریزان و مراجع تصمیم گیری فراهم ساخته و با توجه به ماهیت پیچیده و گسترده ای که دارد در یک نگاه تمامی مشکلات موجود در یک سیستم شهری را از دید ساکنین شهرها منعکس می کند. به همین علت انگاشت کیفیت زندگی کاربردهای گسترده ای در برنامه ریزی شهری پیدا کرده است و قابلیت های منحصر به فردی در برنامه ریزی برای جذب سرمایه های اقتصادی، فراهم ساختن حضور نیروهای کارآمد و خلاق، ایجاد زمینه های نوآوری در دانش، تشکیل خوشه های کارشناسی، تجدید حیات شهری و فراهم ساختن زمینه های مشارکت عمومی در تولید برنامه های شهری دارد. نتایج مطالعات کیفیت زندگی می تواند به ارزیابی سیاست ها، رتبه بندی مکان ها، تدوین استراتژی های مدیریت و برنامه ریزی شهری کمک کرده و درک و اولویت بندی مسائل اجتماع برای برنامه ریزان و مدیران شهری به منظور ارتقای کیفیت زندگی شهروندان را تسهیل سازد. علاوه بر این ، مطالعات کیفیت زندگی می تواند به شناسایی نواحی مساله دار، علل نارضایتی مردم، اولویت های شهروندان در زندگی و پایش و ارزیابی کارایی سیاست ها واستراتژیها در زمینه کیفیت زندگی (که هدف اصلی این مطالعه می باشد) کمک کند. نکته ای که باید در بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی به آن توجه داشت این است که اجزای یک سیستم شهری اثرات متنوع و مختلفی بر یکدیگر دارند که در برخی موارد ممکن است افزایش یا کاهش آنها نسبت به یکدیگر اثر خنثی کننده داشته باشند. بنابراین نمی توان انتظار داشت که برنامه ریزی بتواند یکباره در ارتقاء کیفیت زندگی گام بردارد. این امر مستلزم یک حرکت گام به گام و پیوسته است . 4-6-2- جمع بندی تجارب جهانی بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی مطالعات تجارب جهانی در بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی، در دو بخش صورت گرفت. در بخش اول، تجارب کشورهای بیشتر توسعه یافته و کمتر توسعه یافته در بکارگیری شاخص های کیفیت زندگی مورد مطالعه قرار گرفتند. کشورهای آمریکا و کانادا به عنوان نمونه هایی از کشورهای بیشتر توسعه یافته و کشورهای پرو و اتیوپی و ایران به عنوان نمونه هایی از کشورهای کمتر توسعه یافته انتخاب شدند. نتایج این مطالعات نشان داد که شاخص های متفاوتی به منظور اندازه گیری کیفیت زندگی شهری در کشورهای مختلف به کار می رود. خلاصه تجارب جهانی بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی در جدول زیر ارائه شده است. جدول شماره 9-2- خلاصه شاخص ها: نمونه هایی از سراسر جهان سازمان ملل متحدسازمان توسعه و همکاری اقتصادیفیلیپینژاپنسوئدفنلاندسلامتغذاآموزشاشتغالمسکنامنیت اجتماعیپوشاکتفریحآزادی بشرجمعیتدرآمد و هزینهارتباطات و حمل و نقلخوراکپوشاکسرپناهسلامتآموزشفراغتامنیت اجتماعیمحیط اجتماعیمحیط کالبدیوضعیت اجتماعیسلامت، خوراکیادگیریاشتغالمنابع محیطیمسکنتسهیلاتایمنی عمومیعدالتارزشهای سیاسیتحرک اجتماعیسلامتآموزش، یادگیریاشتغالکیفیت کارفراغتدرآمدمخارجمحیط مادیجرماجرای قانونزندگی اجتماعیتحرک اجتماعیشرایط کارمنابع اقتصادیمنابع سیاسیمدارسسلامت، مراقبت های پزشکیروابط خانوادهمسکنتغذیهاوقات فراغت سلامتآموزشمحیط کالبدیمسکن، محل سکونتشرایط کارایالات متحده آمریکا(کالورت هندرسون)ایالات متحده آمریکا(گراند تراورس)کانادا(آنتاریو)اتیوپی (آدیس ابابا)ایران (تهران)ایران (تهران)آموزشاشتغالانرژیسلامت محیطیسلامت انسانحقوق انساندرآمدزیرساخت های فیزیکیامنیت ملیایمنی عمومیتفریحسرپناهایمنی عمومیمحیط زیست طبیعیحمل و نقل و زیرساختبهداشتدولت و نطام سیاسیهنجارهای اخلاقی و مدنیآموزشاقتصادفرهنگتفریحمحیط اجتماعیاجتماعیبهداشتیاقتصادیزیست محیطیمسکنمحیط ساخته شدهامنیت واحد همسایگیبهداشت واحد همسایگیکیفیت تسهیلات عمومیدسترسی به خدمات عمومیتعاملات اجتماعیدرآمد خانواردسترسی به خدمات و تسهیلات شهریکیفیت عرصه اجتماعیکیفیت مسکنکیفیت محیط زیستسلامت جسمانیسلامت روانیسلامت اجتماعیسلامت محیط ماخذ: تکمیل شده توسط نگارنده از منابع مختلف در بخش دوم نیز، تجارب بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی در راستای شناسایی روش های مختلف بکار رفته در سنجش کیفیت زندگی، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که، بیشتر پژوهش های کیفیت زندگی، برای کشورهای اروپایی است که کوشش دارند کیفیت زندگی عینی و ذهنی را با هم اندازه بگیرند. خلاصه مطالعات بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی در جدول زیر ارائه شده است. جدول شماره 10-2- خلاصه مطالعات بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی منطقهمساحت محدوده مورد مطالعه(هکتار)جمعیت کل (میلیون)اندازه نمونهمقیاس لیکرتسنجه های کیفیت زندگیFoo(2000)آسیا647.83.122005کیفیت زندگی ذهنیIbrahim and Chung (2003)آسیاذکر نشده استذکر نشده است3005کیفیت زندگی ذهنیMcCrea,et al (2006)اروپا20000203516105کیفیت زندگی ذهنی و عینیSantos,et al (2007)اروپاذکر نشده استذکر نشده است24005کیفیت زندگی ذهنیDas(2008)آسیاذکر نشده استذکر نشده است3795کیفیت زندگی ذهنی و عینیSenlier, et al (2009)اروپاذکر نشده استذکر نشده است300ذکر نشده استکیفیت زندگی ذهنی و عینیTesfazghi,et al (2010)افریقا14.720220.9916075کیفیت زندگی ذهنی و عینیPearl,et al (2011)اروپا254.59343.726695کیفیت زندگی ذهنی و عینیWoldetinsaye (2011)آفریقاذکر نشده است220.9254106کیفیت زندگی ذهنی و عینی مآخذ: (Rishan Teklay,2012,p: 11) 5-6-2- جمع بندی چارچوب های فنی انگاشت کیفیت زندگی همانگونه که بیان گردید، کیفیت زندگی دو بعد دارد که به عنوان ابعاد عینی و ذهنی شناخته می شوند و اغلب توسط شاخصهای عینی یا ذهنی سنجش می شود. بر این اساس، رهیافت های سنجش کیفیت زندگی شامل دو دسته رهیافت می باشند: رهیافت سنجش عینی: بر اساس تحلیل ثانویه داده های بدست آمده از قبیل داده های بدست آمده از مجموعه های آماری رسمی مانند سرشماری. رهیافت سنجش ذهنی: بر اساس داده های اولیه جمع آوری شده از طریق ممیزی های نمونه، که در آن ادراکات افراد از کیفیت زندگی در پهنه ها، براساس ویژگی های مربوط به پهنه مذکور سنجش می شوند. شاخصهای عینی که در رهیافت سنجش عینی به کار می روند، بر شرایط بیرونی یا ملموس زندگی دلالت دارند و اغلب از داده های ثانویه مانند، داده های جمعیتی، اجتماعی- اقتصادی، گزارش هایی مبنی بر وجود خدمات عمومی و جز آن بدست می آیند. از سوی دیگر، شاخصهای ذهنی که رهیافت سنجش ذهنی برپایه آنها صورت می گیرد، ارزشگذاری فردی از شرایط عینی زندگی را ارائه می کنند که از ممیزی های صورت گرفته از ادراکات ساکنین، رضایتمندی یا بهزیستی با زندگی شهری بدست می آیند. اتصال شناخت عینی با ادراک افراد برای فهم و ارزشگذاری بهتر شرایط محلی کیفیت زندگی بسیار مهم است و به دریافت نتایجی که به واقعیت در زمین نزدیکتر هستند کمک می کند. درنتیجه ترکیب این دو نشانگر، برای ارزیابی کامل تر کیفیت زندگی مفید خواهد بود. ترکیب سنجه های عینی و ذهنی کیفیت زندگی، مقایسه تغییرات ممکن بین دو دیدگاه عینی و ذهنی را ممکن می سازد. براساس سنجش کیفیت زندگی در ابعاد عینی و ذهنی ، ماتریسی 2*2 شامل حالت های بهزیستی، محرومیت، انطباق پذیری و ناهنجاری حاصل می شود. تفسیر این ماتریس بدین صورت می باشد که اگر فردی شرایط عینی و ذهنی خوبی داشته باشد، در حالت بهزیستی قرار دارد، اگر شرایط عینی و ذهنی بد باشد، حالت محرومیت وجود دارد، اگر شرایط عینی خوب و شرایط ذهنی بد باشد حالت ناهنجاری و اگر شرایط عینی بد و شرایط ذهنی خوب باشد، حالت انطباق پذیری وجود دارد. مدل های مفهومی برای تجزیه و تحلیل و فهم جنبه های کلی کیفیت زندگی، حیاتی هستند. مدل های مختلف، از نظر مقیاس و شاخص های به کار رفته متفاوت می باشند. همچنین مدل ها می توانند نظری (مدل کمپل،1976)، حقیقی ( تسفازقی و همکاران،2009)، پیچیده (شافر و همکاران،2000) و روشن (تسفازگی) باشند. از نظر مقیاس، مطالعاتی بارها در سطح شهر یا کشور انجام شده است ( مانند کمپل و همکاران (1976)، لی و ونگ (2007)، سانتوس و مارتینز(2006). در حالی که مطالعات کمی در سطح همسایگی یا افراد انجام شده است (مانند داشورا (2009) ، تسفازقی (2009)). همچنین، بیشتر مطالعات از نظر استفاده از شاخص های عینی، ذهنی و یا هردو با یکدیگر تفاوت دارند. اگرچه کمپل و همکارانش (1976) در برخی موارد بحث می کنند که هم سنجه های ذهنی و هم عینی برای ارزیابی کیفیت زندگی مهم می باشند، این مولفان اساساً با سنجه های ذهنی سروکار داشتند(سانتوس دلا کروس،2011، ص5). کستانزا و همکارانش (2007) ، کیفیت زندگی را با یکپارچگی هردو سنجه عینی و ذهنی تعریف می کنند. به طور مشابه، تسفازقی (2006)، کیفیت زندگی شهری را با کاربرد دو دیدگاه عینی و ذهنی مورد بررسی قرار می دهد. 6-6-2- معرفی چارچوب انگاشتی پژوهش با توجه به موارد بیان شده در مبانی نظری، تعریف زیر از کیفیت زندگی مبنای مطالعه در این پایان نامه قرار گرفته است: " کیفیت زندگی انگاشتی چندوجهی، نسبی، متاثر از زمان، مکان و ارزش های فردی و اجتماعی است. این انگاشت از یک سو به عوامل بیرونی و عینی زندگی وابسته می باشد و از سوی دیگر به برداشتهای فردی افراد از جایگاهشان در زندگی در بستر فرهنگ و سیستم های ارزشی ای که در آنها رشد می کنند، وابسته می باشد." سه تکنیک سنجش کیفیت زندگی برای دو دیدگاه کیفیت زندگی یعنی دیدگاههای عینی و ذهنی به کار گرفته شدند: این سه تکنیک، کاربرد متغیرها و شاخص های ذهنی برای سنجش کیفیت زندگی ذهنی، متغیرها و شاخص های عینی برای سنجش کیفیت زندگی عینی و ترکیب نقشه های کیفیت زندگی عینی و ذهنی برای تشخیص حالت های مختلف کیفیت زندگی می باشند. برای سنجش کیفیت زندگی ذهنی، بر اساس مطالعه تجارب دیگر کشورها و با توجه به مطالعات صورت گرفته در ارتباط با کیفیت زندگی در مناطق 22 گانه شهر تهران، چهار عرصه از ابعاد اجتماعی، اقتصادی و کالبدی زندگی انتخاب شدند. این عرصه ها عبارتند از: دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری، اجتماعی، مسکن و زیست محیطی. مقیاس لیکرت برای مقایسه استاندارد استفاده شد. برای تحلیل داده‌های مربوط هر متغیر و شاخص، به پاسخ گزینه‌ها ، براساس روش لیکرت، ارزش عددی اختصاص داده می‌شود. سپس پاسخ‌های کیفی به رتبه‌های کمّی تبدیل می‌گردد. کیفیت زندگی عینی نیز از نظر ابعاد اجتماعی، اقتصادی و کالبدی زندگی سنجیده می شود. داده های ثانویه به عنوان دروندادی برای سنجش شرایط ملموس زندگی به کار گرفته می شوند. روشهای کمی برای تحلیل کیفیت زندگی عینی استفاده می گردد. سپس حالت های کیفیت زندگی بر اساس سطوح کیفیت زندگی عینی و ذهنی که از نمونه گیری خانوار و داده های ثانویه تحلیل می گردد، مشخص می شود و سرانجام، برنامه ای در سطح نواحی خرد شهری شامل راهبردها و سیاست های برنامه ریزی، به منظور ارتقاء کیفیت زندگی در نواحی دارای حالت محرومیت تجویز می شود. نمودار شماره 2-2- چارچوب انگاشتی پژوهشعینیشاخصهای عینیزمینه های اقتصادی، اجتماعی، کالبدی (QOF)کیفیت زندگی ذهنی شاخصهای ذهنی ادراکات ذهنی(درونی) مردم از شرایط عینی و از وضعیت زندگی خود انعکاس شرایط واقعی زندگیبر اساس داده های ثانویه روش های کمی روش های کیفی حالت های کیفیت زندگیبهزیستیمحرومیتسازش پذیریناهنجاری کیفیت زندگی عینیکیفیت زندگی ذهنی تعیین اولویت برنامه ریزی بر اساس حالت ها تعیین اولویت برای حال تجویز برنامه راهبردی فصل سوممعرفی فرایند انتخاب و شناخت موردپژوهی فصل سوم- معرفی فرایند انتخاب و شناخت مورد پژوهی 1-3- مقدمه این فصل در سه بخش ارائه می گردد. در بخش نخست دلایل انتخاب شهر تهران به عنوان زمینه کار و نیز منطقه 10 به عنوان یک ناحیه خرد شهری برای مورد پژوهی در راستای برنامه ریزی ارتقای کیفیت زندگی بیان می گردد. در بخش دوم، به شناخت و توصیف محدوده مورد پژوهی پرداخته می شود. این بخش در دو زیر بخش ارائه می گردد: در زیربخش نخست، ویژگی های منطقه 10 شهر تهران به صورت کلی و در مقایسه با شهر تهران بیان می گردد. در زیر بخش دوم، ویژگی های محلات دهگانه منطقه 10 از نظر ابعاد طبیعی، اجتماعی، اقتصادی و کالبدی با تاکید بیشتر بر شناخت محلات در زمینه عرصه های چهارگانه انتخاب شده در فصل پیشین( دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری، اجتماعی، مسکن و زیست محیطی) مورد بررسی قرار می گیرد تا با شناخت از منطقه و محلات آن، برنامه ریزی ارتقای کیفیت زندگی در آن انجام گیرد. در بخش آخر، یک جمع بندی از مطالعات انجام شده در این فصل، به عنوان برونداد آن و درونداد فصل بعد ارائه می گردد. 2-3- هدف هدف از این فصل، استفاده ازجمع بندی چارچوب نظری، تجربی و فنی، برای فرایند انتخاب مورد پژوهی و سپس شناخت مناسب مورد پژوهی انتخاب شده برای برنامه ریزی ارتقای کیفیت زندگی در آن می باشد. 3-3- روش کار به منظور معرفی فرایند انتخاب و شناخت مورد پژوهی ، فرایندی در سه مرحله پیموده شده است. این فرایند در نمودار زیر نشان داده شده است. مرحله نخست- تشریح دلایل انتخاب شهر تهران به عنوان زمینه کار و منطقه 10 شهر تهران به عنوان مورد پژوهی پایان نامه. مرحله دوم- شناخت محدوده مورد پژوهی: در این بخش محدوده مورد پژوهی در دو مقیاس مورد بررسی و شناخت قرار خواهد گرفت. یک مقیاس آن در ارتباط با منطقه 10 شهر تهران به عنوان محیط سیستم مورد برنامه ریزی است و مقیاس دیگر آن توصیفی است که تنها بر شناخت ویژگی های محلات منطقه 10 شهر تهران به عنوان مورد پژوهی تمرکز می کند. مرحله سوم- جمع بندی نمودار شماره 1-3- روش کار فصل 3 (ماخذ: نگارنده، 1392 )3. معرفی فرایند انتخاب و شناخت مورد پژوهی نیمرخ جمعیتی- اجتماعی ، اقتصادی و کالبدی محلات تشریح دلایل انتخاب شهر تهران به عنوان زمینه کار و منطقه 10 شهر تهران و محلات آن به عنوان مورد پژوهی پایان نامه نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدهای شناخته شده در محلات بررسی اجمالی ساختار فضایی منطقه 10 شهر تهران به عنوان محیط سیستم بررسی و شناخت محلات منطقه 10 به‌عنوان سيستم مورد برنامه‌ريزيشناخت و توصیف محدوده مورد پژوهی سیر تحولات شکل گیری منطقه 10موقعیت و تقسیمات اداری منطقه 10ویژگی های سازمان فضایی منطقه 10بررسي و تحليل محيط طبيعي، ارزش‌ها و تنگناهاي زيست محيطيتوصیف ساختار اقتصادی منطقه 10 شهر تهرانتوصيف ساختار اجتماعی- جمعيتي منطقه 10 شهر تهرانتوصیف ساختار شبکه ارتباطیتوصیف سیستم کاربری زمین در منطقه 10 شهر تهرانبررسی ويژگي هاي مسكوني در منطقه 10 شهر تهرانجمع بندی شناخت مورد پژوهی به عنوان برونداد این فصل و درونداد فصل بعدی 4-3- تشریح دلایل انتخاب شهر تهران به عنوان زمینه کار و منطقه 10 شهر تهران به عنوان مورد پژوهی پایان نامه دلایل انتخاب شهر تهران به عنوان زمینه کار برنامه ریزی ارتقای کیفیت زندگی این پایان نامه عبارت است از: نخست- تنوع، پیچیدگی و پویایی بالای آن دوم- همچنین دسترسی سهل تر به داده های اطلاعاتی می باشد. به دلیل نیات کاربستی مختلف، تقسیم نواحی مسکونی و جمعیت یک شهر به قطعه هایی کوچکتر از کل شهر، از دیرباز، ضروری بوده است و توسط سازمان های مختلف با مقاصد آماری، اداری و سیاسی انجام می شود. بنابراین یک شهر به حوزه های سرشماری، نواحی محلی، نواحی مدرسه، بخش های اداری و محله ها و بخش های فرعی دیگر تقسیم می شود. تنها در موارد اندکی مرزهای این نواحی بر هم منطبق هستند. بر این اساس، شهر تهران نیز به 22 منطقه تقسیم شده است که منطقه 10 شهر تهران به دلایل زیر به عنوان مورد پژوهی این پایان نامه انتخاب شده است: نخست- منطقه 10 بعد از مناطق 8 و 12 دارای بیشترین زیربنای ساختمان سازی شده در تهران می‌باشد. با توجه به مطالعاتی که در زمینه سازه ساختمانهای تهران صورت پذیرفته بیشتر ساختمانهای بی دوام در مناطق مرکزی و جنوبی تهران یعنی در مناطق 18، 16، 17، 11، 10 و 9 قرار دارند. از مهمترین دلایل بالا بودن ضریب آسیب‌پذیری این منطقه می‌توان به دلایل زیر اشاره نمود: وجود تعداد قابل توجهی ساختمان کم دوام و قدیمی در سطح این منطقه بالا بودن سطح ساخته شده تراکم جمعیتی بسیار بالا کم بودن پارکها و فضاهای باز عمومی دوم- از نظر مساحت، منطقه 10 در مقایسه با سایر مناطق شهر تهران، کوچکترین منطقه است و برای مطالعات پیمایشی و جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه مناسب تر می باشد. 5-3- شناخت و توصیف محدوده مورد پژوهی 1-5-3- مقدمه هر شهر يا منطقه شهري بر اساس تصميمات گذشته افراد و نهادها، ساختار فضايي خاصي دارد كه بنابر شرايط اجتماعي ـ اقتصادي و در بستر شرايط طبيعي شكل مي‌گيرد. بنابراين وضعيت ساختاري شهر، برآيند شرايط طبيعي، نظام استقرار جمعيت و فعاليت و تحولات تاريخي آن، فرآيندهاي اجتماعي و اقتصادي و سرانجام نظام حرکت است. در يك تحليل كلي و بر اساس مطالب ياد شده، ساختار فضايي شهري از شش سيستم زير تشكيل مي‌شود (نمودار شماره 2-3). سيستم محيطي و طبيعي شهر (بستر مكاني) سيستم تاريخي شهر سيستم اجتماعي ـ اقتصادي سيستم و نظام حرکت سيستم عملکرد- فعالیت سیستم منطقه شهری(محیط پیرامونی) به‌ منظور شناخت و توصیف محدوده مورد پژوهی، محدوده منطقه 10 شهر تهران به عنوان محيط سيستم مورد برنامه‌ريزي و محلات منطقه 10 به‌عنوان سيستم مورد برنامه‌ريزي مدنظر قرار مي‌گيرند. بر اين اساس به معرفي و بررسي اجمالي ویژگی های منطقه10 شهر تهران پرداخته مي‌شود. سپس مباحث مرتبط با محلات منطقه 10 شهر تهران به عنوان سیستم مورد برنامه ریزی مطرح می گردد. نمودار شماره 2-3- سيستم‌هاي تشكيل دهنده ساختار فضايي شهري سيستم محيطي و طبيعي ساختار تاريخي سيستم اجتماعي – اقتصادي ساختار فضـاييسيستم منطقه شهري (محيط پيراموني)سیستم و نظام حرکت سیستم عملکرد-فعالیت منبع: نگارنده برپايه طرح جامع تهران ـ‌ 1386 2-5-3- بررسی و شناخت منطقه 10 شهر تهران به ‌عنوان محیط سيستم مورد برنامه‌ريزي 1-2-5-3- مقدمه منطقه 10، که به عنوان مورد پژوهی این پایان نامه انتخاب شده است، یکی از 22 منطقه شهر تهران می باشد که از نظر جغرافیایی، در مرکز آن واقع گردیده است. این منطقه از شمال به خیابان آزادی ، از شرق به بزرگراه نواب ، از جنوب به خیابان قزوین و از غرب به خیابان شهیدان و هرمزان و پادگان جی محدود می شود. کاربری زمین در این منطقه بیشتر کاربری مسکونی است که در محله ها دارای ساختار فشرده و متراکم می باشد. منطقه 10 مطابق سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1385 حدود 317 هزار نفر جمعیت را در خود جای داده است که با391 نفر در هکتار جزء پرتراکم ترین مناطق شهر تهران به شمار می آید. در مطالعه وضع موجود ویژگی های منطقه از نظر اجتماعی ، اقتصادی و کالبدی مورد بررسی قرار می گیرد تا با شناخت از منطقه، برنامه ریزی ارتقای کیفیت زندگی برای محلات آن انجام گیرد. 2-2-5-3- سیر تحولات شکل گیری منطقه 10 سابقه شکل گیری منطقه 10 با توجه به قدیمی ترین محلات منطقه به سال 1304 بازمی گردد و تا سال 1353که جدیدترین محلات منطقه شکل می گیرد در حال توسعه بوده است. قديمي ترين سكونتگاه اين منطقه، دو آبادي بريانك و جي بوده كه به نام قلعه بريانك و قلعه جي بصورت آباديهاي اطراف ري وجود داشته اند. عنصر قديمي ديگر منطقه نهر فيروزآباد است كه از شمال غرب تهران به طرف شهر ري جريان داشته و به يك آبادي بنام فيروزآباد در جنوب شرقي شهر ري مي رسيده ، از اين رو نام اين نهر را فيروزآباد گذاشته اند. در حدود سالهاي ١٣٣٠ رفته رفته باغات اطراف بريانك و جي تقسيم شده و با افزايش جمعيت شهر تهران و مهاجرت روستائيان به اين شهر بخاطر امكانات جديد در شهر، اين منطقه مساعدترين مكان براي اسكان روستائيان مي شود. از سال ١٣٣٠ تا سال ١٣٤٠ تفكيك اراضي همچنان ادامه داشته و سرعت رشد و مهاجرت به منطقه چنان زياد مي شود كه تا سال ١٣٣٦ تقریباً تمامي قطعات زمينهاي تفكيك شده ساخته مي شود و قلعه بريانك داخل بافت مسكوني متراكمي قرار مي گيرد و رفته رفته ديوار قلعه فرو ريخته شده و بافت ارگانيك قلعه به خيابانهاي اطراف مي پيوندد. قبل از تغييرات سال 13٥٩ (كه تهران به بيست منطقه تبديل شد) تهران ابتدا به ٧و سپس به ١٢ منطقه تقسيم شده كه منطقه ده كنوني بخشي از منطقه يك شهر تهران بود، (هم در زماني كه تهران ٧ و هم زماني كه تهران ١٢ منطقه بود). پس از تخريب باروي شهر تهران به دستور رضاشاه ( ١٣١٦) توسعه شهر تهران به طرف روستاهاي اطراف آن از جمله بريانك شروع مي شود. 3-2-5-3- موقعیت و تقسیمات اداری منطقه منطقه 10، از شمال به خیابان آزادی، از شرق به بزرگراه نواب، از جنوب به خیابان قزوین و از غرب به خیابان شهیدان و هرمزان و پادگان جی محدود می شود. هر منطقه شهری به منظور برنامه ریزی و خدمات رسانی بهتر به چندین ناحیه تقسیم بندی می شود. منطقه 10 شهرداری، از لحاظ ناحیه بندی در وضع موجود شامل سه ناحیه می‌باشد که دارای مشخصات ذیل می‌باشند: ناحیه 1: ناحیه یک شهرداری منطقه 10 در قسمت جنوبی و حد فاصل خیابان کمیل از شمال، خیابان قزوین از جنوب، خیابان نواب از شرق و خیابان سبحانی از غرب می‌باشد. این ناحیه با وسعتی در حدود 337 هکتار دارای جمعیتی معادل 130192 نفر می‌باشد. ناحیه 2: ناحیه دو شهرداری منطقه 10 از قسمت میانی و مرکزی منطقه و حد فاصل خیابان هاشمی از شمال، خیابان کمیل از جنوب، خیابان نواب و خیابان سبحانی از شرق و خیابان هرمزان از غرب می‌باشد. ناحیه 2 منطقه 10 با وسعتی در حدود 227 هکتار دارای جمعیتی معادل 107950 نفر می‌باشد. ناحیه 3: ناحیه سه شهرداری منطقه 10 در قسمت شمالی منطقه و حد فاصل خیابان آزادی از شمال، خیابان هاشمی از جنوب، خیابان نواب از شرق و خیابان یادگار امام از غرب می‌باشد. ناحیه 3 منطقه 10 با وسعتی در حدود 243 هکتار دارای جمعیتی معادل85218 نفر می‌باشد. از لحاظ تقسیم بندی محلات (که کوچکترین واحد اداری در شهر تهران می باشند)، بررسی‌ها نشان می‌دهد 2 نوع محله بندی در سطح منطقه 10 وجود دارد که به شرح ذیل قابل تعریف می‌باشند. الف) محله بندی 26 گانه منطقه 10 در تقسیم بندی 26 گانه محلات می‌توان گفت که این محلات از تقاطع خیابان‌های شمالی و جنوبی و بعضاً مورب اصلی در منطقه تشکیل شده‌اند. لذا مبنای تقسیم بندی محلات 26 گانه منطقه 10، بلوک‌های شهری ایجاد شده از تقاطع خیابان‌های اصلی عمود بر هم می‌باشد. ب) محلات ده گانه منطقه 10 محلات ده گانه منطقه 10 شهرداری تهران براساس تجمیع چند محله از محلات 26 گانه بوجود آمده است. بنابراین محله بندی ده‌گانه در منطقه 10، اولاً حاصل تلفیق و تجمیع محلات 26 گانه و ثانیاً در هر محله یک نهاد شورایاری متشکل از چند نفر از معتمدین محل وجود دارد. در نقشه شماره 1-3 موقعیت منطقه در شهر تهران و محلات 10 گانه منطقه 10 نشان داده شده است. نقشه شماره 1-3- موقعیت منطقه 10 در شهر تهران و معرفی محلات دهگانه آن 4-2-5-3- ویژگی های سازمان فضایی منطقه 10 شهر تهران به منظور شناخت بهتر از منطقه 10 شهر تهران، ویژگی های سازمان فضایی آن از نظر محیط طبیعی، اجتماعی، اقتصادی و کالبدی در مقایسه با شهر تهران مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه به شناخت این ویژگی ها می پردازیم. الف) بررسي و تحليل محيط طبيعي، ارزش‌ها و تنگناهاي زيست محيطي در حال حاضر مباحث زيست‌محيطي و مطالعه شرايط طبيعي يك محدوده در كليه طرح‌هاي شهري جايگاه ويژه‌اي يافته است. توجه به ارزش‌ها و يا تنگناهاي اقليمي امكان استفاده از قابليت‌هاي محيطي يك منطقه و يا برعكس، امكان گريز از مشكلات اقليمي را فراهم مي‌كند. در این بخش به بررسی توپوگرافی و ارتفاعات زمین شناسی و زلزله خیزی بعنوان بخشی از ویژگی های طبیعی محدوده پرداخته می شود. توپوگرافی و ارتفاعات: منطقه 10 یکی از مناطق مرکزی شهر تهران می باشد و فاقد پستی و بلندی بوده، با شیب متوسط از شمال به جنوب به طور یکنواخت گسترده شده است. زمین شناسی و زلزله خیزی: شدت زلزله و گسل های عبوری در مناطق مختلف شهر تهران به شرح زیر می باشد: ١- مدل گسل ري: براساس اين مدل منطقه جنوبي شهر شدت زلزله ٩ و منطقه شمالي آن شدت زلزله بين ٧ تا ٨ را احساس خواهد كرد. ٢- مدل گسل شمال تهران: شدت زلزله در بخش شمالي شهر به ٩ و در بخش جنوبي آن به 7 م يرسد. بخش اعظم شهر شدت زلزله ٨ را تجربه خواهد كرد. ٣- مدل گسل مشاء: براساس اين مدل بخش اعظم شهر شدت زلزله ٧ را تجربه خواهد كرد. ٤- مدل شناور: بخش اعظم شهر شدت زلزله ٨ و چندين قسمت نيز شدت زلزله ٩ را تجربه خواهند نمود. جدول زیر حاکی از آن است که منطقه 10 در منطقه پر خطر از حیث آسیب ناشی از زلزله قرار گرفته است: نوع خطر پذیریمدلمناطق با خطر پذیری بالامناطق با خطر پذیری متوسط یکمناطق با خطر پذیری متوسط دومناطق با خطر پذیری نسبتاً پایینمدل گسل ری14، 12، 11، 10، 9،17، 1620، 19، 18، 157، 8، 136، 5، 4، 3، 2، 1 ،22، 21مدل گسل شمال تهران-1،37، 8، 9، 10، 11، 12، 13، 14، 16، 1719، 18، 15، 6، 5، 4، 2، 22، 21، 20توضیح : مدل شناور17، 16، 12، 11، 1037، 8، 9، 13، 1418، 15، 6، 5، 4، 2، 1، 22، 21، 20، 19 جدول شماره1-3:خطر پذیری زلزله در مناطق 22 گانه تهران با توجه به مدلهای مختلف زلزله منطقه 10 به لحاظ زیست محیطی از آلوده ترین مناطق شهر تهران می باشد . عوامل اصلی آلوده کننده هوای این منطقه عبارتند از : و جود چهار پایانه اتوبوس شرکت واحد توقفگاههای مینی بوس که آلودگی هوای زیادی را موجب شده است دو مکان تخلیه و جمع آوری زباله در نزدیکی محلات مسکونی نزدیکی به فرود گاه مهر آباد مجاورت با پادگان جی گره های ترافیکی و کم عرض بودن معابر که موجب حرکت کند وسایل نقلیه میشود . فاضلاب منطقه از منابع مهم آلودکننده آبهای زیر زمینی است . فاضلاب از طریق چاههای جذبی ، جریان فاضلاب روباز خانگی به داخل زمین رفته و آبهای زیر زمینی و خاک و هم محیط محلات را آلوده می سازد. محدوده هایی از غرب و جنوب غربی منطقه شامل بخش هایی از محلات هاشمی، زنجان جنوبی، هفت چنار و بریانک داراي آلودگي شديد زيست محيطي مي باشد كه براي ساكنان این محلات خطرات بسياري را دارد. ب) توصيف ساختاراجتماعی- جمعيتي منطقه 10 شهر تهران دراين قسمت به بررسي خصوصيات جمعيتي از جمله اندازه و نرخ رشد جمعيت، تعداد و اندازه خانوار، نسبت سني و جنسي جمعيت، توزيع فضايي جمعيت،‌ ‌تراكم ناخالص جمعيتي و خصوصيات فرهنگي هم‌چون سواد درسطح منطقه10 شهر تهران پرداخته مي‌شود. در این بررسی به منظور ارائه تصویری روشن تر، این ویژگی ها با ویژگی های مشابه در شهر تهران مقایسه می گردند. اندازه ونرخ رشد جمعيت و روندتحول آن به منظور بررسی تحولات جمعیتی در شهر تهران و نیز منطقه 10 آن، جمعیت در سال های 1375 و 1385 مورد بررسی قرار گرفته است. جدول شماره 2-3 - جدول مقایسه جمعيت و میزان رشد جمعیت شهر تهران و منطقه 10 در سال‌های 75-1385 سطح جغرافیایی13751385میزان رشد85-1375شهر تهران6758845780388345/1منطقه 10 شهر تهران2823083156196/1 ماخذ: آمارنامه مرکز آمار ایران، 1375-1385 اندازه متوسط خانوار اندازه متوسط خانوار در سطح تهران در سال 1385 برابر با 05/4 است که اين ميزان در منطقه 10 شهر تهران برابر با 9/3 است. جدول شماره 3-3- جدول مقایسه اندازه متوسط خانوار در شهر تهران و منطقه 10 شهر تهران در سال‌های 75-1385 سطح جغرافیایی13751385میزان رشد85-1375شهر تهران8/405/4-منطقه 10 شهر تهران0/49/32/2 ماخذ: آمارنامه مرکز آمار ایران، 1375-1385 تركيب سني و جنسی جمعيت بر اساس آخرين سرشماري عمومي نفوس و مسكن كشور در آبان‌ماه 1385، جمعيت منطقه 10 شهر تهران برابر 315619 نفر است. بر اين اساس منطقه 10 شهر تهران سهمي در حدود 4 درصد از جمعيت شهر تهران را در خود جاي داده است. نسبت جنسی در منطقه 10، 103.46 است که تقریبا نزدیک به رقم این نسبت در شهر تهران که 104.43 است، می باشد. جدول شماره 4-3 - جمعيت برحسب سن و جنس‌در شهر تهران و منطقة 10 شهر تهران در سال 1385 گروههای سنیشهر تهرانمنطقه 10جنسیتنسبت جنسیجنسیتنسبت جنسیجمعمردزنجمعمردزناطفال (‌كمتر از يكسال)944164855145865105.86410221501952110.14نوباوگان (‌5-1 ساله)459200234891224309104.7219568100889480106.41كودكان (10-6 ساله)487563249185238378104.5319857101379720104.29نوجوانان (14-11 ساله)421407216169205238105.331620383697834106.83جوانان (24-15 ساله)17638771011992858689117.85616233096130662100.98ميانسالان (64-25 ساله)‌41127821985866202011298.31718778810483773105.17بزرگسالان (65 ساله و بيشتر)464638239765224873106.6222389107541163592.43جمع کل780388339864193817464104.43315619160493155126103.46 ماخذ: آمارنامه مرکز آمار ایران، 1385 توزيع فضايي جمعيت توزيع فضايي جمعيت شهر تهران در مناطق 22 گانه شهرداري در سال 1385 نشان مي‌دهد كه منطقه چهار شهرداري با 827782 نفر و سهمي معادل 5/10 درصد بيشترين و منطقه 22 شهرداري با 109716 نفر و سهمي معادل 4/1 درصد كمترين جمعيت را در ميان مناطق به‌خود اختصاص مي‌دهند. توزیع فضایی جمعیت در محلات منطقه 10 نیز حاکی از آن است که محله هاشمی در ناحیه 2 شهرداری منطقه 10 با جمعیت 48050 نفر و سهمی معادل 15.2 درصد بیشترین و محله سلسبیل جنوبی با جمعیت 25290 نفر و سهمی معادل 8 درصد کمترین جمعیت را در میان محلات 10 گانه منطقه 10 به خود اختصاص می دهند. جدول شماره 5-3- تعداد و سهم جمعيت در مناطق 22 گانه شهرداري تهران و محلات منطقه 10 شهر تهران در سال‌ 1385 سال منطقه شهرداري1385 سال محلات منطقه 101385تعداد(نفر)سهم (درصد)تعداد(نفر)سهم (درصد) از منطقهسهم از شهر تهران(درصد)13799624.9شبیری- جی272848.60.326088147.832907263.7سلیمانی- تیموری4259613.50.5482258010.556791088.7هفت چنار302999.60.462372923.073101844.0بریانک300139.50.483787254.991659032.1هاشمی4805015.20.6103156194.0112752413.5کارون جنوبی268698.50.3122480483.2132457243.1سلسبیل جنوبی2529080.3144834326.2156442598.3زنجان جنوبی274008.70.4162911693.7172560223.3کارون شمالی256188.10.3183171884.1192497863.2سلسبیل شمالی3220010.20.4203356344.3211597932.0جمع3156191004221086741.4جمع7803883100 منبع: نگارنده، بر اساس آمار مركز آمار ايران، سرشماري‌هاي عمومي نفوس و مسكن 1385 ‌تراكم ناخالص جمعيتي در جدول زیر تراکم ناخالص جمعیتی در مناطق 22 گانه شهر تهران منطقه 10 شهر تهران نشان داده شده است. منطقه 10 مطابق سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1385 ، 315619 نفر جمعیت را در خود جای داده است که با391 نفر در هکتار جزء پرتراکم ترین مناطق شهر تهران به شمار می آید. جدول شماره 6-3- تراکم ناخالص جمعیتی مناطق 22 گانه شهر تهران بر اساس جمعیت سال 1385 شماره منطقهجمعیت (1385)مساحت منطقه(هکتار)تراکم جمعیتی(نفر/هکتار)شماره منطقهجمعیت (1385)مساحت منطقه(هکتار)تراکم جمعیتی(نفر/هکتار)13799623604.8105.412248048160015526088144956.4122.8132457241989.2123.53290726294598.7144834321453332.748225805087161.7156442593543.6181.856791085287128.5162911691650176.462372922144110.717256022817313.37310184153620.1.918317188380983.283787251339282.81924978611622159165903196684.3203356342973112.910315619807391.121159793515631112752411175234.2221086741000011 منبع: نگارنده بر اساس آمار مركز آمار ايران، سرشماري‌هاي عمومي نفوس و مسكن 1385 خصوصیات فرهنگی جمعیت (سواد) در سال 1375، 89.5 درصد از جمعيت 6 ساله و بيشتر منطقه 10 شهر تهران با سواد بوده اند كه رقم متناظر براي مردان گروههايسني جمعيتمنطقه 10 شهر تهرانشهر تهرانكل(درصد)مرد(درصد)زن(درصد)كل(درصد)مرد(درصد)زن(درصد)جمعيت 6 ساله و كمتر89.593.185.890.693.188كودكان 6-10 ساله96.896.796.696.896.896.9نوجوان 11-14 ساله98.998.998.9999999.1جوانان 15-24 ساله98.498.197.798.197.858.3ميانسالان 25-64ساله89.395.484.488.392.284.2بزرگسالان 65 ساله و بيشتر44.161.825.648.962.235.5 93.1 درصد و براي زنان 85.8 درصد مي باشد. مقايسه اين ارقام با ميانگين شهر تهران نشان مي دهد كه ميزان باسوادي زنان منطقه 2.2 درصد كمتر از رقم مشابه در كل شهر تهران است. شاخص باسوادي در گروه هاي عمده سني در منطقه 10 شهر تهران به جز گروه بزرگسالان مشابه با متوسط شهر تهران است و تنها در اين گروه سني و درواقع در زنان 65 ساله و بيشتر است كه شاخص سواد تفاوت معنا داري با ميانگين تهران پيدا مي كند. جدول شماره 7-3- جدول مقایسه میزان سواد در منطقه 10 شهر تهران ماخذ: آمارنامه مرکز آمار ایران، 1385 ب) توصيف ساختاراقتصادی منطقه 10 شهر تهران در سال 1385 جمعیت 10 سال و بیشتر شهر تهران 6863115 نفر بوده است که از این جمعیت 38.28 درصد شاغل و 3.17 درصد بیکار و 7.12 درصد دارای درآمد بدون کار بوده اند. درهمین سال از مجموع 275953 نفرجمعيت ١٠ ساله و بيشتر منطقه، ۱۱۹۶۵۲ نفر از نظر اقتصادي فعال محسوب ميشوند كه 43.5 درصدجمعيت فوق را دربر مي گيرد. از نسبت فوق 90 درصد نيروي شاغل و 10درصد نيروي بيكار منطقه را شامل ميگردد. مقايسه ارقام فوق با متوسط شهر تهران حاكي از آن است كه ميزان فعاليت عمومي جمعيت و نيروي بيكار درمنطقه بالاتر ازشهر تهران است. از مجموع جمعيت ١٠ ساله و بيشتر منطقه در سال 1385 حدود 56 درصد غيرفعال بوده اند كه شامل جمعيت محصل، خانه دار و دارنده درآمد بدون كار ميباشد. نسبت جمعيت محصل در منطقه حدود4 درصد پايين تر از متوسط تهران و جمعيت خانه دار آن 2 درصد بيشتر است. علت اين امر پايين تر بودن سن شروع فعاليت اقتصادي مردان و پايين بودن نسبت اشتغال زنان در منطقه ميباشد. جدول شماره 8-3- جمعيت 10 ساله و بيشتر منطقة 10شهر تهران بر حسب جنس،‌ وضع فعاليت و بخشهاي عمده فعاليت – 1385 مکان جغرافیایی - جنسمشخصه های اقتصادیشهر تهرانمنطقه 10 شهر تهرانمرد و زنمرد و زن جمعيت 10 ساله و بيشتر6863115275953جمعیت فعالجمع2844867119652شاغل2627452108275بیکار21741511377جمعیت غیر فعالجمع3974646154762محصل143666848974دارای درآمد بدون کار48861822197خانه دار173419672804سایر31516410787اظهار نشده436021539شاغلين بخش كشاورزي14090433شاغلين بخش صنعت74346527107شاغلين بخش خدمات17658277723 ماخذ: آمارنامه مرکز آمار ایران، 1385 ج) توصیف سیستم شبکه ارتباطی شکل و مشخصات کلی شبکه در زمینه شکل شبکه راهها و خیابانهای منطقه، نمی توان هیچ تعریف معینی از آن در کل منطقه ارائه داد. کوچه ها و خیابان های فرعی منطقه عمدتا بن بست و برای ترافیک موتوری غیر قابل عبور است . شبکه خیابانها نشان دهنده ساختار قدیمی و نامنظم است. ساختارنا منظم در بخش غربی منطقه بیشتر از سایر قسمتهای منطقه است . خیابانهای فرعی و کوچه ها فاقد هر گونه نظم و جهت مشخص و شکل هندسی هستند . در بخش های شمال شرقی و جنوب غربی منطقه، کوچه ها و خیابانهای فرعی از نظم بیشتری برخوردار هستند. در قسمت شمال شرقی منطقه که جهات راهها عمدتا در انطباق با جهات جغرافیایی است ، کوچه ها و خیابانهای فرعی عمدتا بن بست و برای وسایل نقلیه غیر قابل عبور است . ولی شبکه راههای اصلی کاملا شطرنجی و منظم است. در بخش جنوب غربی کوچه هاو خیابانهای فرعی تاحدودی منظم و به شکل شطرنجی هستند ولی خیابانهای اصلی این قسمت فاقد نظم هندسی هستند. کوچه ها و خیابان های فرعی منطقه عمدتا بن بست و برای ترافیک موتوری غیر قابل عبور است . شبکه خیابانها نشان دهنده ساختار قدیمی و نامنظم است . ساختار نامنظم در بخش غربی منطقه بیشتر از سایر قسمتهای منطقه است. خیابانهای فرعی و کوچه ها فاقد هر گونه نظم و جهت مشخص و شکل هندسی هستند. طبقه بندی شبکه راهها طبقه بندی خیابان های منطقه به لحاظ تداخل نقش هایی که خیابان ها دارند از یک طرف و خارج از استاندارد بودن مقاطع عرضی آنها از طرف دیگر ممکن نیست. به عبارت دیگر بسیاری از خیابانهای منطقه که از نظر عملکرد شریانی و دارای نقش ترافیکی بوده، به لحاظ عرض خیابان ، پیوستگی، تداوم، نحوه کنترل کاربریها و غیره فاقد استانداردهای خیابانهای شریانی هستند و به علت فقدان خیابانهای عریض از خیابانهای باریک ، کوتاه ، و نامناسب برای عبور از منطقه استفاده میشود. علی رغم آنچه که بیان گردید، به دلیل وسعت زیاد منطقه و حجم بالای تردد وسایل نقلیه لازم است خیابان های منطقه از نظر عملکردی طبقه بندی شوند. سهم سطوح معابر اصلی منطقه با توجه به مساحت کل 890280 متر مربع سطوح راهها و مساحت کل منطقه که 8071783 متر مربع می باشد، سهم سطوح راههای شریانی منطقه، 11 درصد از مساحت منطقه است. در این محاسبات طول و سطح خیابان های محلی در نظر گرفته نشده است. جدول شماره9-3- مساحت معابر اصلي منطقه 10 نوع معبرمساحت ( متر مربع )مساحت كل شرياني درجه يك اصلي 6620مساحت كل شرياني درجه دو اصلي181581مساحت كل شرياني درجه دو فرعي632088 ماخذ – طرح تفصيلي سال 1385 منطقه 10 تهران سيستم حمل‌ونقل عمومي در منطقه 10 شهر تهران سيستم حمل‌ونقل عمومي تركيبي از شبكه ‌هاي مترو، سیستم اتوبوس‌راني و سیستم ميني‌بوس‌راني و تاکسیرانی است. الف)سیستم مترو مسیر خط 2 مترو از زیر خیابان آذربایجان عبور می کند و دو ایستگاه نواب و آزادی در این مسیر قرار دارند که در مرز منطقه واقع شده اند. علاوه بر این خط، مسیر خط 4 نیز از مرز شمالی منطقه 10 عبور می کند و دو ایستگاه توحید و آزادی در مرز منطقه واقع شده اند. به جز این دو خط که در حاشیه شمالی منطقه واقع شده اند، ساکنین منطقه دسترسی دیگری به راه آهن شهری ندارند. ب)سیستم اتوبوسرانی نسبت به شبکه خیابان های موجود منطقه، شبکه مسیرهای اتوبوس نسبتا کامل و مناسب است و هرجا امکان دایر کردن مسیر اتوبوس فراهم بوده است این خطوط دایر شده اند. به خصوص در نیمه شمالی منطقه، که این خطوط تقریبا تمام محلات را تحت پوشش قرار داده است. از کل خطوط اتوبوس رانی که در شهر تهران قرار دارد، تنها مبدا سه خط آن در داخل منطقه 10 قرار دارد که مقصد هر سه خط مذکور پایانه فیاض بخش می باشد. علاوه بر این خطوط بخشی از مسیر خط های دیگر از داخل منطقه 10 عبور می کند که به پایانه های میدان شمشیری، میدان انقلاب و میدان ولیعصر ختم می شوند. ت) سیستم اتوبوس رانی تندرو خط شماره 1، از پایانه آزادی تا چهار راه تهرانپارس به طول 18.7 کیلومتر از قسمت شمالی منطقه 10 عبور می کند و دارای دو ایستگاه نواب و بهبودی در محدوده شمالی منطقه 10 می باشد. خط 4 اتوبوس رانی تندرو، از چهارراه پارک وی تا پایانه جنوب به طول 21.5 کیلومتر بوده که از حاشیه غربی منطقه عبور می کند و دارای ایستگاههای متعددی در بزرگراه نواب می باشد. خط 2 این سامانه، از پایانه آزادی تا پایانه خاوران به طول 20 کیلومتر بوده که در مسیر خود دارای ایستگاههای متعددی در خیابان قزوین که حد جنوبی منطقه10 است، می باشد. در مجموع می توان اینگونه بیان نمود که شمال، جنوب و غرب منطقه 10 دسترسی آسان به سیستم اتوبوسرانی تندرو دارند. همانگونه که در تصویر زیر نشان داده شده است، بخش های جنوبی منطقه 10 و قسمت هایی از محله هاشمی در غرب منطقه و قسمت هایی از محله زنجان جنوبی در شمال غربی منطقه، محدوده هایی هستند که دارای عدم دسترسی به وسائط حمل و نقل عمومی می باشند. شکل شماره 1-3- نقشه تحلیلی وضعیت دسترسی به وسائط حمل و نقل عمومی منطقه 10 شهر تهران، (ماخذ: شهرداری تهران،1390) د) توصیف سیستم کاربری زمین مساحت كل منطقه 10 شهر تهران برابر است با 8071783 متر مربع كه بیشترین کاربری زمین در منطقه 10 شهر تهران همانند شهر تهران، کاربری مسکونی است و 57 درصد از سطح منطقه (461 هکتار) را به خود اختصاص داده است. 25 درصد از منطقه ( 203 هکتار) به معابر و دسترسی ها و بقیه سطح منطقه که معادل 143 هکتار است، به سایر کار بری ها اختصاص یافته است. ردیفمنطقه 10ردیفشهر تهرانکاربریمساحت ( متر مربع)درصد سرانه زمین کاربریمساحت(کیلومتر مربع)درصد1مسکونی 461044057.116.31مسکونی17728.52تجاری3757444.71.33آموزشی1526421.90.52تجاری- اداری264.24آموزش عالی228005مذهبی386530.50.13صنعتی و کارگاهی274.36فرهنگی720030.90.37بهداشتی604210.70.24حمل و نقل و انبار داری304.88درمانی347080.40.19اداری685610.30.25خدمات شهری508.110فضای سبز1431661.80.511صنایع 857921.136فضای سبز7011.312تاسیسات شهری863961.10.313حمل و نقل 1174431.50.47کشاورزی (زراعی و باغی)355.614خدمات اجتماعی 33200015تفریحی460200.60.28نظامی497.916ورزشی 199710.20.117بایر 127040.209شبکه دسترسی11418.418باغ458160.60.219معابر203623425.27.210بایر و ساخته نشده (سایر)436.920سایر موارد 614840.80.221جمع 807178310028.611مجموع621100 جدول شماره 10-3 – درصد و مساحت کاربری های شهر تهران و منطقه 10 ماخذ – طرح تفصیلی منطقه 10تهران ، سال1385- طرح جامع تهران 1385 شکل شماره 2-3- نقشه کاربری اراضی منطقه 10 (ماخذ: مهندسین مشاور طرح و معماری) ر) بررسی ويژگي هاي مسكوني نوع مالکیت مسکن در سال 1385، از خانوارهای معمولی منطقه 10 شهر تهران، 47.2 درصد مالک عرصه و اعیان بوده اند که رقمی مشابه و نزدیک به این نوع مالکیت در شهر تهران می باشد. 38.2 درصد نیز در این سال اجاره نشین بوده اند که نسبت به درصد اجاره نشینی در شهر تهران که 33.2 درصد می باشد، بیشتر بوده است. نوع مالکیت مسکنملکی عرصه و اعیانملکی اعیاناجاره ایدر برابر خدمترایگانسایراظهار نشدهشهر تهران47.61033.22.74.40.61.4منطقه 1047.29.338.20.43.20.80.9 جدول شماره 11-3- توزیع نسبی خانوارهای معمولی شهر تهران و منطقه 10 شهر تهران بر اساس نحوه تصرف محل سکونت،1385 ماخذ: آمارنامه مرکز آمار ایران، 1385 تعداد اتاق در اختیار خانوار بر اساس سرشماری سال 1385، تعداد اتاق در اختیار خانوار در شهر تهران و منطقه 10 در جدول زیر نشان داده شده است. جدول شماره12-3-تعداد اتاق در اختیار خانوارهای ساکن در شهر تهران و منطقه 10 شهر تهران،1385 تعداد اتاقکمتر از 1 اتاقا اتاق2 اتاق3 اتاق4 اتاق5 اتاق6 اتاق و بیشتراظهار نشدهشهر تهران5781410756000757445654745961903988419027098منطقه 10-6195366913296115745499822201158 ماخذ: آمارنامه مرکز آمار ایران، 1385 مساحت زیر بنای مسکونی بر اساس سرشماری سال 1385، مجموع سطوح ساخته شده مسقف در بنای واحد مسکونی در شهر تهران و منطقه 10 شهر تهران در جدول زیر آورده شده است. 32.29 درصد واحدهای مسکونی در منطقه 10 کمتر از 50 متر مربع مساحت زیربنا دارند که این رقم نشان دهنده کوچک بودن قطعات مسکونی و ریزدانگی بافت در منطقه 10 می باشد. مساحت (متر مربع)منطقه 10شهر تهرانتعداددرصدتعداددرصدكمتر از 50 مترمربع 3133232.235065715.951تا 75 مترمربع4088942.168354030.976 تا 80 مترمربع60156.21521406.981 تا100 مترمربع1054010.937213716.8101 تا150 مترمربع69007.144695320.1151 تا200 مترمربع10521.11395676.3201 تا 300 متر مربع 2470.3531022.4301 تا 500 متر مربع450.05123510.6501 متر مربع و بیشتر150.0240510.2جمع970351002214498100 جدول شماره 13-3- واحدهای مسکونی معمولی برحسب مساحت زیربنا در شهر تهران و منطقه 10 شهر تهران،1385 ماخذ: آمارنامه مرکز آمار ایران، 1385 3-5-3- بررسی و شناخت محلات دهگانه منطقه 10 به ‌عنوان سيستم مورد برنامه‌ريزي همانگونه که در نقشه شماره 1-3 نشان داده شد، منطقه 10 دارای 10 محله می باشد که در سه ناحیه شهرداری واقع شده اند. محلات شبیری- جی، سلیمانی – تیموری، هفت چنار و بریانک محلات شماره یک تا چهار می باشند که در ناحیه شماره یک قراردارند. محلات هاشمی، کارون جنوبی و سلسبیل جنوبی محلات شماره 5 تا 7 می باشند که در ناحیه دو شهرداری منطقه 10 قرار دارند و ناحیه سه شهرداری شامل محلات زنجان جنوبی، کارون شمالی و سلسبیل شمالی می باشد که محلات شماره 8 تا ده را تشکیل می دهند. نواحی سه گانه و محلات دهگانه منطقه 10 در شکل زیر نشان داده شده اند. در ادامه مشخصات شاخص هریک از محلات دهگانه منطقه 10 شهر تهران با توجه به اطلاعات موجود از آنها به تفکیک بازبینی شده است. لازم به ذکر است که شناخت محلات بر اساس آمارهای موجود محلات انجام شده است. در برخی موارد آمارها به شدت با یکدیگر متناقض بودند که تهیه کنندگان آنها نیز در پژوهش های خود به آن اشاره نمودند. در این پژوهش تلاش شده است تا ویژگی هایی از محلات که در تحلیل و برنامه ریزی برای آنها، کمک خواهند نمود بازگو گردد. شکل شماره 3-3- نقشه نواحی و محلات منطقه 10 شهر تهران (ماخذ: مهندسین مشاور طرح و معماری) نام محله: شبیری- جیشماره ناحیه: 1شماره منطقه: 10وسعت: 54.9 هکتارجمعیت: 27284 نفرمحدوده کنونی: شمال: خیابان کمیلجنوب: خیابان قزوینغرب: خیابان امامزاده عبدالله2459355-1769745شرق: خیابان شهید سبحانی-58783292191جمع بندی مسائل و ویژگی های محله در قالب جدول SWOT-590553686810نیمرخ اجتماعی- جمعیتی محلهمحله شبیری- جی با وسعت 54.9 هکتار و جمعیت 27284 نفر، 7 درصد از وسعت منطقه 10 و 9 درصد از جمعیت منطقه را به خود اختصاص داده است. 50.76 درصد از جمعیت محله مرد و 49.23 درصد زن می باشند، از جمعیت 6 سال به بالای محله 51.48 درصد بی سواد و 48.52 درصد باسواد می باشند. تراکم ناخالص جمعیتی در محله 391.3 نفر در هکتار می باشد که مقایسه آن با تراکم ناخالص منطقه 10(391 نفر در هکتار) حاکی از فشردگی و تراکم شدید جمعیت در این محله است.نیمرخ اقتصادی محلهاز جمعیت کل محله، 25.6 درصد شاغل و 1.89 درصد بیکار می باشند. نکته قابل ذکر و ایراد وارد بر این قسمت آمار این است که تعیین نگردیده که این جمعیت بیکار ، کدام گروه سنی و جنسی را پوشش می دهد. خانوارهای ساکن در این محله درآمد پایینی دارند و امکان مشارکت در توسعه محله را دارا نمی باشندنیمرخ کالبدی محله51.6 درصد از سطح محله را کاربری مسکونی تشکیل می دهد، سرانه زمین مسکونی آن 15متر مربع می باشد. دارای 1.1 هکتار فضای سبز و 0.5 هکتار فضای باز عمومی می باشد که نشان از کمبود شدید پارک و فضای باز در محله دارد. میانگین مساحت قطعات مسکونی در محله 103 متر مربع می باشد که حاکی از ریزدانگی قطعات دارد. بافت فرسوده با وسعت حدود 6 هکتار و 3900 نفر جمعیت از مهمترین معضلات و نقاط ضعف محله می باشد.نیمرخ زیست محیطی محلهآلودگی صوتی در این محله به دلیل نزدیکی به فرودگاه مهرآباد از یک سو و تردد وسایل نقلیه سنگین از سه راه آذری به میدان آزادی از سوی دیگر بالا می باشد. آلودگی هوا نیز به فراخور جمعیت بالای محله از حجم قابل توجهی برخوردار است. وجود کارگاههای صنعتی کوچک نظیر کارگاههای کوچک پلاستیک سازی، مکانیکی ها و ... در لبه خیابان قزوین آلودگی هایی را در محله ایجاد نموده است. مسائل و ویژگی های محلهفراوانی تهدید کننده بافت فرسوده و کمبود شدید سرانه های شهری دو ضعف اساسی این محله می باشد. در جدول روبرو، نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدیدهای محله بر اساس مطالعه انجام شده توسط موسسه اندیشه سرای شهر ذکر شده است. این موسسه یکی از نواقص و مشکلاتی که با آن مواجه شده بود را تناقض شدید بین آمار و ارقام پورتال شهرداری و اطلس محلات ذکر نموده است. 65608205219701-3-5-3- توصیف محله شماره یک: شبیری جی 2-3-5-3- توصیف محله شماره دو: سلیمانی - تیموری 2206625334010-231775377190ویژگی های محله سلیمانی- تیموری در جدول زیر بیان شده است. نام محله: سلیمانی- تیموریشماره ناحیه: 1شماره منطقه: 10وسعت: 106.4 هکتارجمعیت: 42596 نفرمحدوده کنونی: شمال: محله هاشمیجنوب: خیابان قزوینغرب: محله شبیری- جیشرق: محله هفت چنارنیمرخ اجتماعی- جمعیتی محلهمحله سلیمانی- تیموری با وسعت 106.4 هکتار و جمعیت 42596 نفر، 13 درصد از وسعت منطقه 10 و 13درصد از جمعیت منطقه را به خود اختصاص داده است. 51 درصد از جمعیت محله مردان می باشند که از این تعداد جمعیت مرد، 87 درصد آنها باسوادند، همچنین 49 درصد جمعیت محله را زنان تشکیل می دهند که 82 درصد آنان باسواد می باشند. تراکم ناخالص جمعیتی در محله 400.3 نفر در هکتار می باشد که مقایسه آن با تراکم ناخالص منطقه 10(391 نفر در هکتار) حاکی از فشردگی و تراکم شدید جمعیت در این محله است.نیمرخ کالبدی محلهمحله سلیمانی- تیموری محله ای با فعالیت غالب مسکونی می باشد، اما در بخش جنوبی و مرکزی آن بافت های تجاری، اداری و مذهبی نیز یافت می شود. تراکم بالای مراکز مذهبی و آموزشی در این محله به چشم می خورد، به طوریکه در این محله تعداد 12 مسجد و 15 حسینیه قرار دارد. همچنین 8 دبستان، 4 مدرسه راهنمایی، 6 دبیرستان و هنرستان کاربری های آموزشی این محله را تشکیل می دهند. باوجود وسعت زیاد بافت مسکونی، به علت قدیمی بودن بخش قابل توجهی از این بافت ها، محله تقریبا منطقه ای فرسوده است. طبق آمار مرکز جی. آی. اس شهرداری از مساحت 106.4 هکتاری محله، 53.2 هکتار آنرا بافت فرسوده تشکیل می دهد. که برابر 50.1 درصد سطح محله می باشد. میانگین مساحت قطعات مسکونی در محله پایین می باشد که حاکی از ریزدانگی قطعات دارد. نیمرخ زیست محیطیوجود یک جایگاه پمپ بنزین در این محله و نیز کارگاههای کوچک صنعتی و تعمیرگاههایی که در حاشیه خیابان قزوین در بخش جنوبی محله قرار دارند، آلودگی هوا را در این بخش از محله ایجاد نموده است. همچنین کمبود فضای سبز و باز عمومی در محله از مشکلات زیست محیطی دیگر محله می باشد. -4318027940نام محله: هفت چنارشماره ناحیه: 1شماره منطقه: 10وسعت: 94 هکتارجمعیت: 30299 نفرمحدوده کنونی: شمال: خیابان کمیلجنوب: خیابان قزوینغرب: خیابان رنجبر1502410-1820545شرق: خیابان‌های پوراسلامی - دعوتی- محمود عربجمع بندی مسائل و ویژگی های محله در قالب جدول SWOTقوتضعففرصتتهدیدبالا بودن جمعیت فعالکمبود شغل برای جمعیت فعالافزایش جمعیت جویای کار (به‌ویژه زنان)سالمندی جمعیتی، بیکاری جمعیت-بالا بودن بی‌سوادی (به‌ویژه زنان)-عدم حضور زنان در فعالیتهای اجتماعی و اقتصادی-پایین بودن درآمد اهالی-استثمار نیروی کار-کمبود سرانه خدمات بهداشتی – درمانی-کاهش سلامت شهروندی-کمبود سرانه خدمات فرهنگی-کاهش تعلق اجتماعی-کمبود پارکینگ-شلوغی، نزاع میان همسایگان، کاهش عرض مفید معابربالا بودن سرانه فضای سبز و بوستان‌ها-ایجاد فعالیت‌های خودجوش در پارک‌ها-بالا بودن سرانه کاربری آموزشی----ریزدانگیتجمیعناپایداری، عدم پذیرش تجمیعBRT واقع در خیابان قزوین-دسترسی سریع به مراکز شهری-مترو نوابدسترسی شمال به جنوب---کمبود پارکینگساخت پارکینگ عمومیترافیک، نزاع میان همسایگاننیمرخ ویژگی های محلهمحله هفت‌چنار دارای 94 هکتار وسعت و 30299 نفر جمعیت است که از شمال به خیابان کمیل، از شرق به خیابان‌های پوراسلامی - دعوتی- محمود عرب، از جنوب به خیابان قزوین و از غرب به خیابان رنجبر محدود می‌شود. میزان بی سوادی جمعیت ساکن در محله بالا می باشد. از کل مساحت محله 4/42 هکتار به کاربری مسکونی اختصاص یافته و سرانه کاربری مسکونی 4/14 مترمربع می‌باشد. میانگین مساحت قطعات مسکونی محله 9/100 مترمربع می باشد که نشان از ریزدانگی قطعات محله دارد. جمع پلاک‌های فرسوده محله 3814 قطعه می‌باشد. مقایسه شاخص‌های محله با متوسط وضعیت شهر تهران حاکی از فرسودگی بافت مسکونی و نازل بودن کیفیت سکونت در این محله است. گستردگی بافت‌ فرسوده، کمبود سرانه‌های شهری و مشکل مالکیت بخشی از پلاک‌ها از نقاط ضعف اساسی محله محسوب می‌شود. نام محله: بریانکشماره ناحیه: 1شماره منطقه: 10وسعت: 82.3 هکتارجمعیت: 30013 نفرمحدوده کنونی: شمال: خیابان کمیلجنوب: خیابان قزوینغرب: خیابان های دعوتی- عرب- شوش38735-19100802019300-1906905شرق: بزرگراه نوابجمع بندی مسائل و ویژگی های محله در قالب جدول SWOTتهديدThreatفرصتOpportunityضعفWeaknessقوتStrengthافزایش اعتیاد و سایر آسیب های اجتماعی در بین جوانانامکان تعدیل تراکم جمعیتی محلهتراکم بالای جمعیت نسبت به شهر تهران و منطقهسکونت بالای افراد سالخوردهپایین بودن امنیت در محله بخصوص در پارک ها و بوستان هااحساس تعلق خاطر به محله تاریخی بودن بافت محلهیکدستی نسبی فرهنگی در محلهاجتماعی-فرهنگیکاهش سطح سرمایه گذاری در کارگاهها و فضاهای کسب . کار و رکود اقتصادی محله وجود عناصر عملکردی جاذب مشاغل و گردشگرتوان مالی محدود اهالیغالب بودن کارگاههای کوچک و خرد محلیمتکی بودن اهالی به بیرون از محله در فرایند کار و چرخه اقتصادیکارکرد فرامنطقه ای تعمیرگاهی ماشین آلات در جنوب محلهمحور قزوین پهنه تولیدی- کارگاهیاقتصادیکمبود شدید خدمات و زیرساخت های شهری با توجه به حجم گسترده ساخت و ساز و افزایش جمعیتگرایش به عدم تامین پارکینگ در ساختمان هاوجود واحدهای فرسوده به عنوان فرصتی برای نوسازیوجود عناصر شاخص با هویت تاریخیایستگاه خط 7 مترو در حال احداثعدم نفوذپذیری مناسب به داخل بافتوجود فضاهای بی دفاع شهری در محلهعدم زیرساخت های مناسب شهریکمبود امکانات ورزشی، فروشگاههای بزرگ و چندمنظوره و بخصوص پارکینگ های عمومیکمبود امکانات حمل و نقل عمومیوجود واحد های مسکونی قدیمی و ریزدانه فراوان وجود پارک ها و فضای سبز بسیار در محلهوجود فرهنگسراها و کانون های فرهنگی متعدد در محلهوجود بقعه امامزاده معصوم و موزه حیات وحش هفت چنار بعنوان بناهای شاخص و معرفی کننده محلهوجود املاک درشت دانه و کارکرد قابل تبدیل در جوار خیابان قزوین مانند، گاراژهاوجود خطوط BRT بخش جنوبی محلهکالبدیمسئله زلزله و خطرات ناشی از آناحیاء قنات های تخریب شده به عنوان جاذبه اکولوژیکآلودگی های زیست محیطی بویژه در محورهای شریانی نواب و قزوینریخته شدن فاضلاب های خانگی در جوی هاجمع آوری ضعیف زباله هاخاک ضعیف و سست و پدیده نشست ساختمان هاوجود پارک و فضای سبز گسترده و میکرو اقلیم مناسبزیست محیطی و ایمنی4-3-5-3- توصیف محله شماره 4: بریانکنیمرخ اجتماعی- اقتصادی محلهاز نظر اجتماعی، هسته اصلی ساکنین این محله را مهاجرینی تشکیل می دهد که از دهه های قبل در این مناطق ساکن شده اند. از نظر اقتصادی اکثریت ساکنین محله را طبقه متوسط و متوسط رو به پایین شهری تشکیل می دهند. اکثریت شاغلین محل را کارمندان دولتی تشکیل می دهند و پس از کارمندان دولتی، کسبه و صنعتگران از عمده ترین مشاغل کسب و کار در محله بریانک است.نیمرخ جمعیتی محلهتراکم ناخالص جمعیتی در محله 364.7 نفر در هکتار می باشد که مقایسه آن با تراکم ناخالص منطقه 10(391 نفر در هکتار) حاکی از فشردگی و تراکم شدید جمعیت در این محله است. 51 درصد از جمعیت محله را مردان و 49 درصد آنرا زنان تشکیل می دهند. 88 درصد از جمعیت مردان با سواد می باشند که این رقم در جمعیت زنان به 83 درصد کاهش می یابد.نیمرخ کالبدی محلهبافت با کاربری مسکونی با 61 درصد عمده ترین کاربری را در محله به خود اختصاص داده است. کاربری فعالیتی با 27 درصد و فضاهای خدماتی با دو درصد بیشترین کاربری را بعد از کاربری مسکونی به خود اختصاص داده اند. از نظر بافت فرسوده نیز 22 درصد از بافت موجود محله را بافت های فرسوده تشکیل داده اند که از نظر ایمنی کالبدی در حد ضعیفی برآورد شده است. زیرساخت های ضروری محله شامل موارد زیر می باشد:مواردفراوانیمواردفراوانیمواردفراوانیمواردفراوانیمدارس20پارک6مجموعه فرهنگی ورزشی4امامزاده1مساجد11درمانگاه4موزه1سوله بحران1 5-3-5-3- توصیف محله شماره پنج: هاشمی -2286041275نام محله: هاشمیشماره ناحیه: 2شماره منطقه: 10وسعت: 88.2 هکتارجمعیت: 48050 نفرمحدوده کنونی: شمال: خیابان هاشمی-116205-1795145جنوب: خیابان کمیلغرب: بزرگراه یادگار امامشرق: خیابان جیحونتهديدThreatفرصتOpportunityضعفWeaknessقوتStrengthخروج بیش از حد جمعیت جوان از محله و سالخورده شدن ترکیب جمعیتی محلهامکان تعدیل تراکم جمعیتی محلهتراکم بالای جمعیت نسبت به شهر تهران و منطقهسکونت بالای افراد سالخوردهکاهش تراکم جمعیت در سال 85 نسبت به سال 75جمعیتیاختلافات قومیتشدید عدم اعتماد اجتماعی امکان استفاده از پتانسیل روابط همسایگی بهره گیری از روحیه تغییر وضع موجود، خصوصا در جواناننبود مکان مناسبی جهت گردهمایی اهالینبود CBO های فعال در محلهفعال بودن نهاد های مذهبی در فعالیت های اجتماعیوجود امنیت نسبی اجتماعی ـ فرهنگیاجتماعیپایین بودن میانگین درآمدی نسبت به شهر تهرانسکونت افراد غیر فعال از نظر اقتصادینسبت اشتغال پایین زنان قیمت نسبتا مناسب ملک نرخ نسبتا بالای جمعیت فعال در محلهاقتصادیتشدید معضلات معابر کم عرض در اثر تراکمهای تشویقی نامناسبعدم امکان نورگیری معابر در اثر تراکمهای بالای ساختمانی بدنه معابرامکان نوسازی و بازسازی ابنیه با کیفیت پایین در پی مشوق های ارائه شدهامکان تجمیع قطعات کوچک و نوسازی محله در پی مشوق های ارائه شدهکیفیت پایین ابنیه در سطح محله(78 درصد سطح محله)میانگین مساحت پایین در سطح محله(80 مترمربع)نفوذناپذیری 40 درصد از معابر سطح محلهضوابط نامتناسب و اعطای تراکم تشویقی 7-5 طبقه در پهنه مسکونی در کوچه های باریک 6-4 متری وجود نمادهای هویتی تاریخی-اجتماعی –عملکردی همچون خیابان تاریخی تشریفاتی امام خمینی(سپه)کالبدیهزینه بالای دستیابی به اهداف طرح تفصیلی در زمینه معابر عدم امکان ورود اتومبیل به داخل بافت به علت عرض کم معابروجود موانع حرکتی خودرو در برخی کوچهها مانند تیر چراغ برق و درختکمبود جای پارک و پارکنیگهای عمومییک طرفه بودن خیابان جیحون و هاشمی و افزایش سرعت حرکت خودروحمل و نقل و ترافیکجمع بندی مسائل و ویژگی های محله در قالب جدول SWOTنیمرخ اجتماعی- جمعیتی محلهمحله هاشمی با وسعت 88.2 هکتار و جمعیت 48050 نفر، 11 درصد از وسعت منطقه 10 و 15 درصد از جمعیت منطقه را به خود اختصاص داده است. 41درصد از جمعیت محله مرد و 59 درصد زن می باشند . 54 درصد از محله را مردان باسواد و 46 درصد آنرا زنان باسواد تشکیل می دهند.تراکم ناخالص جمعیتی در محله 544.8 نفر در هکتار می باشد که مقایسه آن با تراکم ناخالص منطقه 10(391 نفر در هکتار) حاکی از فشردگی و تراکم شدید جمعیت در این محله است.نیمرخ اقتصادی محلهاز جمعیت کل محله، 68 درصد شاغل و 32 درصد بیکار می باشند. نکته قابل ذکر و ایراد وارد بر این قسمت آمار این است که تعیین نگردیده که این جمعیت بیکار ، کدام گروه سنی و جنسی را پوشش می دهد. خانوارهای ساکن در این محله درآمد پایینی دارند و امکان مشارکت در توسعه محله را دارا نمی باشندنیمرخ کالبدی محلهاین محله 51.6 درصد کاربری مسکونی دارد، سرانه زمین مسکونی آن 12 متر مربع می باشد. دارای 1.1 هکتار فضای سبزو 0.5 هکتار فضای باز عمومی می باشد که نشان از کمبود شدید پارک و فضای باز در محله دارد.میانگین مساحت قطعات مسکونی در محله 89 متر مربع می باشد که حاکی از ریزدانگی قطعات دارد. بافت فرسوده با وسعت حدود 39 هکتار از مهمترین معضلات و نقاط ضعف محله می باشد.فراوانی تهدید کننده بافت فرسوده و کمبود شدید سرانه های شهری دو ضعف اساسی این محله می باشد. در جدول روبرو، نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدیدهای محله بر اساس مطالعه انجام شده توسط موسسه اندیشه سرای شهر ذکر شده است. این موسسه یکی از نواقص و مشکلاتی که با آن مواجه شده بود را تناقض شدید بین آمار و ارقام پورتال شهرداری و اطلس محلات ذکر نموده است. 6-3-5-3- توصیف محله شماره شش: کارون جنوبی -2286041275نام محله: زنجان جنوبیشماره ناحیه: 2شماره منطقه: 10وسعت: 57.2 هکتارجمعیت: 26869 نفرمحدوده کنونی: شمال: خیابان هاشمیجنوب: خیابان کمیلغرب: خیابان جیحون-118110-2319020شرق: خیابان قصرالدشتجمع بندی مسائل و ویژگی های محله در قالب جدول SWOTحوزه مطالعاتیمشکلات و نیازهاخدمات عمومیکمبود کاربری خدماتی پارک و فضای سبز در سطح محلهکمبود کاربری‌های خدماتی مانند، کتابخانه عمومی، بهداشتی درمانیفقدان کاربری‌های ورزشی مانند زمین‌های بازی و سالن‌های ورزشیکمبود پارکینگ در محدوده و مشکلات پارک وسایل نقلیه در خیابان های اصلیکالبدی بالا بودن تراکم مسکونی بالا بودن ضریب ریز دانگی قطعاتبالا بودن مصالح اجر و آهن و نا پایدار در 50 درصد ساختمان‌هافرسوده و ناپایدار بودن بیش از 75 درصد بافت محلهقدمت بالای ابنیه در درون بافتاجتماعی، فرهنگی و اقتصادینبود مشارکت اجتماعیعدم وجود اراده جمعی در ایجاد تغییرات بنیادین در محلهفقدان حس تعلق به محله و تغییرات آنمحدودیت‌های مالی و اجرایی شهرداری در ساماندهی و ارتقاء کیفی محلهاسکان اقشار اجتماعی با درامد متوسط و متوسط رو به پاییننبود فضاهای فرهنگی، فراغتی، ورزشی مناسب و کافی در محلهعدم آگاهی از حقوق و تکالیف شهروندیمعضلات اجتماعی حمل و نقل و ارتباطاتنفوذناپذیری معابر درون بافت رعایت نشدن سلسله مراتب شبکه دسترسیکمبود پارکینگ در محله و فضای پارک وسایل نقلیهوجود ترافیک عبوری از خیابان‌های اصلی محلهمشکلات ترافیکی در محور کارون و تقاطع محور امام خمینیسیما و منظر شهریاغتشاش در کفسازی به لحاظ استفاده از مصالح ناهمگونعدم وجود نما و نشانه‌های مشخص در سطح محلهفرسودگی مبلمان‌های شهری موجودفقدان و عدم رسیدگی به درختان موجود در سطح معابرکمبود فضای سبز و درخت‌کاری شده در حاشیه معابرسد معبر به وسیله کالا در معابر و پیاده‌روها جهت بارگیری و فروشعدم هماهنگی نما و معماری ساختمان نصب تابلوهای متعدد بدون توجه به زیبایی ساختمانناهمگونی در استفاده از مصالح ساختمانی بعضاً نامرغوبنیمرخ اجتماعی- جمعیتی محلهمحله کارون جنوبی با وسعت 57.2 هکتار و جمعیت 26869 نفر، 7 درصد از وسعت منطقه 10 و 9 درصد از جمعیت منطقه را به خود اختصاص داده است. 49.31 درصد از جمعیت محله مرد و 50.69 درصد زن می باشند. 86.3 درصد از جمعیت محله را باسوادان و 6 درصد جمعیت محله را افراد بی سواد تشکیل می دهند که در این میان 48.1 درصد را زنان و 51.9 درصد را مردان تشکیل می دهند.تراکم ناخالص جمعیتی در محله 469.7 نفر در هکتار می باشد که مقایسه آن با تراکم ناخالص منطقه 10(391 نفر در هکتار) حاکی از فشردگی و تراکم شدید جمعیت در این محله است.نیمرخ اقتصادی محلهاز جمعیت کل محله، 18.61 درصد شاغل می باشند. در مورد بیکاران آمار دقیقی ارائه نشده است.نیمرخ کالبدی محلهاین محله 73.3 درصد کاربری مسکونی دارد، سرانه زمین مسکونی آن 14 متر مربع می باشد. بافت فشرده با قطعات زمین بسیار کوچک سطح قابل ملاحطه ای از محله را اشغال کرده است.میانگین مساحت قطعات مسکونی در محله 101 متر مربع می باشد که حاکی از ریزدانگی قطعات دارد. مسائل و مشکلات مربوط به محله در زمینه های خدمات عمومی، کالبدی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، حمل و نقل و ارتباطات و سیما و منطر شهری در جدول روبرو توصیف شده است. 7-3-5-3- توصیف محله شماره هفت: سلسبیل جنوبی نام محله: سلسبیل جنوبیشماره ناحیه: 2شماره منطقه: 10وسعت: 81 هکتارجمعیت: 25290 نفرمحدوده کنونی: شمال: خیابان هاشمیجنوب: خیابان کمیلغرب: خیابان قصرالدشت2115185-2005330-20955-2009140شرق: بزرگراه نوابنیمرخ اجتماعی- جمعیتی محلهمحله سلسبیل جنوبی با وسعت 81 هکتار و جمعیت 25290 نفر، 10 درصد از وسعت منطقه 10 و 8 درصد از جمعیت منطقه را به خود اختصاص داده است. 52 درصد از جمعیت محله مرد و 48درصد زن می باشند. 73 درصد از جمعیت محله را باسوادان و 27 درصد جمعیت محله را افراد بی سواد تشکیل می دهند که در این میان 51 درصد را زنان و 49 درصد را مردان تشکیل می دهند.تراکم ناخالص جمعیتی در محله 312.2 نفر در هکتار می باشد که مقایسه آن با تراکم ناخالص منطقه 10(391 نفر در هکتار) وضعیت بهتری دارد.نیمرخ کالبدی محله63 درصد سطح محله را کاربری مسکونی تشکیل می دهد، سرانه زمین مسکونی آن 16 متر مربع می باشد.بافت فرسوده 15 درصد از سطح محله را تشکیل می دهد.-5080269875 8-3-5-3- توصیف محله شماره هشت: زنجان جنوبی 9969569850نام محله: زنجان جنوبیشماره ناحیه: 3شماره منطقه: 10وسعت: 85.7 هکتارجمعیت: 27400 نفرمحدوده کنونی: شمال: خیابان آزادیجنوب: خیابان هاشمیغرب: خیابان شهیدان-9525-1978660شرق: خیابان جیحوننیمرخ اجتماعی- جمعیتی محلهمحله زنجان جنوبی با وسعت 85.7 هکتار و جمعیت 27400 نفر، 11 درصد از وسعت منطقه 10 و 9 درصد از جمعیت منطقه را به خود اختصاص داده است. 45 درصد از جمعیت محله را مردان و 55 درصد آنرا زنان تشکیل می دهند. 71 درصد از جمعیت محله را باسوادان و 29 درصد جمعیت محله را افراد بی سواد تشکیل می دهند.تراکم ناخالص جمعیتی در محله 319.7 نفر در هکتار در مقابل 391.1 نفر در هکتار منطقه 10 است.نیمرخ کالبدی محلهاز کل مساحت محله میزان 38.8 هکتار معادل 60 درصد کاربری محله را کاربری مسکونی تشکیل می دهد، سرانه زمین مسکونی آن 17 متر مربع می باشد.. فضای سبز محله حدود 1.3 هکتار است و فضاهای خدماتی محله نیز 0.6 هکتار می باشد. در محدوده این محله سه پارک وجود دارد.وسعت بافت فرسوده 23 هکتار و معادل 48 درصد از سطح محله می باشد و جمعیت آن 18080 نفر است. بافت فرسوده یکی از معضلات این محله است که زندگی بسیاری از ساکنین این محله را تحت شعاع خود قرار داده است.تراکم بالای جمعیت، کمبود سرانه های شهری، ترافیک و آلودگی هوا، وجود بافت فرسوده از مشکلات اصلی این محله است. محله شماره 9-3-5-3- توصیف محله شماره نه: کارون شمالی 9969569850نام محله: کارون شمالیشماره ناحیه: 3شماره منطقه: 10وسعت: 60 هکتارجمعیت: 25618 نفرمحدوده کنونی: شمال: خیابان آزادیجنوب: خیابان هاشمیغرب: خیابان جیحون-118745-1978660شرق: خیابان قصرالدشتنیمرخ اجتماعی- جمعیتی محلهمحله کارون شمالی شمالی با وسعت 60 هکتار و جمعیت 25618 نفر، 8 درصد از وسعت منطقه 10 و 8 درصد از جمعیت منطقه را به خود اختصاص داده است. 45 درصد از جمعیت محله را مردان و 55 درصد آنرا زنان تشکیل می دهند. 88 درصد از جمعیت محله را باسوادان و 12 درصد جمعیت محله را افراد بی سواد تشکیل می دهند.تراکم ناخالص جمعیتی در محله 427 نفر در هکتار در مقابل 391.1 نفر در هکتار منطقه 10 است.نیمرخ کالبدی محلهاز کل مساحت محله میزان 38.8 هکتار معادل 60 درصد کاربری محله را کاربری مسکونی تشکیل می دهد، سرانه زمین مسکونی آن 17 متر مربع می باشد.. فضای سبز محله حدود 1.3 هکتار است و فضاهای خدماتی محله نیز 0.6 هکتار می باشد. در محدوده این محله سه پارک وجود دارد.وسعت بافت فرسوده 32 هکتار و معادل 48 درصد از سطح محله می باشد و جمعیت آن 18080 نفر است. بافت فرسوده یکی از معضلات این محله است که زندگی بسیاری از ساکنین این محله را تحت شعاع خود قرار داده است.وجود جمعیت جوان و تحصیلکرده، سطح سواد و تحصیلات، دسترسی آسان به مراکز شهری و خدماتی از نقاط قوت محله کارون شمالی می باشد. بافت فرسوده، بیکاری، اعتیاد، پخش مواد مخدر و ترافیک، کمبود جدی امکانات کالبدی محله مسکونی با توجه به جمعیت آن از مشکلات اصلی این محله است. نام محله: سلسبیل شمالیشماره ناحیه: 3شماره منطقه: 10وسعت: 97.3 هکتارجمعیت: 32200 نفرمحدوده کنونی: شمال: خیابان آزادیجنوب: خیابان هاشمیغرب: خیابان جیحون393065-20167602317115-2016760شرق: خیابان قصرالدشتجمع بندی یکپارچه مسائل و مشکلات محلهحوزه مطالعاتیمشکلات و نیازهاعملکردی و خدمات عمومیکمبود کاربری خدماتی پارک و فضای سبز محلیفقدان کاربری های خدماتی مانند سرای محله، کتابخانه عمومی، خانه سلامت ، توسعه میادین میوه و تره بارفقدان کاربری های ورزشی مانند زمین های بازی، ورزشگاهکمبود پارکینگ در محدودهکالبدی و فیزیکیریزدانگی قطعات و امکان کم نوسازی انفرادیفرسودگی کالبدی تعداد زیادی از بناهای محلهفرسودگی عملکردی قطعات درشت دانه در لبه معابر اصلی و در برخی نقاط محلهعرض کم معابر فرعی به صورتی که در معابر فرعی به دلیل عدم عقب نشینی تعدادی پلاک های قدیمی و فرسوده تعریض معابر به صورت کامل صورت نگرفته است.تعریض های زیاد ناشی از اجرای طرح تفصیلی به ویژه در خیابان های اصلی محله مانند دامپزشکی و هاشمی مساحت زیادی از پلاک ها را از بین برده و امکان نوسازی بدون تجمیع در این معبر غیر ممکن شده است.عدم پیش بینی کاربری خدماتی جدید در محدوده به میزان کافیاجتماعی، فرهنگی و اقتصادیعدم وجود اعتماد و همبستگی اجتماعی بین ساکنینپایین بودن سطح مشارکت اجتماعی ساکنین در برنامه های مختلف عمرانی، اجتماعی و فرهنگیوجود آسیب های اجتماعی مانند: اعتیاد، مزاحمت خیابانی و اختلافات خانوادگی توان پایین اقتصادی خانوارهای ساکن در بسیاری از نقاط محلهعدم وجود مدارای اجتماعی بین ساکنینعدم آشنایی ساکنین با حقوق و وظایف شهروندیکمبود فضاهای فرهنگی، ورزشی، هنری و ....ارتباطات و حمل و نقلعرض کم معابر نسبت به کارکرد هارعایت نشدن سلسله مراتب شبکه دسترسیکمبود پارکینگ در محله وجود ترافیک عبوری از خیابان های اصلی محلهلایهقوتضعففرصتتهدیدجمعیتینسبت جنسی متعادل جمعیت محلهنرخ بسیار بالای نرخ رشد مطلق جمعیتی در دوره 75 تا 85 در مقایسه با منطقهامکان استفاده از پتانسیل جمعیت فعال در رونق اقتصادی محلهافزایش بالای تراکم جمعیتی محله وکاهش سرانه های خدماتیبالا بودن نسبت جمعیت فعال 15 تا 64 سال در مقایسه با منطقه و شهرنراکم بالای جمعیتی نسبت به شهر تهران و منطقهامکان استقبال بالای جمعیت جوان و فعال از نوسازی قطعات فرسودهورود بی رویه مهاجر به محله و کاهش نسبت ساکنین بومیمناسب بودن شاخص خانوار در واحد مسکونی در مقایسه با منطقهبالا بودن نسبت جذب مهاجر در مقایسه با منطقه و شهراجتماعیبالا بودن میزان باسوادی جمعیت محله در مقایسه با منطقه و شهر تهرانناهمگونی قومی و فرهنگی جمعیت محلهامکان استفاده از پتانسیل روابط درون گروهی و برون گروهی ساکنینایجاد و گسترش آسیب های اجتماعیوجود امنیت نسبی اجتماعی- فرهنگیعدم وجود نهادهای مردمی فعال در محلهبهره گیری از توان و تخصص نیروهای فعال بومی در توسعه درون زای محلهکاهش احساس تعلق خاطر به محل در بین ساکنینکمبود سرانه های فراغتی، ورزشی، فرهنگی و ...اقتصادیاشتغال ساکنین در راسته های فعال تجاری رودکی و آذربایجاننسبت اشتغال پایین زنان محله نسبت به شهر تهراننزدیکی محله به ادارات و مراکز اقتصادی (میدان انقلاب و ...)پایین بودن میانگین درآمدی نسبت به شهر تهرانبالاتر بودن نرخ جمعیت فعال به غیر فعال در محلهکاهش ارزش اقتصادی فضا در بخش های جنوبی و جنوب غربی محدودهاستفاده از پتانسیل توسعه راسته های اصلی بیرونی محله در جهت افزایش ارزش اقتصادی فضاکالبدیوجود کاربری های فرامنطقه ای در محله به عنوان بناهای هویت بخش محله (بیمارستان اقبال، بیمارستان لولاگر)میانگین مساحت پایین قطعات در محله ( حدود 100مترمربع)استفاده از ضوابط طرح های فرادست در جهت افزایش پایداری و نفوذپذیری محلهتشدید معضلات معابر با افزایش تراکم ساختمانی بافت های فرسوده و عدم تناسب میان توده و فضا در محدودهاختصاص تنها 13.6% از ساختمان ها به بناهای بادوامحمل و نقل و ترافیکیکطرفه بودن خیابان های اصلی محله و افزایش سرعت حرکت خودرو (خیابان های هاشمی، رودکی، دامپزشکی، خوش و قصرالدشت و در قسمت هایی از خیابان آذربایجان)وجود موانع در بعضی از معابر ( تیر چراغ برق، وجود جوی در وسط معبر)وجود بزرگراه نواب و خیابان آزادی در مرز محلهکمبود پارکینگ در محله و پارک وسایل نقلیه ساکنین در معابردسترسی مطلوب به نقاط دیگر شهر به دلیل دسترسی آسان به بزرگراه نواب، خیابان آزادی و بزرگراه یادگار امامامکان عبوری شدن معابر دامپزشکی و هاشمی بعد از تعریض و تغییر سطح عملکرد آن هاشبکه نسبتا منظمی از معابر با سلسله مراتب ترافیکی وجود گره های ترافیکی در تقاطع های اصلی محلهعدم تامین پارکینگ در واحدهای مسکونی و افزایش پارک سواره در معابر محلی و کاهش نفوذپذیری آنهارعایت نشدن سلسله مراتب شبکه ارتباطیجمع بندی مسائل و ویژگی های محله در قالب جدول SWOTشاخص های معرف محدودهردیفشاخصمحله سلسبیل شمالیحال حاضرافق طرح تفصیلی1جمعیت32200 نفر39407 نفر2تعداد شاغلین ساکن13866 نفر-3بعد خانوار3.0104تراکم خانوار در واحد مسکونی1.01-5تراکم ناخالص جمعیتی330.94056سواد94.9 درصد-نیمرخ اجتماعی- جمعیتی محلهمحله سلسبیل شمالی با وسعت 88.2 هکتار و جمعیت 48050 نفر، 11 درصد از وسعت منطقه 10 و 10 درصد از جمعیت منطقه را به خود اختصاص داده است. تراکم ناخالص جمعیتی در محله 330.9 نفر در هکتار می باشد که که به نسبت تراکم منطقه 10 (391 نفر در هکتار) کمتر می باشد.نیمرخ کالبدی محلهاین محله 61.2 درصد کاربری مسکونی دارد، سرانه زمین مسکونی آن 12 متر مربع می باشد. دارای 0.3 هکتار فضای سبزو 1.4 هکتار فضای باز عمومی می باشد که نشان از کمبود شدید پارک و فضای باز در محله دارد.میانگین مساحت قطعات مسکونی در محله 100 متر مربع می باشد که حاکی از ریزدانگی قطعات دارد. در جدول روبرو، نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدیدهای محله بر اساس مطالعه انجام شده توسط موسسه اندیشه سرای شهر ذکر شده است. این موسسه یکی از نواقص و مشکلاتی که با آن مواجه شده بود را تناقض شدید بین آمار و ارقام پورتال شهرداری و اطلس محلات ذکر نموده است. 10-3-5-3- توصیف محله شماره 10: سلسبیل شمالی 6-3- جمع بندی این فصل مرور کوتاهی بر ویژگی های محیطی، اجتماعی- جمعیتی، اقتصادی، ترافیکی ،کالبدی منطقه 10 شهر تهران به صورت کلی و مباحث مرتبط با محلات منطقه 10 شهر تهران به طور خاص داشته است. منطقه 10، که به عنوان مورد پژوهی این پایان نامه انتخاب شده است، یکی از 22 منطقه شهر تهران است که مساحت 807 هکتار از آنرا پوشش می دهد. بر اساس اطلاعات بدست آمده از آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1385، جمعیت کل منطقه 10 ، 315619 نفر است و متوسط تراکم جمعیت آن، 391.1 نفر در هکتار است که آنرا متراکم ترین منطقه شهر تهران ساخته است. شماره منطقهجمعیت (1385)مساحت منطقه(هکتار)تعداد محلات هر منطقهتراکم جمعیتی(نفر/هکتار)شماره منطقهجمعیت (1385)مساحت منطقه(هکتار)تعداد محلات هر منطقهتراکم جمعیتی(نفر/هکتار)13799623604.826105.41224804816001315526088144956.432122.8132457241989.21312.35329072629451398.714483432145325332.74822580508720161.7156442593543.618181.85679108528729128.51629116916509176.56237292214419110.71725602281714313.47310184153619201.91831718838091683.38378725133913282.81924978611621421591659031966984.420335634297322112.91031561980710391.1211597935156173111275241117519234.522108674100001010.9 جدول شماره 14-3- ویژگی های مناطق شهر تهران منبع: آمارنامه مرکز آمار ایران، 1385، سایت شهرداری مناطق 22 گانه تهران منطقه 10 شهر تهران، از ده محله که کوچکترین واحد اداری و اجرایی در شهر تهران می باشد، تشکیل شده که در سه ناحیه شهرداری آن واقع شده اند. 4 محله در بخش جنوبی منطقه و در ناحیه یک شهرداری قرار دارند و به نام های شبیری- جی، سلیمانی- تیموری، هفت چنار و بریانک نامگذاری شده اند. 3 محله در ناحیه دو شهرداری و بخش مرکزی منطقه واقع شده اند. این محلات به نامهای هاشمی، کارون جنوبی و سلسبیل جنوبی می باشند و سه محله دیگر در بخش شمالی منطقه و در ناحیه سه شهرداری قرار دارند و اسامی این محلات زنجان جنوبی، کارون شمالی و سلسبیل شمالی می باشد. توزیع جمعیت در میان 10 محله منطقه 10 و مساحت نسبی محله ها در جدول زیر نشان داده شده است. همانگونه که در جدول شماره 17-3 نشان داده شده است، محله هاشمی با 544 نفر در هکتار، پر تراکم ترین محله و محله سلسبیل جنوبی با 312 نفر در هکتار کم تراکم ترین محله در منطقه 10 شهر تهران به شمار می روند. جدول شماره 15-3- ویژگی های محلات 10 گانه منطقه 10 ردیفنام محلهجمعیت (1385)مساحت محله(هکتار)تراکم جمعیتی(نفر/مساحت (هکتار))1شبیری - جی2728454.94972سلیمانی- تیموری42596106.4400.33هفت چنار3029994322.34بریانک3001382.3364.75هاشمی4805088.2544.86کارون جنوبی2686957.2469.77سلسبیل جنوبی2529081312.28زنجان جنوبی2740085.7319.79کارون شمالی256186042710سلسبیل شمالی3220097.3330.9 منبع:نگارنده، بر اساس آمار بدست آمده از شهرداری منطقه 10 تهران برونداد این فصل به عنوان دروندادی برای فصل تحلیل مورد استفاده قرار می گیرد. فصل چهارمبکارگیری انگاشت کیفیت زندگی در تحلیل ویژگی های مورد پژوهی پایان نامه فصل چهارم- بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی در تحلیل ویژگی های مورد پژوهی پایان نامه 1-4- مقدمه در این فصل از پایان نامه، تلاش می شود انگاشت کیفیت زندگی در تحلیل ویژگی های مورد پژوهی به کار گرفته شود. کیفیت زندگی شهری معمولاً یا بر اساس شاخص های عینی و با استفاده از داده های ثانویه و یا با استفاده از شاخص های ذهنی از دیدگاه ساکنان و ارزیابی میزان رضایت آنها از زندگی شهری سنجش می شود. به ندرت شاخص های عینی و ذهنی کیفیت زندگی در ارتباط با یکدیگر به کار گرفته می شوند. در این پژوهش، 30 شاخص عینی و ذهنی که در 4 عرصه طبقه بندی شده است، با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی با یکدیگر ترکیب شده و از ترکیب آنها بر اساس مدل زپف (1984 میلادی) ، حالت های کیفیت زندگی در محلات دهگانه منطقه 10 شهر تهران تعیین گردید. این فصل شامل دو بخش می باشد. در بخش نخست فرایند سنجش کیفیت زندگی در منطقه 10 شهر تهران معرفی گردید. این بخش از زیربخش های زیر تشکیل شده است: در زیر بخش نخست عرصه های زندگی و متغیرها و شاخص های مربوط به آنها معرفی شدند. در زیر بخش دوم فرایند تحلیل کیفیت زندگی از دیدگاه ساکنان منطقه 10 توضیح داده شد. در زیربخش سوم کیفیت زندگی عینی در منطقه 10 و محلات آن مورد سنجش قرار گرفت و در زیربخش چهارم کیفیت زندگی عینی و ذهنی با یکدیگر تلفیق شدند و بر اساس آن حالت های کیفیت زندگی در محلات منطقه 10 (بهزیستی، سازش پذیری، ناهنجاری و محرومیت) تشخیص داده شد. این حالت ها زمینه ای را برای برنامه ریزی ارتقاء کیفیت زندگی در محلات منطقه 10 شهر تهران فراهم نمود که در فصل بعدی بدان پرداخته خواهد شد. در بخش دوم این فصل جمع بندی از مطالب این فصل ارائه شده است. 2-4- هدف هدف از سنجش کیفیت زندگی در منطقه 10 شهر تهران، شناسایی متغیرهای تاثیرگذار بر کیفیت زندگی شهروندان و آزمون نمودن فرضیات این پایان نامه و در نهایت بکارگیری نتایج حاصل از این سنجش، در برنامه ریزی ارتقای کیفیت زندگی برای نواحی برنامه ریزی ( محلات با حالت محرومیت) می باشد. 3-4- روش کار روش کار به کار گرفته شده در این فصل در نمودار زیر نشان داده شده است. -379095-559435 4-4- معرفی فرایند سنجش کیفیت زندگی در محلات دهگانه منطقه 10 شهر تهران در این پژوهش، سنجش کیفیت زندگی در دو بعد عینی و ذهنی انجام می شود. در بعد عینی به بررسی آمار و اسناد پرداخته می شود و در بعد ذهنی با بکارگیری سنجه های ذهنی حاصل از پیمایش و رضایتمندی شهروندان به سنجش کیفیت زندگی پرداخته می شود. به منظور سنجش کیفیت زندگی در منطقه 10 شهر تهران و محلات آن گام های زیر پیموده شده است. 1-4-4- گام نخست- انتخاب عرصه های زندگی و شاخص های مربوط به آنها در منطقه 10 شهر تهران عرصه های زندگی برای سنجش احساسات مردم در مورد زندگی، مهم می باشد. با توجه به اینکه تاکنون روش یکپارچه و واحدی در زمینه تعیین تعداد عرصه های کیفیت زندگی ارائه نشده است وگزینش این عرصه ها و شاخص ها همواره بر مبنای تشخیص پژوهشگر با توجه به نوع و اهداف پژوهش، داده های در دسترس و ویژگی های محدوده مطالعاتی صورت گرفته، لذا در این پژوهش، به منظور تعیین عرصه های تاثیرگذار بر کیفیت زندگی منطقه 10 شهر تهران و تعیین شاخص های مربوط به هرعرصه، ابتدا بررسی تجربیات کشورهای مختلف توسعه یافته و در حال توسعه انجام گرفته است و با در نظر گرفتن خصوصیات فرهنگی، اجتماعی و محیطی منطقه 10 شهر تهران، عرصه های لازم برای سنجش کیفیت زندگی بر اساس ابعاد کالبدی، اجتماعی و اقتصادی از متون مربوطه و با راهنمایی استاد استخراج گردید. اما لحاظ کردن همه ابعاد و عرصه های فوق با توجه به ویژگی‌های منطقه 10 و عدم دسترسی به داده‌های مربوط و همچنین برای جلوگیری از پیچیدگی فرایند سنجش امکان‌پذیر نبود. در این مطالعه تلاش شده است که از عرصه های مشابه با مطالعه مناطق 22 گانه شهر تهران از لحاظ ابعاد کیفیت زندگی بهره گرفته شود. لذا با راهنمایی استاد تعدادی از این عرصه ها و شاخص های مربوط به آن مشابه با مطالعه مناطق 22 گانه شهر تهران انتخاب شدند که در بخش‌ بعد بررسی می‌شوند. این عرصه ها و شاخص های مربوط به آن عبارتند از: دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری یکی از عرصه های مهم زندگی است که بر کیفیت زندگی شهری تاثیر زیادی دارد. این عرصه می تواند بر اساس موجود بودن آن ، دسترسی به آن و کیفیت آن ارزشگذاری گردد. دسترسی بهتر به خدمات و تسهیلات شهری، به کیفیت زندگی بهتر کمک می کند. دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری می تواند بر زندگی اجتماعی بالای یک جامعه و رضایتمندی از همسایگی ها تاثیر بگذارد. اجتماعی نیز عرصه مهم دیگری است که می تواند بر کیفیت زندگی شهری تاثیرگذار باشد. این بیان می کند که در نواحی با کیفیت قلمروی اجتماعی بالاتر، کیفیت زندگی بهتری وجود دارد. مسکن یک عرصه مهم از کیفیت زندگی شهری است و بر کیفیت زندگی افراد در محیط های شهری اثر می گذارد. همچنین موضوع مسکن بر سلامت، آموزش، همسایگی، اقتصاد، رضایتمندی افراد از زندگیشان و بهزیستی اجتماعشان تاثیر می گذارد. زیست محیطی این عرصه نیز عرصه مهم دیگری می باشد که بر کیفیت زندگی ساکنین تاثیر گذار است. جدول شماره 1-4- فهرست عرصه ها، متغیرها و شاخص های مربوط به متغیرهای کیفیت زندگی در منطقه 10 شهر تهران عرصهمتغیرشاخص عینی(Index)شاخص ذهنیدسترسی به خدمات و تسهیلات شهریحمل و نقل و ارتباطاتفاصله تا ایستگاه اتوبوسمیزان رضایت از دسترسی به وسایل حمل و نقل عمومی( قابل استفاده بودن، راحتی و امنیت )فاصله تا ایستگاه اتوبوس تندروفاصله تا خطوط تاکسیرانیفاصله تا ایستگاه متروفاصله از شبکه های دسترسیمیزان رضایت از دسترسی به خیابان های اصلی منطقهدسترسی به فضای پارکینگمیزان رضایت از دسترسی به پارکینگ های عمومیخدمات آموزشیفاصله تا دبستانمیزان رضایت از دسترسی به دبستانفاصله تا مدرسه راهنماییمیزان رضایت از دسترسی به مدرسه راهنماییفاصله تا دبیرستانمیزان رضایت از دسترسی به دبیرستانفاصله تا هنرستان میزان رضایت از دسترسی به هنرستانخدمات فرهنگیفاصله تا مساجد و مراکز مذهبیمیزان رضایت از دسترسی به مراکز مذهبیفاصله تا مراکز فرهنگی میزان رضایت از دسترسی به مراکز فرهنگیخدمات بهداشتی و درمانیفاصله تا بیمارستان میزان رضایت از دسترسی به بیمارستانفاصله تا مراکز بهداشتی- درمانیمیزان رضایت از دسترسی به مراکز بهداشتیخدمات اورژانسیفاصله تا ایستگاه آتش نشانیمیزان رضایت از دسترسی به ایستگاههای آتش نشانیفاصله تا ایستگاه های پلیسمیزان رضایت از دسترسی به نیروهای امنیتیخدمات تفریحی و ورزشیفاصله تا تسهیلات ورزشیمیزان رضایت از دسترسی به تسهیلات ورزشیفاصله تا پارک و فضای سبزمیزان رضایت از دسترسی به پارک و فضای سبزفاصله تا مراکز تفریحیمیزان رضایت از دسترسی به مراکز تفریحیخدمات تجاریفاصله تا مراکز تجاری روزانه میزان رضایت از دسترسی به مراکز تجاری روزانهفاصله از راسته های فعالیتیمیزان رضایت از دسترسی به راسته های فعالیتیاجتماعینرخ باسوادینرخ باسوادی بالای 6 سالمیزان رضایت از سطح سواداشتغالنرخ مشارکت اقتصادیمیزان رضایت از وضعیت شغلیفضای قابل سکونتنرخ تراکم خانوار در واحد مسکونیمیزان رضایت از تعداد خانوار در واحد مسکونیمسکنمساحت مسکنمساحت عرصه مسکونیمیزان رضایت از مساحت مسکنکیفیت مسکنعمرساختمان مسکونیمیزان رضایت از کیفیت واحد مسکونیزیست محیطیآلاینده های هوافاصله از گره های ترافیکی میزان رضایت نسبت به دور بودن از تاثیر آلودگی های ناشی از گره های ترافیکی منطقهفاصله از پایانه های حمل و نقل عمومی (پایانه اتوبوس، پایانه خط اتوبوس، ایستگاه مترو و ایستگاه بی. ار.تی) میزان رضایت نسبت به دور بودن از تاثیر آلودگی های ناشی از پایانه های حمل و نقل عمومی و توقف گاههافاصله از پمپ بنزین و منابع سوختمیزان رضایت نسبت به دور بودن از تاثیر آلودگی های ناشی از پمپ بنزین و منابع سوختآلاینده صوتیفاصله از خیابان های اصلی میزان رضایت نسبت به دور بودن از تاثیر آلودگی های ناشی از خیابان های اصلی به عنوان آلوده کننده صوتی ماخذ: نگارنده، بر اساس مطالعات صورت گرفته در منابع مختلف. 2-4-4- گام دوم- سنجش کیفیت زندگی در محلات دهگانه منطقه 10 شهر تهران از دیدگاه ساکنان با استفاده از پرسشنامه و به صورت مصاحبه با ساکنان، سنجش کیفیت زندگی ذهنی در محلات منطقه 10 بر حسب میزان رضایتمندی شهروندان انجام می گیرد. کیفیت زندگی ذهنی در سطح هر شاخص و رضایتمندی افراد از هر شاخص با استفاده از آمارهای توصیفی سنجش گردید. روش مقیاس لیکرت، جهت وزن دهی به گزینه های پنج گانه پاسخ به پرسشنامه ها (که شامل گزینه های بسیار راضی، راضی، درحد متوسط، ناراضی و بسیار ناراضی) به کار گرفته شد. در ادامه مراحل سنجش کیفیت زندگی ذهنی ساکنین محلات منطقه 10 شهر تهران از مرحله جمع آوری داده ها تا مرحله تحلیل داده ها توسط نرم افزار SPSS به تفصیل شرح داده شده است. 1-2-4-4- طراحی پرسشنامه به منظورجمع آوری داده های اولیه برای تولید داده های موردنیاز از منابع اولیه، از رویکردهای روش شناختی میدانی استفاده گردید. این روش شامل تکمیل پرسشنامه از واحدهای تحلیل ( ساکنین اجتماعات محلی منطقه 10 شهر تهران)، مصاحبه با مردم محلی، مشاهده موضوعات در محدوده های سکونتگاهی منطقه، مصاحبه با متخصصین موضوع پژوهش در جهت اصلاح شاخص های نظری می باشد. این تکنیک ها برای برای جمع آوری داده های مربوط به عرصه های عینی و ذهنی زندگی به کار گرفته شدند. پرسشنامه های ساختار یافته برای مصاحبه استفاده شدند (پرسشنامه به پیوست شماره یک ضمیمه شده است). پرسشنامه ها به دو شیوه زیر تکمیل شدند: الف) تکمیل پرسشنامه توام با مصاحبه: در این شیوه خود پرسشنامه را در دست گرفته و سوالات را به ترتیب طرح نموده و جواب آنها را پس ازدریافت از پاسخگو در پرسشنامه وارد نمودیم. معمولاً این نوع استفاده از پرسشنامه در مورد خانوارهایی به کار گرفته شد که سطح سواد و آگاهیهای عمومی آنها نسبتاً پایین بوده و پاسخگویان شخصاً قادر به خواندن سوالات و یا درک مفهوم آنها نبودند. ب) تکمیل پرسشنامه بدون مصاحبه: در این شیوه پرسشنامه را پاسخگو خود شخصاً تکمیل نمود و پرسشگر تنها بکار تکمیل پرسشنامه نظارت نمود. این شیوه معمولاً در مواردی بکار گرفته شد که پاسخگویان از اقشار تحصیلکرده وبرخوردار از حد متوسطی از آگاهیهای اجتماعی بودند. 2-2-4-4- تحلیل روایی و پايايي پرسشنامه از ویژگی های آزمودنی که بتواند نتایج قابل اتکایی بدست دهد، در کنار مواردی چون سهولت اجرا، عینیت و عملی بودن، سهولت تعبیر و جز آن، روایی و پایایی نیز حائز اهمیت است. نخست- روایی روایی پرسشنامه عبارت است از توانایی ابزار مورد نظر در اندازه گیری صفتی که آزمون برای آن ساخته شده است و شامل روایی صوری، روایی پیش بینی و روایی محتوا و جز آن می باشد.روش های تعیین روایی در پرسشنامه ها متفاوت بوده و شامل مواردی چون روش منطقی تعیین روایی، روش تعیین روایی وابسته به معیار، روش تعیین روایی سازه است. دوم –پایایی پایایی یک پرسشنامه عمدتاً به دقت نتایج حاصل از ان اشاره می کند.پایایی به دقت اعتماد، ثبات یا تکرار پذیری نتایج آزمون اشاره می کند .در این شرایط یک آزمون باید پایا باشد تا بتواند روا باشد. اگر آزمونی در هر بار اجرا روی تعداد نمونه نتایج مختلفی بدست دهد، آن آزمون یک آزمون پایا نخواهد بود و با توجه به عدم اندازه گیری درست اطلاعات مفیدی بدست نخواهد داد که روایی آن را نیز با مشکل مواجه می نماید. يكي از روشهاي محاسبه قابليت اعتماد استفاده از فرمول كرونباخ است. اين روش براي محاسبه هماهنگي دروني ابزار اندازهگيري از جمله پرسشنامهها يا آزمونهايي كه خصيصههاي مختلف را اندازهگيري ميكند بكار ميرود. در اين گونه ابزارها، پاسخ هر سوال ميتواند مقادير عددي مختلف را اختيار كند. ضريب كرونباخ آلفا براي سنجش ميزان تك بعدي بودن نگرشها، قضاوتها و ساير مقولاتي كه اندازهگيري آنها آسان نيست به كار مي‌رود. -31115796925براي محاسبه ضريب آلفاي كرونباخ ابتدا بايد واريانس نمرههاي هر زير مجموعه سوالهاي پرسشنامه (يا زير آزمون) و واريانس كل را محاسبه كرد. سپس با استفاده از فرمول زير مقدار ضريب آلفا را محاسبه كرد. (این مقدار بین صفر تا یک بدست میآید.) كه در آن: j   تعداد زير مجموعه سوال هاي پرسشنامه يا آزمون.               واريانس زير آزمون ام.                واريانس كل آزمون. مقدار صفر اين ضريب نشان دهنده عدم قابليت اعتماد و 1+ نشان دهنده قابليت اعتماد كامل است. همچنین ضریب آلفای کرونباخ بزرگتر از 7/0 نشان از صحت روایی پرسشنامه دارد. در این پژوهش برای حصول اطمینان از روایی و پایایی پرسشنامهها از تست آلفای کرونباخ استفاده میشود، بنابراین با به کارگیری نرم افراز SPSS ، ضریب آلفای کرونباخ برای هر سوال محاسبه میشود که نشان دهنده پایایی ابزار مورد استفاده برای آزمون (پرسشنامه) است. میزان پایایی پرسشنامه ی پژوهش حاضر با 27 سوال 5 گزینه ای لیکرت بر اساس شاخص آلفای کرونباخ در SPSS در پیوست شماره 2 آورده شده است. 3-2-4-4- معرفی جامعه آماری و تعیین حجم نمونه با توجه به تعریف جامعه آماری که عبارت است از مجموعه ای از اشیا یا واحدهایی که حداقل دارای یک صفت مشترک باشند، جامعه آماری این پژوهش جمعیت منطقه 10 شهر تهران می باشد که بر اساس اطلاعات بدست آمده از آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1385، جمعیت کل منطقه 10 ، 315619 نفر است. در گام بعد برای انتخاب پرسششوندگان از روش نمونهگیری تصادفی ساده استفاده شده تا ضمن رعایت همگونی، دسترسی به دیدگاههای سطوح مختلف جامعه میسر گردد و تعمیم نتایج بدست آمده قابل اتکاء باشد. نمونه عبارت است از تعدادی از افراد جامعه که صفات آنها با صفات جامعه مشابهت داشته و معرف جامعه باشند و از تجانس و همگنی با افراد جامعه برخوردار باشند. انتخاب حجم نمونه یکی از مهمترین مسائل در پژوهش های میدانی می باشد. چنانچه حجم نمونه بیشتر از حد معین انتخاب شود، گرداوری داده بسیار زمان بر و هزینه بر می باشد و اگر حجم نمونه کمتر از حد معین باشد، نتایج پژوهش نمونه، نادرست و غیرقابل تعمیم برای جامعه می باشد.تعیین حجم نمونه به دو عامل بستگی دارد: نخست-هزینه ای که برای پژوهشگر در بر دارد. دوم- قابلیت اعتماد و اطمینانی که جهت دقت نتایج، مورد انتظار است. برای برآورد حجم نمونه در این پژوهش از فرمول کوکران استفاده شده است: N=جامعه آماری (جمعیت منطقه 10 شهر تهران) n=حجم نمونه t=96/1 در سطح 95/0 ضریب اطمینان یا 05/0 خطا d=1/0 p=q= 5/0 P احتمال رضایتمندی و q احتمال نارضایتی می باشد.حاصلضرب این دو در هر زمانی حداکثر است که هر دو مساوی و برابر 5/0 باشند. طبق فرمول بالا حجم نمونه برابر 96 پرسشنامه می باشد که که برای دقت بیشتر تعداد 101 نفر انتخاب شدند. 4-2-4-4- تفکیک حجم نمونه بر حسب جمعیت محلات اداری مورد پژوهی، منطقه 10 شهر تهران برای دستیابی به یک توزیع یکنواخت در سطح جامعه آماری، حجم نمونه بدست آمده از رابطه کوکران که برای دقت بیشتر تعداد 101 نفر در نظر گرفته شد، بر مبنای جمعیت هریک از محلات اداری 10 گانه منطقه 10 شهر تهران تفکیک شده است. همانطور که به صورت الگوی شماتیک در شکل زیر نشان داده شده است، خانوارهای نمونه به طور تصادفی از هر یک از محلات منطقه 10 شهر تهران انتخاب شدند تا تاثیرات قابل توجهی بر نتیجه تحلیل کیفیت زندگی ذهنی نداشته باشند. جدول شماره 2-4- تفکیک حجم نمونه بر حسب جمعیت محلات اداری منطقه 10 و توزیع آن جمعیت منطقه 10محلات منطقه 10جمعیت محلات اداری منطقهنسبت جمعیت محله از کل منطقهتعداد نمونه از هر محله315619شبیری - جی272840.099سلیمانی- تیموری425960.0313هفت چنار302990.110بریانک300130.110هاشمی480500.1515کارون جنوبی268690.099سلسبیل جنوبی252900.088زنجان جنوبی274000.099کارون شمالی256180.088سلسبیل شمالی322000.101012528553175 ماخذ: نگارنده، 1392 5-2-4-4- نتایج تحلیل کیفیت زندگی ذهنی در سطح منطقه 10 و محلات 10 گانه آن پس از تعیین حجم نمونه به تفکیک محلات 10 گانه منطقه 10 و تکمیل پرسشنامه ها، داده های بدست آمده از طریق روشهای آماری توصیفی و تحلیلی مورد پردازش قرار گرفتند. با معیار قرار دادن میانگین رضایتمندی از هر شاخص در سطح منطقه 10، وضعیت کیفیت ذهنی نسبت به آن شاخص در سطح محلات سنجیده شده است. چنانچه میانگین یک شاخص در سطح محله کوچکتر یا مساوی میانگین مربوط به همان شاخص در سطح منطقه 10 باشد، ساکنین آن محله نسبت به شاخص مورد نظر رضایت دارند و کیفیت ذهنی نسبت به آن شاخص، خوب در نظر گرفته می شود (بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده در این پژوهش) و چنانچه میانگین شاخصی در محله بزرگتر از میانگین همان شاخص در منطقه 10 باشد، ساکنین نسبت به آن شاخص ناراضی بوده و کیفیت ذهنی آنان نسبت به آن شاخص بد در نظر گرفته می شود. یافته های پژوهش در این بخش در دو زیربخش اصلی ارائه شدند. در زیربخش نخست نتایج تحلیل درمورد خانوار و مشخصه های فردی پرسش دهندگان ارائه شده است. در زیر بخش دوم کیفیت زندگی در عرصه های چهارگانه و نیز کیفیت زندگی ذهنی در محلات منطقه 10 شهر تهران ارائه شده است. 1-5-2-4-4- تحلیل ویژگی های خانوار در منطقه 10 شهر تهران از طریق ممیزی خانوار، هم در مورد ویژگی های فردی و هم ویژگی های خانوار از پرسش دهندگان سوالاتی پرسیده شد که در بخش اول پرسشنامه بدان پرداخته شده است. ویژ گی های فردی مربوط به سرپرست خانوار می باشد. این ویژگی ها عبارتند از وضعیت شغلی، سطح تحصیلات، سن و جنس. درحالیکه ویژگی های خانوار شامل اندازه خانوار، هزینه ماهیانه خانواده، نوع مالکیت می باشد. سایز نمونه 110 نفر انتخاب شد که در ده محله ی منطقه 10 شهر تهران بر حسب جمعیت محلات توزیع گشت. پاسخ های افراد در زمینه رضایت از کیفیت زندگی، با طیف لیکرت که رنجی پنج تایی دارد سنجش شد. هریک از اعداد یک تا پنج این طیف، سطحی از رضایتمندی را نمایندگی می کند،1= بسیار راضی، 2= راضی، 3= درحد متوسط، 4= ناراضی و 5 نماینده سطح بسیار راضی می باشد. این طیف برای همه شاخص های به کار رفته در این پژوهش مشابه است. در جدول زیر درصد ویژگی های فردی خانوارهای این ممیزی ارائه شده است. در این پژوهش در اکثریت خانوارها (83.2 درصد) مرد سرپرست خانواده می باشد. بعلاوه سن پاسخ دهندگان این پژوهش رنجی از 23 تا 75 دارد. برای شاخص باسوادی 81.1 درصد باسواد هستند، درحالیکه تنها 11.2 درصد بی سواد می باشند. 70.3 درصد پاسخ دهندگان شاغل می باشند. این رقم هم شامل شاغلین بخش های دولتی می شود و هم خود اشتغالی را شامل می گردد. جدول شماره 3-4- ویژگی های فردی در منطقه 10 شهر تهران ویژگی های فردی در منطقه 10 شهر تهرانشاخصگروهبندیدرصدفراوانیجنسمرد83.284زن16.817سنکمتر از 309.91040-3025.72650-4124.82560-5120.821بزرگتر از 6018.819سطح تحصیلاتبی سواد11.912ابتدایی11.912راهنمایی19.820دبیرستان8.99دیپلم26.727دانشگاهی و بالاتر20.821وضعیت شغلیشاغل7170.3بیکار3029.7 ماخذ: نگارنده، بر اساس نتایج پرسشنامه ها.1392 همانگونه که در جدول بعدی نشان داده شده است، شمار زیادی از خانوارهای ساکن در منطقه 10(54.5 درصد) سایز 4-3 دارند. بیشتر پاسخ دهندگان هزینه ماهیانه بین 1000000-800000 تومان دارند. نوع مالکیت مسکن اکثریت خانوارهای پرسش شده در این ممیزی، استیجاری (63.4 درصد) می باشد. جدول شماره 4-4- ویژگی های خانوار در منطقه 10 شهر تهران ویژگی های خانوار در منطقه 10 شهر تهرانشاخصگروهبندیدرصدفراوانیاندازه خانوار2-129.7304-354.5556-59.910بیشتر از 655هزینه ماهیانه خانوارکمتر از 800 هزار تومان661000000-80000061.462بیشتر از یک میلیون تومان32.733نوع مالکیتملکی عرصه و اعیان36.637استیجاری63.464 ماخذ: نگارنده، بر اساس نتایج پرسشنامه ها.1392 پس از تشخیص ویژگی های افراد و خانوار در منطقه 10 شهر تهران، به تحلیل پرسشنامه ها در هریک از عرصه های دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری، اجتماعی، مسکن و زیست محیطی پرداخته می شود. 2-5-2-4- 4- تحلیل کیفیت زندگی ذهنی در عرصه های چهارگانه در این بخش کیفیت زندگی در محلات منطقه 10 شهر تهران از دیدگاه ساکنین در عرصه های دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری، اجتماعی، مسکن و زیست محیطی ارزیابی می گردد. الف) عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری با استفاده از 7 متغیر حمل و نقل و ارتباطات، خدمات آموزشی، خدمات فرهنگی ، خدمات بهداشتی و درمانی، خدمات اورژانسی ، خدمات فرهنگی، خدمات تفریحی و ورزشی و خدمات تجاری و همچنین شاخص های تعریف شده برای هر یک از این متغیرها، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. نتایج پرسشنامه ها در جداول زیر نشان داده شده است. نخست- حمل و نقل و ارتباطات دسترسی به حمل ونقل، به ویژه حمل ونقل عمومی تاثیر بسزایی در کیفیت زندگی شهروندان دارد. به منظور سنجش کیفیت زندگی ذهنی مربوط به متغیر حمل و نقل و ارتباطات، شاخص های میزان رضایت از دسترسی به وسایل حمل و نقل عمومی( قابل استفاده بودن، راحتی و امنیت )، میزان رضایت از دسترسی به خیابان های اصلی منطقه و میزان رضایت از دسترسی به پارکینگ های عمومی به کار گرفته شدند. در جدول زیر میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به هر شاخص ، میانگین هر شاخص در سطح منطقه و محلات 10 گانه منطقه 10 و نیز وضعیت کیفیت زندگی ذهنی نسبت به هر شاخص در سطح منطقه 10 و محلات آن نشان داده شده است. از شاخص های تعریف شده برای متغیر حمل و نقل و ارتباطات، بیشتر پاسخ دهندگان (49.5 درصد) از دسترسی به وسایل حمل و نقل عمومی( قابل استفاده بودن، راحتی و امنیت ) در سطح منطقه 10 رضایت داشتند. این سطح از رضایتمندی بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده در این مطالعه ، نمره میانگین 2.2 دارد. بیشتر پاسخ دهندگان پژوهش (42.6 درصد) از شاخص دسترسی به خیابان های اصلی منطقه راضی بودند. نمره میانگین این سطح از رضایتمندی بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده 2.3 می باشد و اکثر پاسخ دهندگان (46.5 درصد) از شاخص دسترسی به پارکینگ های عمومی منطقه ناراضی داشتند که بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده این سطح از رضایتمندی، نمره میانگین 3.6 را ارائه می کند. جدول شماره 5-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص های متغیر حمل و نقل و ارتباطات عرصهمتغیر(نماگر)شاخصفراوانی/درصد درمنطقه 10 و محلات آنکاملاً راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیارناراضیمیانگین هر شاخصوضعیت کیفیت زندگی ذهنی12345دسترسی به خدمات و تسهیلات شهریحمل و نقل و ارتباطاتمیزان رضایت از دسترسی به وسایل حمل و نقل عمومی( قابل استفاده بودن، راحتی و امنیت )منطقه 10فراوانی1950201202.2راضیدرصد18.849.519.811.90سلسبیل شمالیفراوانی640001.4راضیکارون شمالیفراوانی350001.6راضیزنجان جنوبیفراوانی540001.4راضیسلسبیل جنوبیفراوانی260001.8راضیکارون جنوبیفراوانی180001.9راضیهاشمیفراوانی045703.4ناراضیبریانکفراوانی172002.1راضیهفت چنارفراوانی162001.9راضیسلیمانی-تیموریفراوانی026503.2ناراضیشبیری- جیفراوانی045002.6ناراضیمیزان رضایت از دسترسی به خیابان های اصلی منطقهمنطقه 10فراوانی204329902.3راضیدرصد19.842.628.78.90سلسبیل شمالیفراوانی460001.6راضیکارون شمالیفراوانی260001.8راضیزنجان جنوبیفراوانی360001.7راضیسلسبیل جنوبیفراوانی026002.8ناراضیکارون جنوبیفراوانی027002.8ناراضیهاشمیفراوانی006903.6ناراضیبریانکفراوانی640001.4راضیهفت چنارفراوانی262002راضیسلیمانی-تیموریفراوانی355002.2راضیشبیری- جیفراوانی063002.3راضیمیزان رضایت از دسترسی به پارکینگ های عمومیمنطقه 10فراوانی4181147213.6ناراضیدرصد417.810.946.520.8سلسبیل شمالیفراوانی220423.2راضیکارون شمالیفراوانی031313.3راضیزنجان جنوبیفراوانی031233.6راضیسلسبیل جنوبیفراوانی010524ناراضیکارون جنوبیفراوانی013323.7ناراضیهاشمیفراوانی012844ناراضیبریانکفراوانی011803.7ناراضیهفت چنارفراوانی021523.7ناراضیسلیمانی-تیموریفراوانی211723.5راضیشبیری- جیفراوانی031233.6راضی ماخذ: نگارنده، بر اساس نتایج پرسشنامه ها.1392 دوم- خدمات آموزشی خدمات آموزشی شامل مدارس ابتدایی، مدارس راهنمایی، دبیرستان و هنرستان می باشد. نتایج بدست آمده از دسترسی به خدمات مختلف آموزشی در منطقه 10 شهر تهران و محلات 10 گانه آن (با بکار گیری روش طیف لیکرت) نشان می دهد که 44.6 درصد از پرسش شوندگان از دسترسی به دبستان راضی بودند که این سطح از رضایتمندی بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده در این مطالعه ، نمره میانگین 2.4 دارد. 52.5 درصد از پرسش شوندگان از دسترسی به مدارس راهنمایی رضایت داشتند که این سطح از رضایتمندی میانگین 2 را در سطح منطقه 10 به خود اختصاص می دهد. میزان رضایت از دسترسی به دبیرستان در سطح منطقه 10 ، 50.5 درصد می باشد که بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده این سطح از رضایتمندی، نمره میانگین 2.1 را ارائه می کند. همچنین 38.6 درصد از پرسش شوندگان از دسترسی به هنرستان در منطقه 10 درحد متوسط رضایت داشتند که این سطح از رضایتمندی بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده در این مطالعه ، نمره میانگین 2.7 دارد. جدول شماره 6-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص های متغیر خدمات آموزشی عرصهمتغیر(نماگر)شاخصفراوانی/درصد درمنطقه 10 و محلات آنبسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیارناراضیمیانگین هر شاخصوضعیت کیفیت زندگی ذهنی12345دسترسی به خدمات و تسهیلات شهریخدمات آموزشیمیزان رضایت از دسترسی به دبستانمنطقه 10فراوانی1545311002.4راضیدرصد14.944.630.79.90سلسبیل شمالیفراوانی640001.4راضیکارون شمالیفراوانی062002.3راضیزنجان جنوبیفراوانی014403.3ناراضیسلسبیل جنوبیفراوانی016103ناراضیکارون جنوبیفراوانی063002.3راضیهاشمیفراوانی384002.1راضیبریانکفراوانی043302.9ناراضیهفت چنارفراوانی352001.9راضیسلیمانی-تیموریفراوانی373002راضیشبیری- جیفراوانی034202.9ناراضیمیزان رضایت از دسترسی به مدرسه راهنماییمنطقه 10فراوانی285313702راضیدرصد27.752.512.96.90سلسبیل شمالیفراوانی550001.5راضیکارون شمالیفراوانی044002.5ناراضیزنجان جنوبیفراوانی243002.1ناراضیسلسبیل جنوبیفراوانی241102.1ناراضیکارون جنوبیفراوانی160202.3ناراضیهاشمیفراوانی283202.3ناراضیبریانکفراوانی760001.9راضیهفت چنارفراوانی341202.2ناراضیسلیمانی-تیموریفراوانی280001.4راضیشبیری- جیفراوانی441007. 2راضیمیزان رضایت از دسترسی به دبیرستان منطقه 10فراوانی2651121112.1راضیدرصد25.750.511.910.91سلسبیل شمالیفراوانی640001.4راضیکارون شمالیفراوانی251001.9راضیزنجان جنوبیفراوانی051302.8ناراضیسلسبیل جنوبیفراوانی221302.6ناراضیکارون جنوبیفراوانی162002.1 راضیهاشمیفراوانی681001.7راضیبریانکفراوانی062202.6ناراضیهفت چنارفراوانی361001.8راضیسلیمانی-تیموریفراوانی373002راضیشبیری- جیفراوانی320312.7ناراضیمیزان رضایت از دسترسی به هنرستان منطقه 10فراوانی1526391832.7درحد متوسطدرصد14.925.738.617.83سلسبیل شمالیفراوانی005233.8ناراضیکارون شمالیفراوانی003503.6ناراضیزنجان جنوبیفراوانی052202.7 راضیسلسبیل جنوبیفراوانی043102.6راضیکارون جنوبیفراوانی015303.6ناراضیهاشمیفراوانی357002.3راضیبریانکفراوانی226002.4راضیهفت چنارفراوانی433001.9راضیسلیمانی-تیموریفراوانی642101.8راضیشبیری- جیفراوانی023403.2ناراضی ماخذ: نگارنده، بر اساس نتایج پرسشنامه ها.1392 سوم- خدمات فرهنگی خدمات فرهنگی شامل مراکز مذهبی (مسجد) و مراکز فرهنگی (فرهنگ سراها و خانه های فرهنگ) می باشد. نتایج به دست آمده از پرسشنامه ها نشان می دهد که: اکثر ساکنین منطقه 10 (78.2 درصد) از دسترسی به مراکز مذهبی راضی بودند که این سطح از رضایتمندی بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده در این مطالعه ، نمره میانگین 1.8 دارد و اکثر پاسخ دهندگان (30.7 درصد) از شاخص دسترسی به مراکز فرهنگی منطقه رضایت داشتند که بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده این سطح از رضایتمندی، نمره میانگین 2.5 را ارائه می کند. عرصهمتغیر(نماگر)شاخصفراوانی/درصد درمنطقه 10 و محلات آنبسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیارناراضیمیانگین هر شاخصوضعیت کیفیت زندگی ذهنی12345دسترسی به خدمات و تسهیلات شهریخدمات فرهنگیمیزان رضایت از دسترسی به مراکز مذهبیمنطقه 10فراوانی20792001.8راضیدرصد19.878.2200سلسبیل شمالیفراوانی280001.8راضیکارون شمالیفراوانی062002.3ناراضیزنجان جنوبیفراوانی360001.7راضیسلسبیل جنوبیفراوانی260001.8راضیکارون جنوبیفراوانی090002.3ناراضیهاشمیفراوانی4110001.7راضیبریانکفراوانی280001.8راضیهفت چنارفراوانی280001.8راضیسلیمانی-تیموریفراوانی3100001.8راضیشبیری- جیفراوانی270001.8راضیمیزان رضایت از دسترسی به مراکز فرهنگیمنطقه 10فراوانی2831102392.5راضیدرصد27.730.79.922.88.9سلسبیل شمالیفراوانی232122.8ناراضیکارون شمالیفراوانی230302.5راضیزنجان جنوبیفراوانی331202.2راضیسلسبیل جنوبیفراوانی321302.8ناراضیکارون جنوبیفراوانی131223.1ناراضیهاشمیفراوانی031743.8ناراضیبریانکفراوانی820001.2راضیهفت چنارفراوانی730001.3راضیسلیمانی-تیموریفراوانی253302.5ناراضیشبیری- جیفراوانی041212.7ناراضی جدول شماره 7-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص های متغیر خدمات فرهنگی ماخذ: نگارنده، بر اساس نتایج پرسشنامه ها.1392 چهارم- خدمات بهداشتی و درمانی نتایج به دست آمده از پرسشنامه ها در مورد خدمات بهداشتی و درمانی شامل شاخص های بیمارستان و مراکز بهداشتی و درمانی، نشان می دهد که: اکثر پاسخ دهندگان (31.7 درصد) از شاخص دسترسی به بیمارستان های منطقه رضایت داشتند که بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده این سطح از رضایتمندی، نمره میانگین 2.5 را ارائه می کند و میزان رضایت از دسترسی به مراکز بهداشتی و درمانی در سطح منطقه 10، 59.4 درصد می باشد که بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده این سطح از رضایتمندی، نمره میانگین 2.1 را دارا می باشد. جدول شماره 8-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص های متغیر خدمات بهداشتی و درمانی عرصهمتغیر(نماگر)شاخصفراوانی/درصد درمنطقه 10 و محلات آنبسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیارناراضیمیانگین هر شاخصوضعیت کیفیت زندگی ذهنی12345دسترسی به خدمات و تسهیلات شهریخدمات بهداشتی و درمانیمیزان رضایت از دسترسی به بیمارستانمنطقه 10فراوانی3132423112.5راضیدرصد30.731.7422.810.9سلسبیل شمالیفراوانی730001.3راضیکارون شمالیفراوانی620001.3راضیزنجان جنوبیفراوانی540001.4راضیسلسبیل جنوبیفراوانی530001.4راضیکارون جنوبیفراوانی351001.8راضیهاشمیفراوانی550502.3راضیبریانکفراوانی011444.1ناراضیهفت چنارفراوانی042223.2ناراضیسلیمانی-تیموریفراوانی030733.8ناراضیشبیری- جیفراوانی020523.8ناراضیمیزان رضایت از دسترسی به مراکز بهداشتی و درمانیمنطقه 10فراوانی176017702.1راضیدرصد16.859.416.86.90سلسبیل شمالیفراوانی370001.7راضیکارون شمالیفراوانی530001.4راضیزنجان جنوبیفراوانی051302.8ناراضیسلسبیل جنوبیفراوانی251001.9راضیکارون جنوبیفراوانی072002.2راضیهاشمیفراوانی281402.5ناراضیبریانکفراوانی352001.9راضیهفت چنارفراوانی271001.9راضیسلیمانی-تیموریفراوانی0103002.2راضیشبیری- جیفراوانی036002.7ناراضی ماخذ: نگارنده، بر اساس نتایج پرسشنامه ها.1392 پنجم- خدمات اورژانسی نتایج حاصل از تحلیل پرسشنامه های خدمات اورژانسی شامل شاخص های ایستگاه های آتش نشانی و پلیس نشان می دهد که: اکثر پاسخ دهندگان (30.7 درصد) از شاخص دسترسی به ایستگاههای آتش نشانی رضایت داشتند که بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده نمره میانگین این سطح از رضایتمندی ، 2.5 می باشد و میزان رضایت از دسترسی به نیروهای امنیتی در سطح منطقه 10، 44.6 درصد می باشد که بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده این سطح از رضایتمندی، نمره میانگین 2.5 را ارائه می کند. عرصهمتغیر(نماگر)شاخصفراوانی/درصد درمنطقه 10 و محلات آنبسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیارناراضیمیانگین هر شاخصوضعیت کیفیت زندگی ذهنی12345دسترسی به خدمات و تسهیلات شهریخدمات اورژانسیمیزان رضایت از دسترسی به ایستگاههای آتش نشانیمنطقه 10فراوانی3131424112.5راضیدرصد30.730.7423.810.9سلسبیل شمالیفراوانی730001.3راضیکارون شمالیفراوانی240202.3راضیزنجان جنوبیفراوانی522001.7راضیسلسبیل جنوبیفراوانی230302.5راضیکارون جنوبیفراوانی120423.4ناراضیهاشمیفراوانی430533ناراضیبریانکفراوانی431202.1راضیهفت چنارفراوانی440202راضیسلیمانی-تیموریفراوانی051433.4ناراضیشبیری- جیفراوانی220233.2ناراضیمیزان رضایت از دسترسی به نیروهای امنیتیمنطقه 10فراوانی1745122252.5راضیدرصد16.844.611.921.85سلسبیل شمالیفراوانی460001.6راضیکارون شمالیفراوانی350001.6راضیزنجان جنوبیفراوانی021513.6ناراضیسلسبیل جنوبیفراوانی053002.4راضیکارون جنوبیفراوانی032403.1ناراضیهاشمیفراوانی033543.7ناراضیبریانکفراوانی370001.7راضیهفت چنارفراوانی550001.5راضیسلیمانی-تیموریفراوانی271302.4راضیشبیری- جیفراوانی022503.3ناراضی جدول شماره 9-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص های متغیر خدمات اورژانسی ماخذ: نگارنده، بر اساس نتایج پرسشنامه ها.1392 ششم- خدمات تفریحی و ورزشی نتایج به دست آمده از تحلیل پرسش نامه های مربوط به شاخص برخورداری از خدمات تفریحی و ورزشی شامل پارک ها و تسهیلات ورزشی (مجموعه های ورزشی، استخر، باشگاه) و مراکز تفریحی نشان می دهد که: اکثر ساکنین منطقه 10 (40.6 درصد) از دسترسی به تسهیلات ورزشی ناراضی بودند که این سطح از رضایتمندی بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده در این مطالعه ، نمره میانگین 3.6 دارد و اکثر پاسخ دهندگان (36.6 درصد) از شاخص دسترسی پارک و فضای سبز نیز ناراضی بودند که بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده این سطح از رضایتمندی، نمره میانگین 3.6 را ارائه می کند. 45.5 درصد از پرسش شوندگان از شاخص دسترسی به مراکز تفریحی ناراضی بودند که این سطح از رضایتمندی بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده در این مطالعه ، نمره میانگین 3.9 دارد. جدول شماره 10-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص های متغیر خدمات تفریحی و ورزشی عرصهمتغیر(نماگر)شاخصفراوانی/درصد درمنطقه 10 و محلات آنبسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیارناراضیمیانگین هر شاخصوضعیت کیفیت زندگی ذهنی12345دسترسی به خدمات و تسهیلات شهریخدمات تفریحی و ورزشیمیزان رضایت از دسترسی به تسهیلات ورزشیمنطقه 10فراوانی230441253.6ناراضیدرصد229.7440.624.8سلسبیل شمالیفراوانی260202.2راضیکارون شمالیفراوانی030503.3راضیزنجان جنوبیفراوانی030513.4راضیسلسبیل جنوبیفراوانی011423.9ناراضیکارون جنوبیفراوانی012423.8ناراضیهاشمیفراوانی020674.2ناراضیبریانکفراوانی050323.2راضیهفت چنارفراوانی040423.4راضیسلیمانی-تیموریفراوانی020654.1ناراضیشبیری- جیفراوانی031244.1ناراضیمیزان رضایت از دسترسی به پارک و فضای سبزمنطقه 10فراوانی628037303.6ناراضیدرصد5.927.7036.629.7سلسبیل شمالیفراوانی030433.7ناراضیکارون شمالیفراوانی030323.5راضیزنجان جنوبیفراوانی020523.8ناراضیسلسبیل جنوبیفراوانی000444.5ناراضیکارون جنوبیفراوانی010264.4ناراضیهاشمیفراوانی020674.2ناراضیبریانکفراوانی350202.1راضیهفت چنارفراوانی370001.7راضیسلیمانی-تیموریفراوانی040543.7ناراضیشبیری- جیفراوانی010624.4ناراضیمیزان رضایت از دسترسی به مراکز تفریحی منطقه 10فراوانی218146343.9ناراضیدرصد217.8145.533.7سلسبیل شمالیفراوانی220333.3راضیکارون شمالیفراوانی030413.4راضیزنجان جنوبیفراوانی010624ناراضیسلسبیل جنوبیفراوانی000624.3ناراضیکارون جنوبیفراوانی000454.6ناراضیهاشمیفراوانی020584.3ناراضیبریانکفراوانی031333.6راضیهفت چنارفراوانی050503راضیسلیمانی-تیموریفراوانی000854.4ناراضیشبیری- جیفراوانی020254.1ناراضی ماخذ: نگارنده، بر اساس نتایج پرسشنامه ها.1392 هفتم- خدمات تجاری نتایج حاصل از تحلیل پرسشنامه های خدمات تجاری شامل دسترسی به مراکز تجاری روزانه و دسترسی به راسته های فعالیتی نشان می دهد که: اکثر پاسخ دهندگان (57.4 درصد) از شاخص دسترسی به مراکز تجاری روزانه رضایت داشتند که بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده این سطح از رضایتمندی، نمره میانگین 2.1 را ارائه می کند و میزان رضایت از دسترسی به راسته های فعالیتی در سطح منطقه 10، 45.5درصد می باشد که بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده این سطح از رضایتمندی، نمره میانگین 2.2 دارد. جدول شماره11 -4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص های متغیر خدمات تجاری عرصهمتغیر(نماگر)شاخصفراوانی/درصد درمنطقه 10 و محلات آنبسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیارناراضیمیانگین هر شاخصوضعیت کیفیت زندگی ذهنی12345دسترسی به خدمات و تسهیلات شهریخدمات تجاریمیزان رضایت از دسترسی به مراکز تجاری روزانهمنطقه 10فراوانی2358101002.1راضیدرصد22.857.49.99.90سلسبیل شمالیفراوانی262002راضیکارون شمالیفراوانی440001.5راضیزنجان جنوبیفراوانی261001.9راضیسلسبیل جنوبیفراوانی242002راضیکارون جنوبیفراوانی162002.1راضیهاشمیفراوانی370502.5ناراضیبریانکفراوانی070302.6ناراضیهفت چنارفراوانی082002.2ناراضیسلیمانی-تیموریفراوانی470202راضیشبیری- جیفراوانی531001.6راضیمیزان رضایت از دسترسی به راسته های فعالیتیمنطقه 10فراوانی294641932.2راضیدرصد28.745.5418.83سلسبیل شمالیفراوانی361001.8راضیکارون شمالیفراوانی251001.9راضیزنجان جنوبیفراوانی050402.9ناراضیسلسبیل جنوبیفراوانی251001.9راضیکارون جنوبیفراوانی450001.6راضیهاشمیفراوانی361502.5ناراضیبریانکفراوانی460001.6راضیهفت چنارفراوانی730001.3راضیسلیمانی-تیموریفراوانی440502.5ناراضیشبیری- جیفراوانی010534.1ناراضی ماخذ: نگارنده، بر اساس نتایج پرسشنامه ها.1392 شاخص های هریک از متغیرهای هفت گانه با ضریب یکسان امتیازبندی شد و میانگین اعداد بدست آمده برای متغیرها و شاخص ها بر اساس طیف لیکرت مورد آزمون قرار گرفت که از این طریق میزان رضایت از عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری ارزیابی گردید. با در نظر داشتن میانگین رضایت متغیر حمل و نقل و ارتباطات برابر با 2.7، متغیر خدمات آموزشی معادل 2.3، متغیر خدمات فرهنگی معادل 2.2 ، متغیر خدمات بهداشتی و درمانی برابر با2.3، متغیر خدمات اورژانسی معادل 2.5، متغیر خدمات تفریحی و ورزشی معادل 3.7 و متغیر خدمات تجاری معادل 2.2 می توان گفت که در یک شکل واحد و با ترکیب عوامل هفت گانه، میزان رضایت از عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری در منطقه 10 شهر تهران برابر با 2.5 می باشد که بیانگر سطح خوب رضایت از عرصه مذکور در منطقه 10 شهر تهران می باشد. با مبنا قرار دادن میانگین منطقه10 در این عرصه و مقایسه میانگین محلات دهگانه نسبت به آن، وضعیت کیفیت زندگی ذهنی در محلات منطقه 10 در این عرصه تعیین گردیده است. مراحل انجام این ارزیابی، در جدول زیر نشان داده شده است. جدول شماره12-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری میزان رضایت از عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهریمتغیر(نماگر)منطقه 10 و محلات آنمیانگین هر متغیرمتغیر(نماگر)منطقه 10 و محلات آنمیانگین هر متغیرمتغیر(نماگر)منطقه 10 و محلات آنمیانگین هر متغیرحمل و نقل و ارتباطات منطقه 102.7خدمات آموزشیمنطقه 102.3خدمات فرهنگیمنطقه 102.2سلسبیل شمالی2.1سلسبیل شمالی2سلسبیل شمالی2.3کارون شمالی2.2کارون شمالی2.6کارون شمالی2.4زنجان جنوبی2.2زنجان جنوبی2.7زنجان جنوبی2سلسبیل جنوبی2.9سلسبیل جنوبی2.6سلسبیل جنوبی2.3کارون جنوبی2.8کارون جنوبی2.6کارون جنوبی2.7هاشمی3.7هاشمی2.1هاشمی2.8بریانک2.4بریانک2.5بریانک1.5هفت چنار2.5هفت چنار2هفت چنار1.6سلیمانی-تیموری3سلیمانی-تیموری1.8سلیمانی-تیموری2.2شبیری- جی2.8شبیری- جی2.9شبیری- جی2.3خدمات بهداشتی و درمانیمنطقه 102.3خدمات اورژانسیمنطقه 102.5خدمات تفریحی و ورزشیمنطقه 103.7سلسبیل شمالی1.5سلسبیل شمالی1.5سلسبیل شمالی3.1کارون شمالی1.4کارون شمالی2کارون شمالی3.4زنجان جنوبی2زنجان جنوبی2.7زنجان جنوبی3.7سلسبیل جنوبی1.7سلسبیل جنوبی2.5سلسبیل جنوبی4.2کارون جنوبی2کارون جنوبی3.3کارون جنوبی4.3هاشمی2.4هاشمی3.4هاشمی4.2بریانک3.1بریانک1.9بریانک3هفت چنار2.6هفت چنار1.8هفت چنار2.7سلیمانی-تیموری3سلیمانی-تیموری2.9سلیمانی-تیموری4.1شبیری- جی3.3شبیری- جی3.3شبیری- جی4.2خدمات تجاریمنطقه 102.2عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهریمنطقه 102.5راضیسلسبیل شمالی1.9سلسبیل شمالی2راضیکارون شمالی1.7کارون شمالی2.2راضیزنجان جنوبی2.4زنجان جنوبی2.5راضیسلسبیل جنوبی2سلسبیل جنوبی2.6ناراضیکارون جنوبی1.9کارون جنوبی2.8ناراضیهاشمی2.5هاشمی3ناراضیبریانک2.1بریانک2.3راضیهفت چنار1.8هفت چنار2.1راضیسلیمانی-تیموری2.3سلیمانی-تیموری2.7ناراضیشبیری- جی2.9شبیری- جی3.1ناراضی ماخذ: نگارنده، بر اساس نتایج پرسشنامه ها.1392 ب) عرصه اجتماعی عرصه اجتماعی با استفاده از 3 متغیر نرخ باسوادی، نرخ اشتغال، فضای قابل سکونت و شاخص های تعریف شده برای هر یک از این متغیرها، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. نتایج تحلیل پرسشنامه ها در جداول زیر نشان داده شده است. نخست- نرخ سواد متغیر نرخ سواد شامل شاخص ذهنی رضایت از سطح سواد می باشد، نتایج حاصل از تحلیل پرسشنامه های این شاخص نشان می دهد که: اکثر پاسخ دهندگان (42.6 درصد) از سطح سواد خود تا حد متوسطی راضی بودند که بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده این سطح از رضایتمندی، نمره میانگین 2.8 را ارائه می کند. جدول شماره 13-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص متغیر نرخ سواد عرصهمتغیر(نماگر)شاخصفراوانی/درصد درمنطقه 10 و محلات آنبسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیارناراضیمیانگین هر شاخصوضعیت کیفیت زندگی ذهنی12345اجتماعینرخ سوادمیزان رضایت از سطح سوادمنطقه 10فراوانی630432202.8در حد متوسطدرصد5.929.742.621.85.9سلسبیل شمالیفراوانی334002.1راضیکارون شمالیفراوانی233002.1راضیزنجان جنوبیفراوانی014403.3ناراضیسلسبیل جنوبیفراوانی024203ناراضیکارون جنوبیفراوانی043202.8راضیهاشمیفراوانی026703.3ناراضیبریانکفراوانی154002.3راضیهفت چنارفراوانی045102.7راضیسلیمانی-تیموریفراوانی036403.1ناراضیشبیری- جیفراوانی034202.9ناراضی ماخذ: نگارنده، بر اساس نتایج پرسشنامه ها.1392 دوم- نرخ اشتغال متغیر نرخ اشتغال شامل شاخص ذهنی میزان رضایت از وضعیت شغلی بوده است که نتایج حاصل از تحلیل پرسشنامه های این شاخص نشان می دهد که: اکثر پاسخ دهندگان (52.5 درصد) از شاخص نرخ اشتغال رضایت نداشتند که بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده این سطح از رضایتمندی، نمره میانگین 3.7 را ارائه می کند. جدول شماره14-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص متغیر نرخ اشتغال عرصهمتغیر(نماگر)شاخصفراوانی/درصد درمنطقه 10 و محلات آنبسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیارناراضیمیانگین هر شاخصوضعیت کیفیت زندگی ذهنی12356اجتماعینرخ اشتغالمیزان رضایت از وضعیت شغلیمنطقه 10فراوانی613245353.7ناراضیدرصد5.912.923.852.55سلسبیل شمالیفراوانی312402.7راضیکارون شمالیفراوانی212302.8راضیزنجان جنوبیفراوانی003604.1ناراضیسلسبیل جنوبیفراوانی001614ناراضیکارون جنوبیفراوانی013504.1ناراضیهاشمیفراوانی021934.1ناراضیبریانکفراوانی112603.7راضیهفت چنارفراوانی025303.3راضیسلیمانی-تیموریفراوانی021914ناراضیشبیری- جیفراوانی034203.6راضی ماخذ: نگارنده، بر اساس نتایج پرسشنامه ها.1392 سوم- فضای قابل سکونت متغیر فضای قابل سکونت با شاخص میزان رضایت از تعداد خانوار در واحد مسکونی مورد سنجش قرار گرفت، نتایج حاصل از تحلیل پرسشنامه های متغیر فضای قابل سکونت نشان می دهد که: اکثر پاسخ دهندگان (48.5 درصد) از شاخص تعداد خانوار ساکن در واحد مسکونی راضی بودند که بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده این سطح از رضایتمندی، نمره میانگین 2.4 را ارائه می کند. جدول شماره15-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص متغیر فضای قابل سکونت عرصهمتغیر(نماگر)شاخصفراوانی/درصد درمنطقه 10 و محلات آنبسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیارناراضیمیانگین هر شاخصوضعیت کیفیت زندگی ذهنی12345اجتماعیفضای قابل سکونتمیزان رضایت از تعداد خانوار در واحد مسکونیمنطقه 10فراوانی1249281202.4راضیدرصد11.948.527.711.90سلسبیل شمالیفراوانی541001.6راضیکارون شمالیفراوانی152002.1راضیزنجان جنوبیفراوانی024303.1ناراضیسلسبیل جنوبیفراوانی012503.5ناراضیکارون جنوبیفراوانی162002.1راضیهاشمیفراوانی0105002.3راضیبریانکفراوانی154002.3راضیهفت چنارفراوانی262002راضیسلیمانی-تیموریفراوانی073302.7ناراضیشبیری- جیفراوانی233102.3 راضی ماخذ: نگارنده، بر اساس نتایج پرسشنامه ها.1392 شاخص های هریک از متغیرهای سه گانه با ضریب یکسان امتیازبندی شد و میانگین اعداد بدست آمده برای متغیرها و شاخص ها بر اساس طیف لیکرت مورد آزمون قرار گرفت که از این طریق میزان رضایت از عرصه اجتماعی ارزیابی گردید. با در نظر داشتن میانگین رضایت متغیر نرخ باسوادی برابر با 2.8، متغیر نرخ اشتغال معادل 3.7، متغیر فضای قابل سکونت معادل 2.4 ، می توان گفت که در یک شکل واحد و با ترکیب عوامل سه گانه، میزان رضایت از عرصه مسکن در منطقه 10 شهر تهران بر اساس طیف لیکرت برابر با 3 می باشد که بیانگر سطح متوسط رضایت از عرصه مذکور در منطقه 10 شهر تهران می باشد. با مبنا قرار دادن میانگین منطقه10 در این عرصه و مقایسه میانگین محلات دهگانه نسبت به آن، وضعیت کیفیت زندگی ذهنی در محلات منطقه 10 در این عرصه تعیین گردیده است. مراحل انجام این ارزیابی، در جدول زیر نشان داده شده است. جدول شماره16-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به عرصه اجتماعی در سطح منطقه 10 و محلات دهگانه آن میزان رضایت از عرصه اجتماعیمتغیر(نماگر)منطقه 10 و محلات آنمیانگین هر متغیرمتغیر(نماگر)منطقه 10 و محلات آنمیانگین هر متغیرمتغیر(نماگر)منطقه 10 و محلات آنمیانگین هر متغیرنرخ باسوادیمنطقه 102.8نرخ اشتغالمنطقه 103.7فضای قابل سکونتمنطقه 102.4سلسبیل شمالی2.1سلسبیل شمالی2.7سلسبیل شمالی1.6کارون شمالی2.1کارون شمالی2.8کارون شمالی2.1زنجان جنوبی3.3زنجان جنوبی4.1زنجان جنوبی3.1سلسبیل جنوبی3سلسبیل جنوبی4سلسبیل جنوبی3.5کارون جنوبی2.8کارون جنوبی4.1کارون جنوبی2.1هاشمی3.3هاشمی4.1هاشمی2.3بریانک2.3بریانک3.7بریانک2.3هفت چنار2.7هفت چنار3.3هفت چنار2سلیمانی-تیموری3.1سلیمانی-تیموری4سلیمانی-تیموری2.7شبیری- جی2.9شبیری- جی3.6شبیری- جی2.3عرصه اجتماعیمنطقه 103در حد متوسطسلسبیل شمالی2.1راضیکارون شمالی2.3راضیزنجان جنوبی3.5ناراضیسلسبیل جنوبی3.5ناراضیکارون جنوبی3راضیهاشمی3.2ناراضیبریانک2.8راضیهفت چنار2.7راضیسلیمانی-تیموری3.3ناراضیشبیری- جی2.9راضی ماخذ: نگارنده، بر اساس نتایج پرسشنامه ها.1392 ج) عرصه مسکن عرصه مسکن با استفاده از 2 متغیر مساحت و کیفیت واحد مسکونی و شاخص های تعریف شده برای هر یک از این متغیرها، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. نتایج تحلیل پرسشنامه ها در جداول زیر نشان داده شده است. نخست- مساحت مسکن نتایج حاصل از تحلیل پرسشنامه های متغیر مساحت مسکن که شامل شاخص ذهنی میزان رضایت از مساحت عرصه مسکونی بوده است، نشان می دهد که: اکثر پاسخ دهندگان (33.7 درصد) از شاخص مساحت مسکن در حد متوسطی رضایت داشتند که بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده این سطح از رضایتمندی، نمره میانگین 3.3 را ارائه می کند. جدول شماره17-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص متغیر مساحت مسکن عرصهمتغیر(نماگر)شاخصفراوانی/درصد درمنطقه 10 و محلات آنبسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیارناراضیمیانگین هر شاخصوضعیت کیفیت زندگی ذهنی12345مسکنمساحت مسکنمیزان رضایت از مساحت مسکنمنطقه 10فراوانی1273422133.3در حد متوسطدرصد126.733.721.812.9سلسبیل شمالیفراوانی172002.1راضیکارون شمالیفراوانی035002.6راضیزنجان جنوبیفراوانی036002.7راضیسلسبیل جنوبیفراوانی042001.8راضیکارون جنوبیفراوانی033303راضیهاشمیفراوانی002854.2ناراضیبریانکفراوانی046002.6راضیهفت چنارفراوانی024202.6راضیسلیمانی-تیموریفراوانی012554.1ناراضیشبیری- جیفراوانی002434.1ناراضی ماخذ: نگارنده، بر اساس نتایج پرسشنامه ها.1392 دوم- کیفیت مسکن نتایج حاصل از تحلیل پرسشنامه های متغیر کیفیت مسکن که در ارتباط با این متغیر شاخص میزان رضایت از عمر واحد مسکونی مورد پرسش قرار گرفته است نشان می دهد که: اکثر پاسخ دهندگان (39.6 درصد) از شاخص عمر واحد مسکونی ناراضی بودند که بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده این سطح از رضایتمندی، نمره میانگین 4 را ارائه می کند. جدول شماره18-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص متغیر کیفیت واحد مسکونی عرصهمتغیر(نماگر)شاخصفراوانی/درصد درمنطقه 10 و محلات آنبسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیارناراضیمیانگین هر شاخصوضعیت کیفیت زندگی ذهنی12356محیط زیستکیفیت مسکنمیزان رضایت از کیفیت واحد مسکونی(عمر)منطقه 10فراوانی019440384ناراضیدرصد018.8439.637.6سلسبیل شمالیفراوانی062202.6راضیکارون شمالیفراوانی040223.3راضیزنجان جنوبیفراوانی020523.8راضیسلسبیل جنوبیفراوانی010613.9راضیکارون جنوبیفراوانی021423.7راضیهاشمیفراوانی021664.1ناراضیبریانکفراوانی000374.7ناراضیهفت چنارفراوانی000374.7ناراضیسلیمانی-تیموریفراوانی020564.2ناراضیشبیری- جیفراوانی000454.6ناراضی ماخذ: نگارنده، بر اساس نتایج پرسشنامه ها.1392 شاخص های هریک از متغیرهای دو گانه با ضریب یکسان امتیازبندی شد و میانگین اعداد بدست آمده برای متغیرها و شاخص ها بر اساس طیف لیکرت مورد آزمون قرار گرفت که از این طریق میزان رضایت از عرصه مسکن ارزیابی گردید. با در نظر داشتن میانگین رضایت متغیر مساحت مسکن برابر با 3.3 و متغیر کیفیت مسکن معادل 4 می توان گفت که در یک شکل واحد و با ترکیب عوامل دو گانه، میزان رضایت از عرصه مسکن در منطقه 10 شهر تهران بر اساس طیف لیکرت برابر با 3.7می باشد که بیانگر سطح متوسط رضایت از عرصه مذکور در منطقه 10 شهر تهران می باشد. با مبنا قرار دادن میانگین منطقه10 در این عرصه و مقایسه میانگین محلات دهگانه نسبت به آن، وضعیت کیفیت زندگی ذهنی در محلات منطقه 10 در این عرصه تعیین گردیده است. مراحل انجام این ارزیابی، در جدول زیر نشان داده شده است. میزان رضایت از عرصه مسکنمتغیر(نماگر)منطقه 10 و محلات آنمیانگین هر متغیرمتغیر(نماگر)منطقه 10 و محلات آنمیانگین هر متغیرمتغیر(نماگر)منطقه 10 و محلات آنمیانگین هر متغیروضعیت کیفیت زندگی ذهنیمساحت مسکنمنطقه 103.3کیفیت مسکنمنطقه 104عرصه مسکنمنطقه 103.7در حد متوسطسلسبیل شمالی2.1سلسبیل شمالی2.6سلسبیل شمالی2.4راضیکارون شمالی2.6کارون شمالی3.3کارون شمالی3راضیزنجان جنوبی2.7زنجان جنوبی3.8زنجان جنوبی3.3راضیسلسبیل جنوبی1.8سلسبیل جنوبی3.9سلسبیل جنوبی2.9راضیکارون جنوبی3کارون جنوبی3.7کارون جنوبی3.4راضیهاشمی4.2هاشمی4.1هاشمی4.2ناراضیبریانک2.6بریانک4.7بریانک3.7راضیهفت چنار2.6هفت چنار4.7هفت چنار3.7راضیسلیمانی-تیموری4.1سلیمانی-تیموری4.2سلیمانی-تیموری4.2ناراضیشبیری- جی4.1شبیری- جی4.6شبیری- جی4.4ناراضی جدول شماره 19-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به عرصه مسکن در سطح منطقه 10 و محلات دهگانه آن ماخذ: نگارنده، بر اساس نتایج پرسشنامه ها.1392 د) عرصه زیست محیطی عرصه زیست محیطی با استفاده از 2 متغیر آلاینده های هوا و آلاینده های صوتی بنزین و شاخص های تعریف شده برای هر یک از این متغیرها، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. نتایج تحلیل پرسشنامه ها در جداول زیر نشان داده شده است. نخست- آلاینده های هوا نتایج حاصل از تحلیل پرسشنامه های متغیر آلاینده های هوا که شامل شاخص های میزان رضایت نسبت به دور بودن از تاثیر آلودگی های ناشی از گره های ترافیکی منطقه، میزان رضایت نسبت به دور بودن از تاثیر آلودگی های ناشی از پایانه های حمل و نقل عمومی و توقف گاهها و میزان رضایت نسبت به دور بودن از تاثیر آلودگی های ناشی از پمپ بنزین و منابع سوخت می باشد، نشان می دهد که: اکثر پاسخ دهندگان (39.6 درصد) نسبت به شاخص میزان رضایت نسبت به دور بودن از تاثیر آلودگی های ناشی از گره های ترافیکی منطقه در سطح منطقه 10 ، ناراضی بودند که بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده این سطح از رضایتمندی، نمره میانگین 4 را ارائه می کند و اکثر پاسخ دهندگان (28.7 درصد) از شاخص میزان رضایت نسبت به دور بودن از تاثیر آلودگی های ناشی از پایانه های حمل و نقل عمومی و توقف گاهها در حد متوسطی رضایت داشتند که بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده این سطح از رضایتمندی، نمره میانگین 3 را ارائه می کند. اکثر پاسخ دهندگان (29.7 درصد) از شاخص میزان رضایت نسبت به دور بودن از تاثیر آلودگی های ناشی از پمپ بنزین و منابع سوخت در حد متوسطی راضی بودند که بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده این سطح از رضایتمندی، نمره میانگین 3.2 را ارائه می کند. جدول شماره20-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص متغیر آلاینده های هوا عرصهمتغیر(نماگر)شاخصفراوانی/درصد درمنطقه 10 و محلات آنبسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیارناراضیمیانگین هر شاخصوضعیت کیفیت زندگی ذهنی12345زیست محیطیگره ترافیکی میزان رضایت نسبت به دور بودن از تاثیر آلودگی های ناشی از گره های ترافیکی منطقهمنطقه 10فراوانی018540384ناراضیدرصد017.8539.637.6سلسبیل شمالیفراوانی050413.1راضیکارون شمالیفراوانی030233.6راضیزنجان جنوبیفراوانی002344.2ناراضیسلسبیل جنوبیفراوانی000354.6ناراضیکارون جنوبیفراوانی001444.3ناراضیهاشمیفراوانی002764.3ناراضیبریانکفراوانی020444راضیهفت چنارفراوانی040243.6راضیسلیمانی-تیموریفراوانی040543.7راضیشبیری- جیفراوانی000634.3ناراضیپایانه های حمل و نقل عمومیمیزان رضایت نسبت به دور بودن از تاثیر آلودگی های ناشی از پایانه های حمل و نقل عمومی و توقف گاههامنطقه 10فراوانی12272917163در حد متوسطدرصد11.926.728.716.815.8سلسبیل شمالیفراوانی040243.6ناراضیکارون شمالیفراوانی021233.8ناراضیزنجان جنوبیفراوانی234002.2راضیسلسبیل جنوبیفراوانی332001.9راضیکارون جنوبیفراوانی225002.3راضیهاشمیفراوانی125523.3ناراضیبریانکفراوانی124302.9راضیهفت چنارفراوانی124123.1راضیسلیمانی-تیموریفراوانی262302.5راضیشبیری- جیفراوانی012154.1ناراضیپمپ بنزین و منابع سوختمیزان رضایت نسبت به دور بودن از تاثیر آلودگی های ناشی از پمپ بنزین و منابع سوختمنطقه 10فراوانی429301633.2در حد متوسطدرصد428.729.715.83سلسبیل شمالیفراوانی024403.2ناراضیکارون شمالیفراوانی013133.8ناراضیزنجان جنوبیفراوانی020254.1ناراضیسلسبیل جنوبیفراوانی042202.8راضیکارون جنوبیفراوانی430202راضیهاشمیفراوانی066302.8راضیبریانکفراوانی054102.6راضیهفت چنارفراوانی046002.6راضیسلیمانی-تیموریفراوانی005554.6ناراضیشبیری- جیفراوانی000253.7ناراضی ماخذ: نگارنده، بر اساس نتایج پرسشنامه ها.1392 دوم- خیابان (آلوده کننده صوتی) نتایج حاصل از تحلیل پرسشنامه های متغیر خیابان به عنوان آلوده کننده صوتی که با شاخص ذهنی میزان رضایت نسبت به دور بودن از تاثیر آلودگی های ناشی از خیابان های اصلی به عنوان آلوده کننده صوتی سنجش گردید، نشان می دهد که: اکثر پاسخ دهندگان (29.7 درصد) از شاخص میزان رضایت نسبت به دور بودن از تاثیر آلودگی های ناشی از خیابان های اصلی به عنوان آلوده کننده صوتی در حد متوسطی رضایت داشتند که بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده این سطح از رضایتمندی، نمره میانگین 3.2 را ارائه می کند. جدول شماره21-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به شاخص های متغیر فاصله از خیابان عرصهمتغیر(نماگر)شاخصفراوانی/درصد درمنطقه 10 و محلات آنبسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیارناراضیمیانگین هر شاخصوضعیت کیفیت زندگی ذهنی12356زیست محیطیخیابان (آلوده کننده صوتی)میزان رضایت نسبت به دور بودن از تاثیر آلودگی های ناشی از خیابان های اصلی به عنوان آلوده کننده صوتیمنطقه 10فراوانی5253028133.2در حد متوسطدرصد524.829.727.712.9سلسبیل شمالیفراوانی034123.2راضیکارون شمالیفراوانی022403.3ناراضیزنجان جنوبیفراوانی234002.2راضیسلسبیل جنوبیفراوانی002244.3ناراضیکارون جنوبیفراوانی023223.4ناراضیهاشمیفراوانی054603.1راضیبریانکفراوانی024403.2راضیهفت چنارفراوانی043302.9راضیسلیمانی-تیموریفراوانی134323.4ناراضیشبیری- جیفراوانی220323.1راضی ماخذ: نگارنده، بر اساس نتایج پرسشنامه ها.1392 شاخص های هریک از متغیرهای دو گانه با ضریب یکسان امتیازبندی شد و میانگین اعداد بدست آمده برای متغیرها و شاخص ها بر اساس طیف لیکرت مورد آزمون قرار گرفت که از این طریق میزان رضایت از عرصه زیست محیطی ارزیابی گردید. با در نظر داشتن میانگین رضایت متغیر آلاینده های هوا برابر با 3.4، متغیر آلاینده های صوتی معادل 3.2، می توان گفت که در یک شکل واحد و با ترکیب عوامل دوگانه، میزان رضایت از عرصه زیست محیطی در منطقه 10 شهر تهران آن بر اساس طیف لیکرت برابر با 3.3 می باشد که بیانگر سطح متوسط رضایت از عرصه مذکور در منطقه 10 شهر تهران می باشد. با مبنا قرار دادن میانگین منطقه10 در این عرصه و مقایسه میانگین محلات دهگانه نسبت به آن، وضعیت کیفیت زندگی ذهنی در محلات منطقه 10 در این عرصه تعیین گردیده است. مراحل انجام این ارزیابی، در جدول زیر نشان داده شده است. جدول شماره22-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به عرصه زیست محیطی در سطح منطقه 10 و محلات دهگانه آن میزان رضایت از عرصه زیست محیطیمتغیر(نماگر)منطقه 10 و محلات آنمیانگین هر متغیرمتغیر(نماگر)منطقه 10 و محلات آنمیانگین هر متغیرعرصهمنطقه 10 و محلات آنمیانگین هر متغیرآلاینده های هوامنطقه 103.4آلاینده های صوتیمنطقه 103.2عرصه زیست محیطیمنطقه 103.3سلسبیل شمالی3.3سلسبیل شمالی3.2سلسبیل شمالی3.3(راضی)کارون شمالی3.7کارون شمالی3.3کارون شمالی3.5 (ناراضی)زنجان جنوبی3.5زنجان جنوبی2.2زنجان جنوبی2.9 (راضی)سلسبیل جنوبی3.1سلسبیل جنوبی4.3سلسبیل جنوبی 3.3(راضی)کارون جنوبی2.9کارون جنوبی3.4کارون جنوبی3.1(راضی)هاشمی3.5هاشمی3.1هاشمی3.3(راضی)بریانک3.2بریانک3.2بریانک3.2(راضی)هفت چنار3.1هفت چنار2.9هفت چنار3(راضی)سلیمانی-تیموری3.6سلیمانی-تیموری3.4سلیمانی-تیموری3.5 (ناراضی)شبیری- جی4شبیری- جی3.1شبیری- جی 3.6(ناراضی) ماخذ: نگارنده، بر اساس نتایج پرسشنامه ها.1392 3-5-2-4-4- تعیین وضعیت کیفیت زندگی ذهنی در محلات منطقه 10 شهر تهران برای تشخیص کیفیت زندگی ذهنی در منطقه 10 شهر تهران و محلات دهگانه آن، هریک از عرصه های چهارگانه تعیین شده برای سنجش کیفیت زندگی، با ضریب یکسان امتیازبندی شد و میانگین اعداد بدست آمده برای عرصه ها بر اساس طیف لیکرت مورد آزمون قرار گرفت که از این طریق میزان رضایت از کیفیت زندگی در منطقه 10 شهر تهران و محلات آن ارزیابی گردید. با در نظر داشتن میانگین رضایت عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری معادل 2.5، عرصه اجتماعی معادل 3، عرصه مسکن معادل 3.7 و عرصه زیست محیطی برابر با 3.3، می توان گفت که در یک شکل واحد و با ترکیب عوامل چهار گانه، میزان رضایت از کیفیت زندگی در منطقه 10 شهر تهران بر اساس طیف لیکرت برابر با 3.2 می باشد. این بدین معنی است که میزان رضایتمندی ساکنان منطقه 10 از کیفیت زندگی ذهنی در این منطقه در حد متوسط می باشد. میزان رضایت از کیفیت زندگی در محلات منطقه 10 نیز با مبنا قرار دادن میانگین منطقه 10 به عنوان عامل مقایسه مورد سنجش قرار گرفت. بدین صورت که محلات با میانگین کمتر مساوی میانگین منطقه 10 ، به عنوان محلاتی که ساکنین آنها از کیفیت زندگی در آنها رضایت داشتند در نظر گرفته شدند و در مقابل محلاتی که میانگین آنها در این چهار عرصه، بزرگتر از میانگین منطقه 10 شهر تهران در عرصه های مذکور باشد، به عنوان محلاتی که ساکنین آنها از کیفیت زندگی این محلات ناراضی بودند ارزیابی گردید. مراحل انجام این ارزیابی، در جدول زیر نشان داده شده است. جدول شماره23-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به کیفیت زندگی در سطح منطقه 10 و محلات دهگانه آن عرصهمنطقه 10 و محلات آنمیانگین عرصهعرصهمنطقه 10 و محلات آنمیانگین عرصهعرصهمنطقه 10 و محلات آنمیانگین عرصهدسترسی به خدمات و تسهیلات شهریمنطقه 102.5اجتماعیمنطقه 103مسکنمنطقه 103.7سلسبیل شمالی2سلسبیل شمالی2.2سلسبیل شمالی2.4کارون شمالی2.2کارون شمالی2.3کارون شمالی3زنجان جنوبی2.5زنجان جنوبی3.5زنجان جنوبی3.3سلسبیل جنوبی2.6سلسبیل جنوبی3.7سلسبیل جنوبی2.9کارون جنوبی2.8کارون جنوبی2.9کارون جنوبی3.4هاشمی3هاشمی3.4هاشمی4.2بریانک2.3بریانک2.7بریانک3.7هفت چنار2.1هفت چنار2.7هفت چنار3.7سلیمانی-تیموری2.7سلیمانی-تیموری3.3سلیمانی-تیموری4.2شبیری- جی3.1شبیری- جی2.8شبیری- جی4.4زیست محیطیمنطقه 103.3کیفیت زندگی ذهنی ساکنینمنطقه 103.2وضعیت کیفیت ذهنی ساکنین در سطح منطقه 10 و محلات آن در حد متوسطسلسبیل شمالی3.3سلسبیل شمالی2.5راضیکارون شمالی3.5کارون شمالی2.8راضیزنجان جنوبی2.9زنجان جنوبی3.1راضیسلسبیل جنوبی3.7سلسبیل جنوبی3.2راضیکارون جنوبی3.1کارون جنوبی3راضیهاشمی3.3هاشمی3.6ناراضیبریانک3.2بریانک3راضیهفت چنار3هفت چنار2.9راضیسلیمانی-تیموری3.5سلیمانی-تیموری3.6ناراضیشبیری- جی3.6شبیری- جی3.5ناراضی ماخذ: نگارنده، بر اساس نتایج پرسشنامه ها.1392 3-4-4- گام سوم- سنجش کیفیت زندگی عینی در محلات دهگانه منطقه 10 شهر تهران عوامل زیادی در تعیین کیفیت زندگی عینی مؤثرند که مقدار و میزان اثر آنها را با قاطعیت نمی‌توان بیان کرد. از آنجایی که با افزایش تعداد ورودیها پیچیدگی ها نیز بیشتر می‌شود، بنابراین در این پژوهش سعی شده است تا به کمک تجربیات و نظرات کارشناسان مؤثرترین شاخص ها انتخاب شوند. قبل از تحلیل، آماده سازی داده ها برای چهار عرصه انتخاب شده و 30 شاخص عینی مربوط به آنها انجام شد. شاخص ها شامل شاخص های دسترسی و خصوصیات فردی است. شعاع دسترسی تعیین شده برای شاخص های دسترسی از مطالعات صورت گرفته درپژوهش های پیشین، کتاب سرانه کاربری های شهری دکتر حبیبی و مهندس صدیقه مسائلی و نیز با نظر کارشناسی انتخاب شده است. در مرحله بعد، این شاخص ها بر اساس سهم خود در کیفیت زندگی به امتیاز صفر و یک تبدیل شده اند. برای این کار از روش زبردست (2009) الگو گرفته شده است (Zebardast,2009:307-324). این بخش در سه زیربخش انجام شده است. در زیربخش نخست مراحل آماده کردن لایه های مورد نیاز در هر عرصه توضیح داده شده است. در زیربخش دوم کیفیت عینی مربوط به عرصه های چهارگانه تعیین شده است در زیربخش سوم وضعیت کیفیت زندگی عینی در محلات منطقه 10 شهر تهران مشخص شد. 1-3-4-4- آماده سازی لایه ها برای آماده سازی لایه ها از نرم‌افزار Esri ArcGIS 9.3 به دلیل سهولت و قدرت بیشتر استفاده شد. لایه‌های موجود به صورت برداری (Vector) بودند. مدل برداری برای عملیاتی نظیر تحلیل شبکه (Network Analysis) و تحلیل مکانی (Spatial Analysis) و... مناسبتر هستند در حالی که مدل رستری (Raster) برای عملیاتی نظیر طبقه‌بندی (classification)، همپوشانی (Overlay) و... مناسبتر و سریعتر هستند. برای تعیین کیفیت زندگی عینی در محلات منطقه 10 شهر تهران، باید لایه‌ها روی هم قرار داده‌شوند و محلات موجود امتیازبندی شوند. لذا همه لایه‌ها در مراحل آماده‌سازی نهایتاً باید به صورت رستری برای مرحله همپوشانی تبدیل شوند. برای تحلیل درست باید سایز پیکسل (Pixel Size) در همه لایه‌ها برابر باشد پس سایز 1 متر برای استاندارد کار انتخاب شد. 1- لایه فاصله تا ایستگاه اتوبوس لایه نقطه‌ای ایستگاه های اتوبوس موجود در منطقه 10 ایجاد گردید. سپس از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Distance>Straight Line انتخاب شد. با این ابزار فواصل از ایستگاه های اتوبوس با سایز پیکسل 1 به رستر تبدیل شدند. (شکل 1) حال فواصل ایجاد شده را با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Reclassify به دو کلاس جدید طبقه بندی می‌کنیم و به هر کلاس وزن جدیدی می‌دهیم. امتیازگذاری شاخص فاصله تا ایستگاه اتوبوس به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= فاصله تا ایستگاه اتوبوس کمتر یا مساوی 500 متر باشد، امتیاز صفر= فاصله تا ایستگاه اتوبوس بزرگتر از 500 متر باشد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. 2- فاصله تا ایستگاه اتوبوس تندرو لایه نقطه‌ای ایستگاه های اتوبوس تندرو موجود در منطقه 10 ایجاد گردید. سپس از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Distance>Straight Line انتخاب شد. با این ابزار فواصل از ایستگاه های اتوبوس با سایز پیکسل 1 به رستر تبدیل شدند. (شکل 1)حال فواصل ایجاد شده را با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Reclassify به دو کلاس جدید طبقه بندی می‌کنیم و به هر کلاس وزن جدیدی می‌دهیم. امتیازگذاری شاخص فاصله تا ایستگاه اتوبوس تندرو به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= فاصله تا ایستگاه اتوبوس تندرو کمتر یا مساوی 500 متر باشد، امتیاز صفر= فاصله تا ایستگاه اتوبوس تندرو بزرگتر از 500 متر باشد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. 3- لایه فاصله تا خطوط تاکسیرانی لایه نقطه‌ای ایستگاه های تاکسی موجود در منطقه 10 ایجاد گردید. سپس از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Distance>Straight Line انتخاب شد. با این ابزار فواصل از ایستگاه های اتوبوس با سایز پیکسل 1 به رستر تبدیل شدند. (شکل 1) حال فواصل ایجاد شده را با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Reclassify به دو کلاس جدید طبقه بندی می‌کنیم و به هر کلاس وزن جدیدی می‌دهیم. امتیازگذاری شاخص فاصله تا خطوط تاکسیرانی به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= فاصله تا ایستگاه تاکسی کمتر یا مساوی 500 متر باشد، امتیاز صفر= فاصله تا ایستگاه تاکسی بزرگتر از 500 متر باشد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. 4- لایه فاصله تا ایستگاه مترو لایه نقطه‌ای ایستگاه های متروی موجود در منطقه 10 ایجاد گردید. سپس از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Distance>Straight Line انتخاب شد. با این ابزار فواصل از ایستگاه های مترو با سایز پیکسل 1 به رستر تبدیل شدند. (شکل 1). حال فواصل ایجاد شده را با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Reclassify به دو کلاس جدید طبقه بندی می‌کنیم و به هر کلاس وزن جدیدی می‌دهیم. امتیازگذاری شاخص فاصله تا ایستگاه مترو به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= فاصله تا ایستگاه مترو کمتر یا مساوی 1000 متر باشد، امتیاز صفر= فاصله تا ایستگاه مترو بزرگتر از 1000 متر باشد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. 5- لایه فاصله از شبکه های دسترسی در لایه راه‌ها همه خیابانهای موجود در منطقه وجود داشت اما آنچه مورد نظر بود فاصله از راه‌های مهم و اصلی بود لذا راه‌هایی که عرض آنها بزرگتر از 20 متر بود انتخاب شد. لایه خطی شبکه های اصلی موجود در منطقه 10 ایجاد گردید. سپس از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Distance>Straight Line انتخاب شد. با این ابزار فواصل از شبکه های دسترسی با سایز پیکسل 1 به رستر تبدیل شدند. (شکل 1). حال فواصل ایجاد شده را با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Reclassify به دو کلاس جدید طبقه بندی می‌کنیم و به هر کلاس وزن جدیدی می‌دهیم. امتیازگذاری شاخص فاصله تا ایستگاه مترو به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= فاصله تا ایستگاه مترو کمتر یا مساوی 200 متر باشد، امتیاز صفر= فاصله تا ایستگاه مترو بزرگتر از 200 متر باشد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. 6- لایه دسترسی به فضای پارکینگ لایه پارکینگ های عمومی را انتخاب نمودیم، سپس از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Distance>Straight Line انتخاب شد. با این ابزار فواصل از فضای پارکینگ با سایز پیکسل 1 به رستر تبدیل شدند. (شکل 1). حال فواصل ایجاد شده را با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Reclassify به دو کلاس جدید طبقه بندی می‌کنیم و به هر کلاس وزن جدیدی می‌دهیم. امتیازگذاری شاخص دسترسی به فضای پارکینگ به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= فاصله تا پارکینگ عمومی کمتر یا مساوی 500 متر باشد، امتیاز صفر= فاصله تا پارکینگ عمومی بزرگتر از 500 متر باشد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. 7- لایه فاصله تا دبستان لایه دبستان را انتخاب نمودیم، سپس از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Distance>Straight Line انتخاب شد. با این ابزار فواصل از دبستان با سایز پیکسل 1 به رستر تبدیل شدند. (شکل 1). حال فواصل ایجاد شده را با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Reclassify به دو کلاس جدید طبقه بندی می‌کنیم و به هر کلاس وزن جدیدی می‌دهیم. امتیازگذاری شاخص فاصله تا دبستان به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= فاصله تا دبستان کمتر یا مساوی 500 متر باشد، امتیاز صفر= فاصله تا دبستان بزرگتر از 500 متر باشد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. 8- لایه فاصله تا راهنمایی لایه راهنمایی را انتخاب نمودیم، سپس از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Distance>Straight Line انتخاب شد. با این ابزار فواصل از مدارس راهنمایی با سایز پیکسل 1 به رستر تبدیل شدند. (شکل 1). حال فواصل ایجاد شده را با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Reclassify به دو کلاس جدید طبقه بندی می‌کنیم و به هر کلاس وزن جدیدی می‌دهیم. امتیازگذاری شاخص فاصله تا مدارس راهنمایی به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= فاصله تا مدارس راهنمایی کمتر یا مساوی 600 متر باشد، امتیاز صفر= فاصله تا مدارس راهنمایی بزرگتر از 600 متر باشد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. 9- لایه فاصله تا دبیرستان لایه دبیرستان را ایجاد نمودیم، سپس از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Distance>Straight Line انتخاب شد. با این ابزار فواصل از دبیرستان با سایز پیکسل 1 به رستر تبدیل شدند. (شکل 1). حال فواصل ایجاد شده را با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Reclassify به دو کلاس جدید طبقه بندی می‌کنیم و به هر کلاس وزن جدیدی می‌دهیم. امتیازگذاری شاخص فاصله تا دبیرستان به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= فاصله تا دبیرستان کمتر یا مساوی 1200 متر باشد، امتیاز صفر= فاصله تا دبیرستان بزرگتر از 1200 متر باشد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. 10- لایه فاصله تا هنرستان لایه هنرستان ها را ایجاد نمودیم، سپس از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Distance>Straight Line انتخاب شد. با این ابزار فواصل از هنرستان ها با سایز پیکسل 1 به رستر تبدیل شدند. (شکل 1). حال فواصل ایجاد شده را با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Reclassify به دو کلاس جدید طبقه بندی می‌کنیم و به هر کلاس وزن جدیدی می‌دهیم. امتیازگذاری شاخص فاصله تا هنرستان به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= فاصله تا هنرستان کمتر یا مساوی 1200 متر باشد، امتیاز صفر= فاصله تا هنرستان بزرگتر از 1200 متر باشد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. 11- لایه فاصله تا مساجد و مراکز مذهبی لایه مساجد و مراکز مذهبی را انتخاب نمودیم، سپس از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Distance>Straight Line انتخاب شد. با این ابزار فواصل از مراکز مذهبی با سایز پیکسل 1 به رستر تبدیل شدند. (شکل 1). حال فواصل ایجاد شده را با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Reclassify به دو کلاس جدید طبقه بندی می‌کنیم و به هر کلاس وزن جدیدی می‌دهیم. امتیازگذاری شاخص فاصله تا مساجد و مراکز مذهبی به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= فاصله تا مراکز مذهبی کمتر یا مساوی 500 متر باشد، امتیاز صفر= فاصله تا مراکز مذهبی بزرگتر از 500 متر باشد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. 12- لایه فاصله تا مراکز فرهنگی لایه مراکز فرهنگی را انتخاب نمودیم، سپس از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Distance>Straight Line انتخاب شد. با این ابزار فواصل از مراکز فرهنگی با سایز پیکسل 1 به رستر تبدیل شدند. (شکل 1). حال فواصل ایجاد شده را با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Reclassify به دو کلاس جدید طبقه بندی می‌کنیم و به هر کلاس وزن جدیدی می‌دهیم. امتیازگذاری شاخص فاصله تا مراکز فرهنگی به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= فاصله تا مراکز فرهنگی کمتر یا مساوی 500 متر باشد، امتیاز صفر= فاصله تا مراکز فرهنگی بزرگتر از 500 متر باشد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. 13- لایه فاصله تا بیمارستان لایه بیمارستان را انتخاب نمودیم، سپس از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Distance>Straight Line انتخاب شد. با این ابزار فواصل از بیمارستان ها با سایز پیکسل 1 به رستر تبدیل شدند. (شکل 1). حال فواصل ایجاد شده را با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Reclassify به دو کلاس جدید طبقه بندی می‌کنیم و به هر کلاس وزن جدیدی می‌دهیم. امتیازگذاری شاخص فاصله تا بیمارستان به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= فاصله تا بیمارستان کمتر یا مساوی 1500 متر باشد، امتیاز صفر= فاصله تا بیمارستان بزرگتر از 5001 متر باشد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. 14- لایه فاصله تا مراکز بهداشتی- درمانی لایه مراکز بهداشتی- درمانی را انتخاب نمودیم، سپس از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Distance>Straight Line انتخاب شد. با این ابزار فواصل از مراکز بهداشتی- درمانی با سایز پیکسل 1 به رستر تبدیل شدند. (شکل 1). حال فواصل ایجاد شده را با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Reclassify به دو کلاس جدید طبقه بندی می‌کنیم و به هر کلاس وزن جدیدی می‌دهیم. امتیازگذاری شاخص فاصله تا مراکز بهداشتی- درمانی به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= فاصله تا مراکز بهداشتی- درمانی کمتر یا مساوی 750 متر باشد، امتیاز صفر= فاصله تا مراکز بهداشتی- درمانی بزرگتر از 750 متر باشد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. 15- لایه فاصله تا ایستگاه آتش نشانی لایه نقطه ای ایستگاه آتش نشانی را ایجاد نمودیم، سپس از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Distance>Straight Line انتخاب شد. با این ابزار فواصل از ایستگاه های آتش نشانی با سایز پیکسل 1 به رستر تبدیل شدند. (شکل 1). حال فواصل ایجاد شده را با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Reclassify به دو کلاس جدید طبقه بندی می‌کنیم و به هر کلاس وزن جدیدی می‌دهیم. امتیازگذاری شاخص فاصله تا ایستگاههای آتش نشانی به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= فاصله تا ایستگاههای آتش نشانی کمتر یا مساوی 2000 متر باشد، امتیاز صفر= فاصله تا ایستگاههای آتش نشانی بزرگتر از 2000 متر باشد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. 16- لایه فاصله تا ایستگاههای پلیس لایه ایستگاههای پلیس را ایجاد نمودیم، سپس از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Distance>Straight Line انتخاب شد. با این ابزار فواصل از ایستگاههای پلیس با سایز پیکسل 1 به رستر تبدیل شدند. (شکل 1). حال فواصل ایجاد شده را با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Reclassify به دو کلاس جدید طبقه بندی می‌کنیم و به هر کلاس وزن جدیدی می‌دهیم. امتیازگذاری شاخص فاصله تا ایستگاههای پلیس به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= فاصله تا ایستگاههای پلیس کمتر یا مساوی 1000 متر باشد، امتیاز صفر= فاصله تا ایستگاههای پلیس بزرگتر از 1000 متر باشد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. 17- لایه فاصله تا تسهیلات ورزشی لایه تسهیلات ورزشی را ایجاد نمودیم، سپس از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Distance>Straight Line انتخاب شد. با این ابزار فواصل از تسهیلات ورزشی با سایز پیکسل 1 به رستر تبدیل شدند. (شکل 1). حال فواصل ایجاد شده را با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Reclassify به دو کلاس جدید طبقه بندی می‌کنیم و به هر کلاس وزن جدیدی می‌دهیم. امتیازگذاری شاخص فاصله تا تسهیلات ورزشی به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= فاصله تا تسهیلات ورزشی کمتر یا مساوی 1200 متر باشد، امتیاز صفر= فاصله تا تسهیلات ورزشی بزرگتر از 1200 متر باشد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. 18- لایه فاصله تا پارک و فضای سبز لایه پارک و فضای سبز را انتخاب نمودیم، سپس از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Distance>Straight Line انتخاب شد. با این ابزار فواصل از پارک و فضای سبز با سایز پیکسل 1 به رستر تبدیل شدند. (شکل 1). حال فواصل ایجاد شده را با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Reclassify به دو کلاس جدید طبقه بندی می‌کنیم و به هر کلاس وزن جدیدی می‌دهیم. امتیازگذاری شاخص فاصله تا پارک و فضای سبز به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= فاصله تا پارک و فضای سبز کمتر یا مساوی 500 متر باشد، امتیاز صفر= فاصله تا پارک و فضای سبز بزرگتر از 500 متر باشد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. 19- لایه فاصله تا مراکز تفریحی لایه مراکز تفریحی را انتخاب نمودیم، سپس از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Distance>Straight Line انتخاب شد. با این ابزار فواصل از مراکز تفریحی با سایز پیکسل 1 به رستر تبدیل شدند. (شکل 1). حال فواصل ایجاد شده را با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Reclassify به دو کلاس جدید طبقه بندی می‌کنیم و به هر کلاس وزن جدیدی می‌دهیم. امتیازگذاری شاخص فاصله تا مراکز تفریحی به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= فاصله تا مراکز تفریحی کمتر یا مساوی 1200 متر باشد، امتیاز صفر= فاصله تا مراکز تفریحی بزرگتر از 1200 متر باشد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. 20- لایه فاصله تا مراکز تجاری روزانه لایه مراکز تجاری روزانه را انتخاب نمودیم، سپس از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Distance>Straight Line انتخاب شد. با این ابزار فواصل از مراکز تجاری روزانه با سایز پیکسل 1 به رستر تبدیل شدند. (شکل 1). حال فواصل ایجاد شده را با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Reclassify به دو کلاس جدید طبقه بندی می‌کنیم و به هر کلاس وزن جدیدی می‌دهیم. امتیازگذاری شاخص فاصله تا مراکز تجاری روزانه به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= فاصله تا مراکز تجاری روزانه کمتر یا مساوی 200 متر باشد، امتیاز صفر= فاصله تا مراکز تجاری روزانه بزرگتر از 200 متر باشد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. 21- لایه فاصله تا راسته های فعالیتی لایه خطی راسته های تجاری را ایجاد نمودیم، سپس از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Distance>Straight Line انتخاب شد. با این ابزار فواصل از راسته های فعالیتی روزانه با سایز پیکسل 1 به رستر تبدیل شدند. (شکل 1). حال فواصل ایجاد شده را با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Reclassify به دو کلاس جدید طبقه بندی می‌کنیم و به هر کلاس وزن جدیدی می‌دهیم. امتیازگذاری شاخص فاصله تا راسته های فعالیتی به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= فاصله تا راسته های فعالیتی کمتر یا مساوی 500 متر باشد، امتیاز صفر= فاصله تا راسته های فعالیتی بزرگتر از 500 متر باشد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. 22- لایه نرخ مشارکت اقتصادی بر اساس اعلام مرکز آمار ایران نرخ مشارکت اقتصادی اینگونه تعریف شده است: نسبت جمعیت فعال (شاغل و بیکار) 10 ساله و بیشتر یا (15 ساله و بیشتر) به جمعیت در سن کار، 10 ساله و بیشتر (یا 15 ساله و بیشتر)، ضربدر 100. بر مبنای این تعریف نرخ مشارکت اقتصادی در محلات منطقه 10، از تقسیم نسبت جمعیت فعال(شاغل و بیکار) 10 ساله و بیشتر به جمعیت کل 10 ساله و بیشتر بدست آمده است. فیلد نرخ اشتغال را ایجاد نمودیم، از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Convert>Features to Raster را انتخاب و با استفاده از فیلد نرخ اشتغال ساخته شده و سایز پیکسل 1 ، لایه تبدیل به رستر شد (شکل 1). از جبعه ابزار Spatial Analyst بخش Reclassify گروهبندی جدید و وزندهی انجام شد. نحوه گروهبندی و وزندهی باید براساس نظر کارشناسان و مطالعات قبلی انجام گیرد. بر اساس محاسبات انجام شده نرخ اشتغال در محلات دهگانه منطقه 10 شهر تهران از 36 درصد تا 43 درصد در نوسان بوده است. به منظور گروهبندی شاخص نرخ اشتغال از گروهبندی مطالعات بخش فعالیت و اشتغال در اطلس کلانشهر تهران که توسط شهرداری تهران تهیه شده است، الگو گرفته شد. این امتیازگذاری به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= نرخ اشتغال بزرگتر مساوی 40 درصد، امتیاز صفر= نرخ اشتغال کمتر از 40 درصد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. 23- لایه نرخ سواد بر اساس اعلام مرکز آمار ایران نرخ سواد اینگونه تعریف شده است: نسبت تعداد افراد باسواد به جمعیت 6 ساله و بیشتر که به صورت درصد بیان می شود. بر مبنای این تعریف نرخ سواد در محلات منطقه 10، بدست آمده است. فیلد نرخ سواد را ایجاد نمودیم، از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Convert>Features to Raster را انتخاب و با استفاده از فیلد نرخ سواد ساخته شده و سایز پیکسل 1 ، لایه تبدیل به رستر شد (شکل 1). از جبعه ابزار Spatial Analyst بخش Reclassify گروهبندی جدید و وزندهی انجام شد. نحوه گروهبندی و وزندهی باید براساس نظر کارشناسان و مطالعات قبلی انجام گیرد. بر اساس محاسبات انجام شده نرخ سواد در محلات دهگانه منطقه 10 شهر تهران از 91 درصد تا 94 درصد در نوسان بوده است. امتیازگذاری شاخص نرخ سواد به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= نرخ سواد بزرگتر مساوی 93 درصد، امتیاز صفر= نرخ سواد کمتر از 93 درصد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. 24- لایه تعداد خانوار در واحد مسکونی شاخص تراکم خانوار در واحد مسکونی نشان دهنده کفایت و یا کمبود تعداد واحدهای مسکونی موجود در رابطه با تعداد خانوارهای موجود است. شاخص تراکم 1 (یک واحد مسکونی به ازاء یک خانوار) به منزله وجود شرایط آیده آل و عدم کمبود مسکن است. هرچه این شاخص از عدد 1 بیشتر شود، نشان دهنده شدت کمبود مسکن است. در حال حاضر، شاخص تراکم خانوار در واحد مسکونی برای کل کشور حدود 1/1 است. برای محاسبه تعداد خانوار در واحد مسکونی از اطلاعات مرکز آمار ایران استفاده شده است. بر اساس این اطلاعات، فیلد نرخ خانوار را ایجاد نمودیم، از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Convert>Features to Raster را انتخاب و با استفاده از فیلد نرخ خانوار ساخته شده و سایز پیکسل 1 ، لایه تبدیل به رستر شد (شکل 1). از جبعه ابزار Spatial Analyst بخش Reclassify گروهبندی جدید و وزندهی انجام شد. نحوه گروهبندی و وزندهی باید براساس نظر کارشناسان و مطالعات قبلی انجام گیرد. بر اساس محاسبات انجام شده نرخ خانوار در محلات دهگانه منطقه 10 شهر تهران، از 1.01 تا 1.05 در نوسان بوده است. با توجه به اینکه شاخص تراکم 1 (یک واحد مسکونی به ازاء یک خانوار) به منزله وجود شرایط آیده آل و عدم کمبود مسکن است و نزدیکترین عدد به این شرایط در محلات دهگانه منطقه 10 شهر تهران عدد 1.01 می باشد، گروهبندی جدید را اینگونه امتیازگذاری می کنیم. امتیاز 1= نرخ خانوار کوچکتر مساوی 1.01 درصد، امتیاز صفر= نرخ خانوار بزرگتر از 1.01 درصد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. شکل شماره 24-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص نرخ سواد (ماخذ: نگارنده، 1392)3289304254547625033655 25- لایه مساحت مسکن به منظور امتیازگذاری محلات بر اساس این شاخص، فیلد تعداد کل قطعات مسکونی در هر محله را ایجاد نمودیم، از آنجایی که یکی از شاخص های شناسایی بافت های فرسوده و آسیب پذیر شهری، دارا بودن مساحت عرصه عمدتاً كمتر از 200 متر مربع می باشد، فیلد تعداد قطعات با مساحت عرصه بیشتر از 200 متر مربع را نیز در هر محله ایجاد نمودیم. با مقایسه فیلد تعداد قطعات و فیلد تعداد قطعات بیشتر از 200 مترمربع در هر محله، امتیازگذاری به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= عمده عرصه های مسکونی موجود در محله مساحت بیشتر از 200 متر مربع داشته باشند، امتیاز صفر= عمده عرصه های مسکونی موجود در محله مساحت کمتر از 200 متر مربع داشته باشند، لایه رستری ایجاد شده در شکل 1 نشان داده شده‌است. 26- لایه عمرساختمان شاخص عمرساختمان، شاخص دیگری جهت تعیین کیفیت ساختمانی بافت شهری منطقه 10 شهر تهران و محلات آن می باشد. به منظور امتیازگذاری محلات بر اساس این شاخص، تعداد قطعات با عمر 10-1 سال و 20-10 سال در محلات منطقه تعیین گردیده است. محلاتی که عمده ساختمانهای آنها به نسبت کل قطعات موجود در محله، عمر 10-1 سال داشتند به عنوان محلات با امتیاز یک و محلاتی که عمده ساختمانهای آنها عمر 10-20 سال داشتند، امتیاز صفر را به خود اختصاص دادند. لازم به ذکر است که در این شیوه امتیازگذاری، نسبت کل قطعات موجود در محله ها نیز در نظر گرفته شدند. امتیازگذاری شاخص عمر ساختمان به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= عمده ساختمانهای موجود در محله عمر 10-1 سال داشته باشند، امتیاز صفر= عمده ساختمانهای موجود در محله عمر 20-10 سال داشته باشند. لایه رستری ایجاد شده در شکل 1 نشان داده شده‌است. شکل شماره 25-4- لایه رستری ایجاد شده از شاخص مساحت مسکن (ماخذ: نگارنده، 1392)شکل شماره 26-4- لایه رستری ایجاد شده از شاخص عمر ساختمان (ماخذ: نگارنده، 1392)4254502730546736088900 27- لایه فاصله از گره های ترافیکی لایه خطی گره های ترافیکی را ایجاد نمودیم، سپس از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Distance>Straight Line انتخاب شد. با این ابزار فواصل از گره های ترافیکی با سایز پیکسل 1 به رستر تبدیل شدند. (شکل 1). حال فواصل ایجاد شده را با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Reclassify به دو کلاس جدید طبقه بندی می‌کنیم و به هر کلاس وزن جدیدی می‌دهیم. امتیازگذاری شاخص فاصله تا گره های ترافیکی به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= فاصله تا گره های ترافیکی کمتر یا مساوی 200 متر باشد، امتیاز صفر= فاصله تا گره های ترافیکی بزرگتر از 200 متر باشد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. شکل شماره 27-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص فاصله از گره های ترافیکی (ماخذ: نگارنده، 1392)240665374651155701905 28- لایه فاصله از پایانه های حمل و نقل عمومی لایه نقطه ای پایانه های حمل و نقل عمومی(پایانه اتوبوس، پایانه خط اتوبوس، ایستگاه مترو و ایستگاه بی. ار.تی) را ایجاد نمودیم، سپس از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Distance>Straight Line انتخاب شد. با این ابزار فواصل از پایانه های حمل و نقل عمومی با سایز پیکسل 1 به رستر تبدیل شدند. (شکل 1). حال فواصل ایجاد شده را با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Reclassify به دو کلاس جدید طبقه بندی می‌کنیم و به هر کلاس وزن جدیدی می‌دهیم. امتیازگذاری شاخص فاصله تا پایانه های حمل و نقل عمومی به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= فاصله تا خیابان های اصلی کمتر یا مساوی 300 متر باشد، امتیاز صفر= فاصله تا پایانه های حمل و نقل عمومی بزرگتر از 300 متر باشد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. شکل شماره 28-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص فاصله از پایانه های حمل و نقل عمومی (ماخذ: نگارنده، 1392)5746756858044958068580 29- لایه فاصله از خیابان لایه خطی خیابان های اصلی(خیابان های با عرض 20 متر به بالا) را ایجاد نمودیم، سپس از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Distance>Straight Line انتخاب شد. با این ابزار فواصل از خیابان های اصلی با سایز پیکسل 1 به رستر تبدیل شدند. (شکل 1). حال فواصل ایجاد شده را با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Reclassify به دو کلاس جدید طبقه بندی می‌کنیم و به هر کلاس وزن جدیدی می‌دهیم. امتیازگذاری شاخص فاصله تا خیابان های اصلی به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= فاصله تا خیابان های اصلی کمتر یا مساوی 50 متر باشد، امتیاز صفر= فاصله تا خیابان های اصلی بزرگتر از 50 متر باشد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. شکل شماره 29-4- لایه های رستری ایجاد شده از شاخص فاصله از خیابان (ماخذ: نگارنده، 1392)29337019052914651905 30- لایه فاصله از پمپ بنزین و منابع سوخت لایه نقطه ای پمپ بنزین و منابع سوخت را ایجاد نمودیم، سپس از نوار ابزار Spatial Analyst بخش Distance>Straight Line انتخاب شد. با این ابزار فواصل از پمپ بنزین و منابع سوخت اصلی با سایز پیکسل 1 به رستر تبدیل شدند. (شکل 1). حال فواصل ایجاد شده را با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Reclassify به دو کلاس جدید طبقه بندی می‌کنیم و به هر کلاس وزن جدیدی می‌دهیم. امتیازگذاری شاخص فاصله تا پمپ بنزین و منابع سوخت به صورت زیر انجام شده است: امتیاز 1= فاصله تا پمپ بنزین و منابع سوخت کمتر یا مساوی 500 متر باشد، امتیاز صفر= فاصله تا پمپ بنزین و منابع سوخت بزرگتر از 500 متر باشد. لایه رستری ایجاد شده در شکل 2 نشان داده شده‌است. 2-3-4-4- تعیین کیفیت زندگی عینی درارتباط با عرصه ها به منظور تعیین کیفیت زندگی عینی در محلات دهگانه منطقه 10 شهر تهران بر اساس دو حالت مناسب و نامناسب، ابتدا کیفیت زندگی در عرصه های چهارگانه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری، اجتماعی، مسکن و زیست محیطی تعیین گردیده است. مراحل انجام این کار در زیر آورده شده است. 1-2-3-4-4- کیفیت زندگی عینی مربوط به عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری شامل 7 متغیر و شاخص های مربوط به آنها می باشد. به منظور تعیین کیفیت دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری، مراحل زیر پیموده شده است: مرحله نخست- تولید لایه مربوط به هریک از متغیرهای 7 گانه این عرصه مرحله دوم- امتیاز دهی به متغیرهای 7گانه با استفاده از AHP. مرحله سوم- رویهم گذاری لایه ها و تولید یک لایه صفر و یکی از عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری. مراحل ذکر شده در ادامه به تفصیل توضیح داده شده است. مرحله نخست- تولید لایه مربوط به هریک از متغیرهای 7 گانه این عرصه عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری شامل هفت متغیر حمل و نقل و ارتباطات، خدمات آموزشی، خدمات فرهنگی، خدمات بهداشتی و درمانی، خدمات اورژانسی، خدمات تفریحی و ورزشی و خدمات تجاری می باشد، برای هریک از این متغیرها شاخص هایی تعریف شده است که در مرحله آماده سازی لایه ها، لایه های مربوط به شاخص های این متغیرها آماده گردید و به لایه های صفر و یکی تبدیل شد. نسبت تأثیر هرکدام از این لایه‌ها در فرایند سنجش کیفیت زندگی، در هر متغیر یکسان در نظر گرفته شده است. با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Raster Calculator لایه های مربوط به شاخص های هر متغیر با یکدیگر جمع شدند تا لایه متغیر مربوطه حاصل گردید. لایه بدست آمده برای متغیر را نرمالیزه می کنیم تا به لایه صفر و یکی تبدیل گردد. این مراحل به طور خلاصه اینگونه بیان می شود: 1- لایه های آماده شده مربوط به شاخص های هر متغیر را در Arc Gis ، Add می کنیم. 2- با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Raster Calculator لایه های مربوط به شاخص های هر متغیر با یکدیگر جمع شدند تا لایه متغیر حاصل گردد. 3- لایه متغیر ایجاد شده را نرمالایز(صفر و یکی) می کنیم. امتیاز صفر نشان دهنده وضعیت نامناسب متغیر و نمره یک وضعیت مناسب را نسبت به آن متغیر نشان می دهد. لایه های بدست آمده برای متغیرهای 7 گانه ی عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری در شکل شماره 1 نشان داده شده است. شکل شماره 31-4- لایه های مربوط به متغیرهای هفت گانه عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری ماخذ: نگارنده، براساس تحلیل های صورت گرفته مرحله دوم- امتیاز دهی به متغیرهای 7گانه با استفاده از مدل AHP. 21 لایه در مرحله نخست به 7 لایه برای 7 متغیر عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری تبدیل شدند. نسبت تأثیر هرکدام از این لایه‌ها در فرایند سنجش کیفیت دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری به اندازه‌ای مشخص است که باید با استفاده از نظر کارشناسان مقداردهی شوند. برای این کار از روش ارزیابی چند معیاری AHP استفاده شده است. فرآيند تحليل سلسله مراتبي (AHP) يكي از جامع‌ترين سيستم‌هاي طراحي شده براي تصميم‌گيري با معيارهاي چندگانه است. اين تكنيك امكان فرموله كردن مسئله را به صورت سلسله مراتبي فراهم مي‌كند و نيز امكان در نظر گرفتن معيارهاي مختلف كمي و كيفي را در مسئله را به وجود ميآورد. اين فرآيند گزينه‌هاي مختلف را در تصميم‌گيري دخالت داده و امكان تحليل حساسيت روي معيارها و زير معيارها را دارد. علاوه بر اين بر مبناي مقايسه زوجي بنا نهاده شده است كه قضاوت و محاسبات را تسهيل مي‌كند؛ همچنين ميزان ناسازگاري و سازگاري تصميم را نشان مي‌دهد كه از مزاياي ممتاز اين تكنيك در تصميم‌گيري چند معياره است. اين تكنيك بر اساس اصول بديهي بنا شده است كه عبارتند از: شرط معكوس : اگر ترجيح عنصر A بر عنصر B برابر باشد؛ ترجيح عنصر B بر عنصر A برابر خواهد بود. اصل همگني: عنصر A و B بايد همگن و قابل مقايسه باشند. به بيان ديگر، برتري عنصر A بر عنصر B نمي‌تواند بي‌نهايت يا صفر باشد. اصل وابستگي: هر عنصر سلسله مراتبي مي‌تواند به عنصر سطح بالاتر خود وابسته باشد و به صورت خطي اين گونه وابستگي مي‌تواند تا بالاترين سطح ادامه داشته باشد. اصل انتظارات : هرگاه تغييري در ساختمان سلسله مراتبي رخ دهد، فرآيند ارزيابي ميبايد مجدداً انجام شود. فرآيند تحليل سلسله مراتبي با شناسايي و اولويت‌بندي عناصر تصميم‌گيري آغاز مي‌شود. اين عناصر شامل هدف، معيارها يا شاخص‌ها و گزينه‌هاي احتمالي هستند كه در اولويت‌بندي به كار گرفته مي‌شوند (زبردست، 1380، 14). فرایند استفاده از این تحلیل در پژوهش حاضر به صورت پام هایی در زیر معرفی شده است: گام اول: ساختن سلسله مراتب فرايند تحليل سلسله مراتبي با شناسايي و اولويت بندي عناصر تصميمگيري شروع ميشود. اين عناصر شامل 3 سطح هدفها، شاخصها و زير شاخصها ميشود كه در اولويت بندي به كار گرفته ميشوند. فرايند شناسايي عناصر و ارتباط بين آن‌ها كه منجر به ايجاد يك ساختار سلسله مراتبي ميشود را ساختن سلسله مراتب ميگويند. سلسله مراتبي بودن ساختار به اين دليل است كه عناصر تصمیم‌گیری را ميتوان در سطوح مختلف دستهبندي نمود. تبديل موضوع به يك ساختار سلسله مراتبي مهمترين قسمت فرايند تحليل سلسله مراتبي به شمار ميرود، زيرا در اين قسمت با تجزيه و تحليل مسايل مشكل و پيچيده فرايند تحليل سلسله مراتبي آنها را به شكلي ساده كه با ذهن و طبيعت انسان مطابقت داشته باشد‏، تبديل ميكند. هدف فرایند در این پژوهش عبارت است از ارزیابی کیفیت دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری، معیارهای مورد ارزیابی در اینجا همان متغیرهای 7 گانه ی عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری می باشد که قبلا بحث شد. این معیارها عبارتند از حمل و نقل و ارتباطات، خدمات آموزشی، خدمات فرهنگی، خدمات بهداشتی درمانی، خدمات اورژانسی، خدمات تفریحی و ورزشی و خدمات تجاری . زیرمعیارها نیز شاخص های تعریف شده برای هریک از این متغیر ها می باشند. شکل زیر سلسله مراتب هدف، معیارها و زیرمعیارها را نشان می دهد. نمودار 2-4- ساخت سلسه مراتب برای انجام فرایند AHP ارزیابی کیفیت دسترسی به خدمات وتسهیلات شهری ماخذ: نگارنده، 1392. گام دوم: تبيين ضريب اهميت معیارها و زير معیارها براي تعيين ضريب اهميت (وزن) معیارها (متغیرها) ميبايست آن‌ها را به دو به دو با يكديگر مقايسه نمود. مبناي قضاوت در اين امر مقايسهايي جدول9 كميتي است كه بر اساس آن و با توجه به هدف بررسي، شدت برتري شاخص i نسبت به شاخصj تعيين ميشود ( زبردست، 1380،15). جدول شماره 24- 4- مقایسه 9 کمیتی ساعتی برای مقایسه دودویی معیارها امتیازتعریفتوضیح1اهمیت مساویدر تحقق هدف دو معیار اهمیت مساوی دارند. (ترجیح یا اهمیت یا مطلوبیت یکسان)3اهمیت اندکی بیشترتجربه نشان می دهد که برای تحقق هدف اهمیت i اندکی بیشتر از j است. (کمی مرجح یا کمی مهم تر یا کمی مطلوب تر)5اهمیت بیشترتجربه نشان می دهد که اهمیت i بیشتر jاز است. (ترجیح یا اهمیت یا مطلوبیت قوی)7اهمیت خیلی بیشترتجربه نشان می دهد که اهمیت i خیلی بیشتر از j است. (ترجیح یا اهمیت یا مطلوبیت خیلی قوی).9اهمیت مطلقماخذ:نگارنده،برمبنای زبردست،1380اهمیت خیلی بیشتر i نسبت به j به طور قطعی به اثبات رسیده است. (کاملاً مرجح یا کاملاً مهم تر یا کاملاً مطلوب تر) مقايسه دو دويي در يك ماتريس تحت عنوان ماتريس دودويي معيارها ثبت ميشود، عناصر اين ماتريس همگي مثبت بوده و با توجه به اصل شروط معكوس در فرايند تعليل سلسله مراتبي تعيين ميشوند. جدول مقایسه اهمیت دو دوئی معیارهای موردنظر تحلیل در زیر نمایش داده شده است. جدول شماره 25-4: معیارها و امتیازدهی بین معیاری و ضریب اهمیت هر معیار در ارزیابی کیفیت عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری رتبهمعیارحمل و نقل و ارتباطاتخدمات اورژانسیخدمات بهداشتی و درمانیخدمات آموزشیخدمات تجاریخدمات تفریحی و ورزشیخدمات فرهنگیضریب اهمیت (CW)1حمل و نقل و ارتباطات12234550.322خدمات اورژانسی2/11123440.20233خدمات بهداشتی و درمانی2/11122330.17544خدمات آموزشی3/12/12/112220.11075خدمات تجاری4/13/12/12/11220.08286خدمات تفریحی و ورزشی5/14/13/12/12/1110.05997خدمات فرهنگی5/14/13/12/12/1110.0489 ماخذ: نگارنده 0.0168 CR= ضریب اهمیت زیرمعیارها، با یکدیگر برابر می باشند. بدین معنا که زیرمعیارها (شاخص ها) با نسبت تأثیر یکسان در فرایند سنجش کیفیت زندگی، در نظر گرفته شده است. مرحله سوم- رویهم گذاری لایه ها و تولید یک لایه صفر و یکی از عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری برای تعیین وضعیت کیفیت دسترسی به عرصه خدمات و تسهیلات شهری، پس از آماده سازی معیارها(متغیرها) به صورت نقشه های رستری، با استفاده از ابزار Raster calculator لایه‌ای رستری محاسبه می‌شود که در آن هر لایه ی متغیر در ضریب اهمیت خود (CW های جدول فوق) ضرب می شود، در این محاسبات با استفاده از همه‌ی لایه‌ها و وزن‌هایشان، پیکسلها ارزش‌دهی می‌شود. فرمول به‌کار رفته در Raster Calculator به صورت زیر بود.: ([حمل و نقل و ارتباطات] * 0.32 + [خدمات اورژانسی] * 0.2023 + [خدمات بهداشتی و درمانی ] * 0.1754 + [خدمات آموزشی] * 0.1107 + [خدمات تجاری] * 0.0828 + [خدمات تفریحی و ورزشی] * 0.0599 + [خدمات فرهنگی] * 0.0489 ( لایه رستر نهایی ایجاد شده در شکل بعد آورده شده‌است ارزش پیکسل بیشتر (تیره‌تر بودن) نشان دهنده مناسب‌تر بودن دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری می‌باشد. شکل شماره 32-4- تعیین وضعیت کیفیت دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری ماخذ: نگارنده، براساس تحلیل های صورت گرفته 2-2-3-4-4- کیفیت زندگی عینی مربوط به عرصه اجتماعی عرصه اجتماعی شامل 3 متغیر و شاخص های مربوط به آنها می باشد. به منظور تعیین کیفیت عرصه اجتماعی، مراحل زیر پیموده شده است: مرحله نخست- معرفی لایه مربوط به هریک از متغیرهای 3 گانه این عرصه مرحله دوم- محاسبه نقشه وضعیت کیفیت اجتماعی با استفاده از روش Index Overlay. مراحل ذکر شده در ادامه به تفصیل توضیح داده شده است. مرحله نخست- معرفی لایه مربوط به هریک از متغیرهای 3 گانه این عرصه عرصه اجتماعی شامل سه متغیر نرخ باسوادی، نرخ اشتغال و فضای قابل سکونت می باشد، برای هریک از این متغیرها شاخص هایی تعریف شده است که در مرحله آماده سازی لایه ها، لایه های مربوط به شاخص های این متغیرها آماده گردید و به لایه های صفر و یکی تبدیل شد. نسبت تأثیر هرکدام از این لایه‌ها در فرایند سنجش کیفیت زندگی، در هر متغیر یکسان در نظر گرفته شده است. چون برای هر متغیر در این عرصه یک شاخص تعریف شده است و همچنین نسبت تأثیر هرکدام از این لایه‌ها در فرایند سنجش کیفیت زندگی، در هر متغیر یکسان در نظر گرفته شده، بنابراین لایه آماده شده برای شاخص، لایه متغیر مربوط به شاخص نیز می باشد. شکل شماره 33-4- لایه متغیرهای مربوط به عرصه اجتماعی ماخذ: نگارنده، براساس تحلیل های صورت گرفته مرحله دوم- محاسبه نقشه وضعیت کیفیت عرصه اجتماعی با استفاده از روش Index Overlay. انجام‌ مدل‌ همپوشاني لایه های متغیر‌ با امتیازدهی به لایه های مربوط به متغیرهای 3گانه امكان‌پذير است‌. به دلیل محدود بودن تعداد متغیرها، برای امتیازدهی به آنها از روش Index Overlay استفاده شده است. در این روش‌ ابتدا به‌ سه متغیر مؤثر، بر اساس‌ اهميت‌ نسبي‌ و با توجه‌ به‌ نظرات‌ كارشناسي‌، وزني‌ اختصاص‌داده‌ شده است. اين‌ وزنها بصورت‌ اعداد صحيح‌ مثبت‌ يا اعداد حقيقي‌ در يك‌ بازه‌ مشخص‌،تعيين‌ مي‌شوند. نقشه‌هاي‌ ورودي‌ متغیرها، همانند روش‌ بولين‌ بصورت ‌باينري‌ هستند. در اين‌ روش‌ هر نقشه‌ متغیر يك‌ عامل‌ وزني‌ منفرد دارد و براي‌ تركيب‌ بانقشه‌هاي‌ ديگر، فقط‌ در عامل‌ وزني‌ خودش‌ ضرب‌ مي‌شود. مراحل انجام این کار به صورت زیر می باشد. تابع Weighted Overlay را از قسمت Arc toolbox>Spatial Analysis tools>Overlayفراخوانی می کنیم و در این تابع، لایه های طبقه بندی شده ی (صفر و یک) نرخ سواد (Savad_rcls) نرخ اشتغال (eshteghalrcls) و خانوار در واحد مسکونی (khnvarrcls) راکه در مرحله اول بدست آمدند، با هم ترکیب می کنیم. با توجه به تصاویر زیر لایه ها را به درون تابع Add کرده و وزن لایه های مربوط به هر لایه را به تابع اضافه می کنیم. بعد از ارزش دهی به لایه های 3 گانه، تابع را اجرا میکنیم که خروجی آن به شکل زیر می باشد. شکل شماره 34-4- تعیین وضعیت کیفیت عرصه اجتماعی ماخذ: نگارنده، براساس تحلیل های صورت گرفته 3-2-3-4-4- کیفیت زندگی عینی مربوط به عرصه مسکن عرصه مسکن شامل 2 متغیر و شاخص های مربوط به آنها می باشد. به منظور تعیین کیفیت عرصه مسکن، مراحل زیر پیموده شده است: مرحله نخست- معرفی لایه مربوط به هریک از متغیرهای 2 گانه این عرصه مرحله دوم- محاسبه نقشه وضعیت کیفیت مسکن با استفاده از روش Index Overlay. مراحل ذکر شده در ادامه به تفصیل توضیح داده شده است. مرحله نخست- معرفی لایه مربوط به هریک از متغیرهای 2 گانه این عرصه عرصه مسکن شامل دو متغیر مساحت و کیفیت مسکن می باشد، برای هریک از این متغیرها شاخص هایی تعریف شده است که در مرحله آماده سازی لایه ها، لایه شاخص های مربوط به این متغیرها آماده گردید و به لایه های صفر و یکی تبدیل شد. نسبت تأثیر هرکدام از این لایه‌ها در فرایند سنجش کیفیت زندگی، در هر متغیر یکسان در نظر گرفته شده است. چون برای هر متغیر در این عرصه یک شاخص تعریف شده است و همچنین نسبت تأثیر هرکدام از این لایه‌ها در فرایند سنجش کیفیت زندگی، در هر متغیر یکسان در نظر گرفته شده، بنابراین لایه آماده شده برای شاخص، لایه متغیر مربوط به شاخص نیز می باشد. شکل شماره 35-4- لایه متغیرهای مربوط به عرصه مسکن مرحله دوم- محاسبه نقشه وضعیت کیفیت عرصه مسکن با استفاده از روش Index Overlay. انجام‌ مدل‌ همپوشاني لایه های متغیر‌ با امتیازدهی به لایه های مربوط به متغیرهای دوگانه امكان‌پذير است‌. به دلیل محدود بودن تعداد متغیرها برای امتیازدهی به آنها از روش Index Overlay استفاده شده است. در این روش‌ ابتدا به‌ دو متغیر مؤثر، بر اساس‌ اهميت‌ نسبي‌ و با توجه‌ به‌ نظرات‌ كارشناسي‌، وزني‌ اختصاص‌داده‌ شده است. اين‌ وزنها بصورت‌ اعداد صحيح‌ مثبت‌ يا اعداد حقيقي‌ در يك‌ بازه‌ مشخص‌،تعيين‌ مي‌شوند. نقشه‌هاي‌ ورودي‌ متغیرها، همانند روش‌ بولين‌ بصورت ‌باينري‌ هستند. در اين‌ روش‌ هر نقشه‌ متغیر يك‌ عامل‌ وزني‌ منفرد دارد و براي‌ تركيب‌ بانقشه‌هاي‌ ديگر، فقط‌ در عامل‌ وزني‌ خودش‌ ضرب‌ مي‌شود. مراحل انجام این کار به صورت زیر می باشد. تابع Weighted Overlay را از قسمت Arc toolbox>Spatial Analysis tools>Overlayفراخوانی می کنیم و در این تابع، لایه های طبقه بندی شده ی (صفر و یک) مساحت (masahat_rcs) کیفیت (oldrcls) راکه در مرحله اول بدست آمدند، با هم ترکیب می کنیم. با توجه به تصاویر زیر لایه ها را به درون تابع Add کرده و وزن لایه های مربوط به هر لایه را به تابع اضافه می کنیم. ارزش لایه های مساحت عرصه مسکونی و کیفیت واحد مسکونی یکسان در نظر گرفته شده است (50 درصد). بعد از ارزش دهی به لایه های دو گانه، تابع را اجرا میکنیم که خروجی آن به شکل زیر می باشد. شکل شماره 36-4- وضعیت کیفیت عرصه مسکن ماخذ: نگارنده، براساس تحلیل های صورت گرفته 4-2-3-4-4- کیفیت زندگی عینی مربوط به عرصه زیست محیطی عرصه زیست محیطی شامل 2 متغیر و شاخص های مربوط به آنها می باشد. به منظور تعیین کیفیت عرصه زیست محیطی، مراحل زیر پیموده شده است: مرحله نخست- تولید لایه مربوط به هریک از متغیرهای 2 گانه این عرصه مرحله دوم- محاسبه نقشه وضعیت کیفیت زیست محیطی با استفاده از روش Index Overlay. مراحل ذکر شده در ادامه به تفصیل توضیح داده شده است. مرحله نخست- معرفی لایه مربوط به هریک از متغیرهای 2 گانه این عرصه عرصه زیست محیطی شامل دو متغیر آلاینده های هوا و آلاینده های صوتی می باشد. می باشد، برای هریک از این متغیرها شاخص هایی تعریف شده است که در مرحله آماده سازی لایه ها، لایه شاخص های مربوط به این متغیرها آماده گردید و به لایه های صفر و یکی تبدیل شد. نسبت تأثیر هرکدام از این لایه‌ها در فرایند سنجش کیفیت زندگی، در هر متغیر یکسان در نظر گرفته شده است. متغیر آلاینده های صوتی شامل یک شاخص با عنوان فاصله از خیابان های اصلی می باشد، بنابراین لایه متغیر آلاینده های صوتی در مرحله آماده سازی لایه ها ایجاد و صفر و یکی گردید اما متغیر آلاینده های هوا شامل سه شاخص فاصله از گره های ترافیکی، فاصله از پایانه های حمل و نقل عمومی (پایانه اتوبوس، پایانه خط اتوبوس، ایستگاه مترو و ایستگاه بی. ار.تی) و فاصله از پمپ بنزین و منابع سوخت می باشد. با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Raster Calculator لایه های مربوط به شاخص های متغیر آلاینده های هوا با یکدیگر جمع شدند تا لایه متغیر مربوطه حاصل گردید. لایه بدست آمده برای متغیر را نرمالیزه می کنیم تا به لایه صفر و یکی تبدیل گردد. این مراحل به طور خلاصه اینگونه بیان می شود: 1- لایه های آماده شده مربوط به شاخص های متغیر آلاینده های هوا را در Arc Gis ، Add می کنیم. 2- با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Raster Calculator لایه های مربوط به شاخص های متغیر آلاینده های هوا با یکدیگر جمع شدند تا لایه متغیر حاصل گردد. 3- لایه متغیر ایجاد شده را نرمالایز(صفر و یکی) می کنیم. امتیاز صفر نشان دهنده وضعیت نامناسب متغیر و نمره یک وضعیت مناسب را نسبت به آن متغیر نشان می دهد. لایه های بدست آمده برای متغیرهای دو گانه ی عرصه زیست محیطی در شکل شماره زیر نشان داده شده است. شکل شماره 37-4- لایه متغیرهای مربوط به عرصه زیست محیطی ماخذ: نگارنده، براساس تحلیل های صورت گرفته مرحله دوم- محاسبه نقشه وضعیت کیفیت عرصه مسکن با استفاده از روش Index Overlay. انجام‌ مدل‌ همپوشاني لایه های متغیر‌ با امتیازدهی به لایه های مربوط به متغیرهای دوگانه امكان‌پذير است‌. به دلیل محدود بودن تعداد متغیرها برای امتیازدهی به آنها از روش Index Overlay استفاده شده است. در این روش‌ ابتدا به‌ دو متغیر مؤثر، بر اساس‌ اهميت‌ نسبي‌ و با توجه‌ به‌ نظرات‌ كارشناسي‌، وزني‌ اختصاص‌داده‌ شده است. اين‌ وزنها بصورت‌ اعداد صحيح‌ مثبت‌ يا اعداد حقيقي‌ در يك‌ بازه‌ مشخص‌،تعيين‌ مي‌شوند. نقشه‌هاي‌ ورودي‌ متغیرها، همانند روش‌ بولين‌ بصورت ‌باينري‌ هستند. در اين‌ روش‌ هر نقشه‌ متغیر يك‌ عامل‌ وزني‌ منفرد دارد و براي‌ تركيب‌ بانقشه‌هاي‌ ديگر، فقط‌ در عامل‌ وزني‌ خودش‌ ضرب‌ مي‌شود. مراحل انجام این کار به صورت زیر می باشد. تابع Weighted Overlay را از قسمت Arc toolbox>Spatial Analysis tools>Overlayفراخوانی می کنیم و در این تابع، لایه های طبقه بندی شده ی (صفر و یک)، آلاینده های هوا (alayande_hava) و آلاینده های صوتی (alayande_soti) راکه در مرحله اول بدست آمدند، با هم ترکیب می کنیم. با توجه به تصاویر زیر لایه ها را به درون تابع Add کرده و وزن لایه های مربوط به هر لایه را به تابع اضافه می کنیم. ارزش لایه های آلاینده های هوا و آلاینده های صوتی در تعیین کیفیت زیست محیطی محلات منطقه 10 یکسان در نظر گرفته شده است (50 درصد). بعد از ارزش دهی به لایه های دو گانه، تابع را اجرا میکنیم که خروجی آن به شکل زیر می باشد. شکل شماره 38-4- وضعیت کیفیت عرصه زیست محیطی ماخذ: نگارنده، براساس تحلیل های صورت گرفته 3-3-4-4- تعیین وضعیت کیفیت زندگی عینی در محلات منطقه 10 به منظور تعیین وضعیت کیفیت زندگی عینی در محلات منطقه 10، لازم است که نقشه های بدست آمده از کیفیت عرصه های چهارگانه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری، اجتماعی، مسکن و زیست محیطی را با یکدیگر ترکیب نماییم. برای ترکیب این نقشه ها با استفاده از نظرات کارشناسی، نسبت تأثیر هرکدام از این عرصه ها در فرایند سنجش کیفیت زندگی، یکسان در نظر گرفته شده است. بنابراین با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Raster Calculator لایه های مربوط به عرصه های دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری، اجتماعی، مسکن و زیست محیطی با یکدیگر جمع شدند تا لایه کیفیت زندگی عینی در محلات منطقه 10 حاصل گردید. فرمول به‌کار رفته در Raster Calculator به صورت زیر بود.: [arse_khadamat] + [arse _ejtemaee] + [arse maskan] + [arse zistmohiti] لایه رستر نهایی ایجاد شده در شکل بعد آورده شده‌است، ارزش پیکسل بیشتر (تیره تر بودن) نشاندهنده مناسب‌تر بودن کیفیت زندگی عینی در محلات مربوطه و ارزش پیکسل کمتر(روشن تر بودن) نشان دهنده نامناسب بودن کیفیت زندگی در آن محلات از منطقه 10 شهر تهران می‌باشد. شکل شماره 39-4- وضعیت کیفیت زندگی عینی در محلات منطقه 10 ماخذ: نگارنده، براساس تحلیل های صورت گرفته محله هایی که بیشتر از 50 درصد سطح آن امتیاز بالاتر از نیم داشتند به عنوان محله های با کیفیت زندگی مناسب و در غیر این صورت کیفیت زندگی عینی نامناسب تشخیص داده شد. 4-4-4- گام چهارم- تلفیق ابعاد عینی و ذهنی و تعیین حالت های کیفیت زندگی استفاده همزمان از رویکردهای عینی و ذهنی برای ارزیابی کیفیت زندگی ضروری است. این بخش نقشه های کیفیت زندگی ذهنی و عینی را ترکیب می کند. از این ترکیب، حالت های کیفیت زندگی در محلات منطقه 10 شهر تهران تشخیص داده می شود که مطابقت و عدم مطابقت بین کیفیت زندگی عینی و ذهنی سنجش شده در محلات منطقه 10 را نشان می دهد. مقایسه بین کیفیت عینی و ذهنی زندگی در سطح محلات منطقه 10 شهر تهران برحسب حالات چهارگانه مطرح شده توسط زپف (Zapf,1984) با استفاده از جدول متقاطع انجام گرفت. جدول شماره 26-4- ماتریس تشخیص حالت های کیفیت زندگی کیفیت زندگی ذهنیکیفیت زندگی عینیکیفیت زندگی ذهنیراضیناراضیکیفیت زندگی عینیمناسببهزیستی(سلسبیل شمالی، کارون شمالی، سلسبیل جنوبی، زنجان جنوبی)ناهنجاری(-)نامناسبسازش پذیری( زنجان جنوبی، بریانک، هفت چنار)محرومیت( هاشمی، سلیمانی- تیموری، شبیری- جی) ماخذ: نگارنده، بر اساس زپف بر اساس ماتریس بالا، حالت های تشخیص داده شده برای کیفیت زندگی در محلات منطقه 10 شهر تهران اینگونه تفسیر شده است: چنانچه کیفیت عینی زندگی در محله ای مناسب و ساکنین آن محله نیز از کیفیت زندگی در آن محله راضی بودند، آن محله در حالت بهزیستی طبقه بندی شده است. محلات سلسبیل شمالی، کارون شمالی، سلسبیل جنوبی و زنجان جنوبی دارای حالت بهزیستی می باشند. اگر کیفیت عینی زندگی در محله ای مناسب و ساکنین آن محله از کیفیت زندگی در آن رضایت نداشتند، آن محله در حالت ناهنجاری طبقه بندی شده است. هیچ یک از محلات منطقه 10 حالت ناهنجاری ندارند. چنانچه کیفیت عینی زندگی در محله ای نامناسب تشخیص داده شده باشد ولی ساکنین آن محله از زندگی در آن راضی بودند، آن محله حالت سازش پذیری دارد. محلات زنجان جنوبی، بریانک و هفت چنار حالت سازش پذیری دارند. و درصورتیکه کیفیت عینی زندگی در محله ای نامناسب باشد و ساکنین آن محله نیز از زندگی در آن ناراضی بوده باشد، آن محله حالت محرومیت به خود می گیرد. محلات هاشمی، سلیمانی- تیموری و شبیری- جی حالت محرومیت دارند. نقشه کیفیت ذهنی (نقشه شماره 1-4) و کیفیت عینی (نقشه شماره 2-4) و نیز نقشه حالت های کیفیت زندگی حاصل شده از ترکیب این دو نقشه (نقشه شماره 3-4) برای محلات منطقه 10 شهر تهران در ادامه نشان داده شده است. 5-4- جمع بندی مطالعات انجام گرفته در این فصل به عنوان دروندادی برای فصل بعدی مطرح می باشد. برنامه ریزی به منظور ارتقای کیفیت زندگی در محلات منطقه 10 شهر تهران، نیازمند شناسایی حالت های کیفیت زندگی در این محلات می باشد. شرط اصلی برنامه ریزی صحیح و کارآمد، داشتن شناخت کافی نسبت به محدوده مورد مطالعه است. لذا در این پژوهش، به منظور شناخت وضعیت کیفیت زندگی در محلات منطقه 10 شهر تهران رویکردهای عینی و ذهنی کیفیت زندگی در ارتباط با یکدیگر به کار گرفته شدند. در مرحله نخست تحلیل، به منظور سنجش کیفیت زندگی در منطقه 10 شهر تهران عرصه هایی معرفی شدند، این عرصه ها شامل چهار عرصه ی دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری، اجتماعی، مسکن و زیست محیطی می باشند که از پژوهش صورت گرفته توسط شهرداری تهران در زمینه سنجش کیفیت زندگی در مناطق 22 گانه شهر تهران الگو گرفته شده است. برای این عرصه ها متغیرها و برای هر متغیر شاخص هایی تعریف شده است که در مراحل بعدی تحلیل مورد استفاده قرار گرفته شده اند. تعداد 14 متغیر و 30 شاخص برای سنجش کیفیت زندگی محلات منطقه 10 معرفی شدند. در مرحله دوم کیفیت زندگی ذهنی ساکنان محلات منطقه 10 شهر تهران تحلیل گردید. به منظور سنجش کیفیت ذهنی ساکنین از پرسشنامه استفاده شده است. برای دستیابی به یک توزیع یکنواخت در سطح جامعه آماری، حجم نمونه بدست آمده از رابطه کوکران که برای دقت بیشتر تعداد 101 نفر در نظر گرفته شد، بر مبنای جمعیت هریک از محلات اداری 10 گانه منطقه 10 شهر تهران تفکیک شده است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از طیف لیکرت ( با درجه بندی از طیف1= بسیار راضی تا 5= بسیار ناراضی) و نرم افزار SPSS انجام گرفت. بر اساس نتایج بدست آمده میزان رضایتمندی ساکنین از کیفیت زندگی در منطقه 10 شهر تهران با توجه به عرصه های انتخاب شده، در حد متوسط (3.2) ارزیابی گردید. وضعیت رضایتمندی از کیفیت زندگی در محلات دهگانه منطقه 10 با مبنا قرار دادن میانگین رضایتمندی در منطقه 10 و بر اساس طیف لیکرت به کار گرفته شده بدست آمد. به این معنی که محله با میانگین رضایتمندی کمتر مساوی میانگین رضایتمندی منطقه 10 ، به عنوان محله ای که ساکنین آن از کیفیت زندگی در آن راضی هستند تلقی گردید و در مقابل محله ای که میانگین رضایتمندی ساکنین آن بزرگتر از میانگین رضایتمندی منطقه 10 باشد به عنوان محله ای که ساکنین آن از زندگی در آن محله ناراضی هستند در نظر گرفته شد. نتایج تحلیل کیفیت زندگی ذهنی و وضعیت کیفیت ذهنی ساکنین نسبت به محلات در جدول زیر نشان داده شده است. عرصهمنطقه 10 و محلات آنمیانگین عرصهعرصهمنطقه 10 و محلات آنمیانگین عرصهعرصهمنطقه 10 و محلات آنمیانگین عرصهدسترسی به خدمات و تسهیلات شهریمنطقه 102.5اجتماعیمنطقه 103مسکنمنطقه 103.7سلسبیل شمالی2سلسبیل شمالی2.2سلسبیل شمالی2.4کارون شمالی2.2کارون شمالی2.3کارون شمالی3زنجان جنوبی2.5زنجان جنوبی3.5زنجان جنوبی3.3سلسبیل جنوبی2.6سلسبیل جنوبی3.7سلسبیل جنوبی2.9کارون جنوبی2.8کارون جنوبی2.9کارون جنوبی3.4هاشمی3هاشمی3.4هاشمی4.2بریانک2.3بریانک2.7بریانک3.7هفت چنار2.1هفت چنار2.7هفت چنار3.7سلیمانی-تیموری2.7سلیمانی-تیموری3.3سلیمانی-تیموری4.2شبیری- جی3.1شبیری- جی2.8شبیری- جی4.4زیست محیطیمنطقه 103.4کیفیت زندگی ذهنی ساکنینمنطقه 103.2وضعیت کیفیت ذهنی ساکنین در سطح منطقه 10 و محلات آن در حد متوسطسلسبیل شمالی3.3سلسبیل شمالی2.5راضیکارون شمالی3.6کارون شمالی2.8راضیزنجان جنوبی3.2زنجان جنوبی3.1راضیسلسبیل جنوبی3.4سلسبیل جنوبی3.2راضیکارون جنوبی3کارون جنوبی3راضیهاشمی3.4هاشمی3.5ناراضیبریانک3.2بریانک3راضیهفت چنار3.1هفت چنار2.9راضیسلیمانی-تیموری3.6سلیمانی-تیموری3.5ناراضیشبیری- جی3.8شبیری- جی3.5ناراضی جدول شماره 26-4- میزان رضایت پاسخ دهندگان نسبت به کیفیت زندگی در سطح منطقه 10 و محلات دهگانه آن ماخذ: نگارنده، بر اساس نتایج پرسشنامه ها.1392 در مرحله سوم، کیفیت زندگی عینی منطقه 10 و محلات دهگانه آن سنجش گردید. به منظور انجام تحلیل، آماده سازی داده ها برای چهار عرصه انتخاب شده و 30 شاخص عینی مربوط به آنها انجام شد. شاخص ها شامل شاخص های دسترسی و خصوصیات فردی است. شعاع دسترسی تعیین شده برای شاخص های دسترسی از مطالعات صورت گرفته درپژوهش های پیشین، کتاب سرانه کاربری های شهری دکتر حبیبی و مهندس صدیقه مسائلی و نیز با نظر کارشناسی انتخاب شده است. وضعیت رضایتمندی از کیفیت زندگی در محلات دهگانه منطقه 10 با مبنا قرار دادن آستانه های تعریف شده برای هر شاخص بدست آمد. به این معنی که نواحی ای که در بیرون از آستانه های تعریف شده قرار گرفتند به عنوان نواحی با وضعیت نامناسب می باشند و امتیاز صفر برای آنها منظور می گردد و نواحی ای که در درون آستانه های تعریف شده هستند به عنوان نواحی با کیفیت مناسب در نظر گرفته می شوند و امتیاز یک به آنها تعلق می گیرد. در مرحله بعد و پس از آماده سازی لایه ها، وضعیت کیفیت زندگی در هر عرصه به صورت جداگانه مورد سنجش قرار گرفت. هر عرصه از متغیرها و هر متغیر نیز از شاخص هایی تشکیل شده بود که برای دستیابی به لایه هدف (لایه عرصه)، با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Raster Calculator لایه های مربوط به شاخص های هر متغیر با یکدیگر جمع شدند تا لایه متغیر مربوطه حاصل گردید. نسبت تأثیر هرکدام از شاخص های یک متغیر در فرایند سنجش کیفیت زندگی، یکسان در نظر گرفته شده است. سپس از تکنیک AHP (به دلیل مقایسه دودویی میان متغیرها) برای وزن دهی به متغیرهای هفت گانه عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری و تکنیک Index Overlayبرای وزن دهی به متغیرهای عرصه های اجتماعی، مسکن و زیست محیطی استفاده گردید. پس از تعیین کیفیت زندگی در هر عرصه در مرحله آخر لایه های مربوط به عرصه ها با نسبت تاثیر یکسان در کیفیت زندگی محلات منطقه 10 شهر تهران با استفاده از نوارابزار Spatial Analyst بخش Raster Calculator با یکدیگر جمع شدند و کیفیت عینی زندگی در محلات منطقه 10 شهر تهران حاصل گردید. بر این اساس، محلات سلسبیل شمالی، کارون شمالی، کارون جنوبی و سلسبیل جنوبی به عنوان محلاتی با کیفیت عینی مناسب و محلات زنجان جنوبی، هاشمی، شبیری- جی، سلیمانی- تیموری، هفت چنار و بریانک محلاتی با کیفیت زندگی عینی نامناسب تشخیص داده شده اند. در مرحله آخر، لایه های ذهنی و عینی بدست آمده در مراحل پیشین با یکدیگر ترکیب شدند و بر اساس جدول متقاطع برگرفته شده از زپف ((Zapf,1984 حالت های کیفیت زندگی در محلات دهگانه منطقه 10 شهر تهران بدست آمد. محلات سلسبیل شمالی، کارون شمالی، سلسبیل جنوبی و کارون جنوبی حالت بهزیستی دارند یعنی وضعیت کیفیت عینی و ذهنی در این محلات خوب و راضی کننده می باشد. محلات زنجان جنوبی، بریانک و هفت چنار محلاتی با حالت سازش پذیری تشخیص داده شده اند، به این معنی که وضعیت کیفیت عینی مناسبی ندارند اما از سوی ساکنان کیفیتی پذیرفته شده دارند. محلات هاشمی، شبیری-جی و سلیمانی-تیموری کیفیت عینی و ذهنی نامناسبی دارند و محلاتی محروم به شمار می روند. جدول شماره 27-4- ماتریس تشخیص حالت های کیفیت زندگی کیفیت زندگی ذهنیکیفیت زندگی عینیکیفیت زندگی ذهنیراضی(نمره میانگین کمترمساوی نمره میانگین منطقه) ناراضی(نمره میانگین بزرگتر از نمره میانگین منطقه)کیفیت زندگی عینیمناسب(کمترمساوی آستانه)بهزیستی(سلسبیل شمالی، کارون شمالی، سلسبیل جنوبی، زنجان جنوبی)ناهنجاری(-)نامناسب(بزرگتر از آستانه)سازش پذیری( زنجان جنوبی، بریانک، هفت چنار)محرومیت( هاشمی، سلیمانی- تیموری، شبیری- جی) خروجی این فصل، اولویت های محلات منطقه 10 شهر تهران را در طراحی برنامه ارتقای کیفیت زندگی، که در فصل بعد بدان پرداخته می شود، تعیین می نماید. محلات دارای حالت محرومیت در اولویت اول برنامه ریزی ارتقای کیفیت زندگی قرار دارند. پس از آن، محلات دارای حالت سازش پذیری قرار می گیرند، از آنجایی که به منظور برنامه ریزی ارتقای کیفیت زندگی در این محلات نیاز به آگاهی از دلایل رضایت ساکنین نسبت به شاخص های به کار گرفته شده در این پایان نامه با وجود مناسب نبودن آنها در واقعیت، مطرح می باشد و این امر به مطالعات میدانی مجدد در این محلات و پر کردن پرسشنامه در آنها نیاز دارد که در فرصت این پایان نامه نمی گنجد، در برنامه ریزی به منظور ارتقای کیفیت زندگی، به این محلات پرداخته نمی شود. بنابراین در فصل بعد به طراحی برنامه ارتقای کیفیت زندگی در محلات دارای حالت محرومیت پرداخته خواهد شد. طراحی برنامه ارتقا کیفیت زندگی نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران فصل پنجم فصل پنجم- طراحی برنامه ارتقا کیفیت زندگی نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران 1-5- مقدمه مرحله طراحی برنامه مهمترین مرحله از سیستم هدایت، کنترل و برنامه ریزی شهری می باشد. فعالیت برنامه ریزی در زمینه شهری به دنبال روشهای مناسب برای ارزیابی گزینه های پیشنهادی است. مرحله پاياني فرايند برنامه‌ريزي ارتقاء کیفیت زندگی نواحی برنامه ریزی منطقه 10 تهران، مرحله طراحي برنامه مي‌باشد. اين مرحله پس از انتخاب يكي از روش‌ها/فنون طراحي برنامه، نيازهاي اطلاعاتي اين روش را از اصول، پيش‌فرض‌ها، اهداف و چارچوب‌هاي كلي مورد مطالعه، محصول مراحل پيشين فرايند برنامه‌ريزي تأمين نموده و سرانجام، اين مرحله به توليد راه‌حل‌هاي برنامه‌ريزي شامل راهبردها، خط مشي‌ها/سياست‌ها و پيشنهادها مي‌پردازد. همانگونه که در جمع بندی فصل چهارم توضیح داده شد، نواحی برنامه ریزی به منظور ارتقای کیفیت زندگی بر اساس تحلیل های انجام شده محلات دارای حالت محرومیت (شبیری- جی، سلیمانی- تیموری و هاشمی) می باشند. در همین راستا، این فصل در دو بخش ارائه می گردد. در بخش اول بیانیه اهداف برنامه ریزی به منظور ارتقاء کیفیت زندگی نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران که نواحی دارای حالت محرومیت می باشند، تولید می گردد و بخش دوم به تدوین برنامه ارتقاء کیفیت زندگی در مورد نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران می پردازد. 2-5- هدف هدف از انجام اين مرحله طراحي برنامه ارتقا کیفیت زندگی محلات دارای حالت محرومیت منطقه 10 شهر تهران، در قالب توليد راه‌حل‌هاي برنامه‌ريزي شامل راهبردها، سياست‌ها و پيشنهادها است. اهداف این فصل به شرح زیر می باشد: - ارتقاء کیفیت دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری در نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران. - ارتقاء کیفیت اجتماعی نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران. ـ ارتقاء کیفیت سکونت در نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران. ـ ارتقاء زیست محیطی و بهره گیری از پتانسیل های طبیعی منطقه به منظور ارتقاء کیفیت زندگی در نواحی برنامه ریزی منطقه ـ گشودن مشکلات ساختار فضایی نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران. 3-5- روش کار برنامه ارتقاء کیفیت زندگی نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران در دو گام اصلی انجام می شود که عبارتند از: گام نخست- تولید بیانیه اهداف برنامه ریزی برای ارتقاء کیفیت زندگی نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران. گام دوم- تدوین برنامه ارتقاء کیفیت زندگی در نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران. 4-5- تولید بیانیه اهداف برنامه ریزی برای ارتقا کیفیت زندگی نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران 1-4-5- مقدمه هدف را مي‌توان به معني كمال مطلوب، آرمان، آرزو، ايده‌آل، دلخواه، مقصد و به‌ طور‌ كلي، بيان نتايج مورد انتظاري كه فعاليت‌هاي انسان به سوي آن‌ها جريان پيدا مي كند، دانست. هدف در برنامه‌ريزي، نهایتی است که فرآیند برنامه‌ریزی به سو و سمت آن جهت گرفته و منظوری است که برای آن سیستم برنامه‌ریزی سازمان یافته است. (دانشپور، 1389) تدوين اهداف در برنامه‌ريزي طي فرآيندي به طور سلسله‌مراتبي انجام مي‌گيرد كه در آن ورودي فرآيند، محصول دو مرحله از فرآيند برنامه‌ريزي يعني اهداف برنامه‌هاي موجود و فرادست و مرحله شناخت و تحليل سيستم مورد برنامهریزی است (نورمحمدزاده، 1385). مسئوليت تدوين اهداف با عناصر تصميم‌گيرنده است و هدف بايد ازميان انديشه‌هاي مورد نظر افراد، گروه‌ها و سازمان‌هايي كه جامعه را تشكيل مي‌دهند، تدوين شوند (چدویک، 1365). به منظور بیان روشن‌تر اهداف و تسهیل استفاده از آن‌ها در عمل، اهداف را معمولاً به دو گروه اهداف کلان و اهداف خرد تقسیم می‌کنند. اهداف کلان معمولاً جنبه کلی، کیفی و بلندمدت دارند که بر اساس آن‌ها اهداف خرد به صورت مشخص، کمی و کوتاه مدت تدوين می‌شود. روش منتخب برای تدوین اهداف برنامه ریزی برای ارتقای کیفیت زندگی در نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران، روش استنتاج اهداف از مشکلات است. دلیل انتخاب این روش این می باشد، که فرایندی که تاکنون برای برنامه ریزی ارتقا کیفیت زندگی منطقه10 پیموده شده مبتنی بر مشکل یابی و مشکل گشایی بوده است و طی این فرایند، مشکلات ساختارفضایی نواحی برنامه ریزی منطقه10به روش های گوناگون مورد تعیین و تحلیل قرار گرفته اند و بنابراین هدف نهایی از طی این فرایند گشودن مشکلات ساختار فضایی منطقه 10 و ارتقا کیفیت زندگی در آن می باشد. 2-4-5- بازبینی اهداف برنامه های توسعه منطقه 10 شهر تهران تدوين اهداف تغییر نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران، نيازمند چارچوب نظري براي ايجاد يك محيط جديد است، كه بخش از آن با بهره‌گيري از اهداف برنامه‌هاي فرادست و موجود شهر تهران بدست می‌آیند. جدول زیر نشان دهنده بررسی اهداف طرح های فرادست و طرح تفصیلی منطقه 10 شهر تهران می باشد. جدول شماره 1-5- بازبینی اهداف برنامه های فرادست طرح جامع تهرانطرح تفصیلی منطقه 10 شهر تهران1) ارتقاء نقش هاي فراملي، ملي و منطقه اي شهر تهران با استفاده مناسب از ظرفيت ها و سرمايه هاي فيزيکي، اجتماعي، انساني و مالي - اقتصادي شهر(2) تعيين حريم مناسب و تثبيت حدود و مرز محدوده شهر تهران، ضمن حفظ يکپارچگي و با اعمال نظام مديريت شهري واحد در محدوده و حريم شهر(3) تثبيت سطوح اراضي مسکوني و هدايت ميزان تراکم و استفاده مناسب از اراضي شهري به منظور گسترش فضاهاي عمومي و کاربري هاي خدماتي براي حدود 9 ميليون نفر جمعيت(4) رونق فعاليت و توسعه اقتصادي تهران با حفظ و پالايش پهنه هاي کنوني فعاليت و بهره وري مناسب از اين فضاها براي ايجاد فرصت هاي شغلي جديد و تأمين اشتغال(5) حفاظت از محيط زيست (به ويژه آب، هوا، صدا و منابع طبيعي) و ايمن سازي شهر در مقابل سوانح طبيعي و ساير مخاطرات و آسيب ها(6) بهبود وضعيت شبکه هاي ارتباطي و نظام حمل و نقل با توسعه زيرساخت ها و سيستم حمل و نقل همگاني (به ويژه قطار شهري) و اعمال مديريت تقاضاي سفر(7) بهبود و ارتقاء کيفيت محيط شهري و ساماندهي کالبدي آن، با پهنه بندي و تعيين محدوده هاي اعمال ضوابط و مقررات استفاده از اراضي و محدوده هاي نيازمند مداخله به ويژه بافت هاي فرسوده به منظور بهسازي، نوسازي و بازسازي(8) ساماندهي سيما و منظر شهري با تأکيد بر هويت معماري و شهرسازي ايراني - اسلامي(9) ارتقاء کيفيت زيست محيطي شهر تهران و حفاظت از ميراث طبيعي، تاريخي شهر و توسعه فضاهاي عمومي و گردشگري با اجراي طرح هاي موضعي و موضوعي براي عمران و توسعه شهري تهران (1) ارتقاء نقش سکونتی و عملکردهای فرامنطقه‌ای (تجاری- تفریحی) منطقه 10 در سطح شهر تهران (2) ارتقاء کیفیت مدیریت محلی در منطقه (بازنگری تقسیمات داخلی منطقه، تدارک ابزارهای مداخله در امور، ظرفیت‌سازی تخصصی در مدیریت شهرداری) (3) کاهش سطوح اراضی مسکونی منطقه و هدایت و باز توزیع مازاد جمعیت به مناطق مستعد توسعه در جهت ساماندهی و تثبیت سطوح مسکونی در سطح شهر تهران و همچنین گسترش فضاهای عمومی و خدمات از طریق کاهش سطوح مسکونی (4) حفظ و گسترش مراکز کار و فعالیت به ویژه در ناحیه مجاور قزوین به منظور افزایش نقش فرامنطقه‌ای و شهری شاخص منطقه (5) کاهش آسیب‌پذیری منطقه در مقابل خطرات تخریب و اثرات جانبی زلزله از طریق افزایش استحکام بناها و در صورت ممکن افزایش نفوذپذیری به بافت (6) گسترش و پوشش مناسب شبکه معابر منطقه به ویژه در جنوب منطقه و ساماندهی سلسله مراتب شبکه در کل منطقه (7) ارتقا کیفیت سکونت از طریق افزایش سطوح خدماتی و تهیه طرحهای موضوعی و موضعی (بهسازی بافت فرسوده در محلاتی مانند بریانک و سایر پهنه‌‌های فرسوده، ساماندهی پهنه پشت نواب، نوسازی محور قزوین، طراحی محور امام خمینی، ساماندهی و نوسازی پهنه پیرامون بزرگراه یاگار امام و ساماندهی حریم ایستگاه مترو) (8) ساماندهی به سیما و منظر شهری به خصوص در معابر تعریض شده و اجدیدالحداث 9) ارتقا کیفیت محیط زیست منطقه از طریق افزایش سطح فضای سبز و باز و ساماندهی دفع آبهای سطح در بافت فرسوده و تاکید بر هویت تاریخی منطقه از طریق حفاظت از میراث فرهنگی و تاریخی بخشی از منطقه و اعمال ضوابط و مقررات خاص. ماخذ: برگرفته از طرح جامع شهر تهران و طرح تفصیلی منطقه 10 شهر تهران 3-4-5- تدوین اهداف برنامه ریزی ارتقا کیفیت زندگی بر اساس مشکلات تعیین شده در بخش تحلیل مورد پژوهی برای استخراج اهداف، از روش استنتاج اهداف از مشکلات استفاده می شود. بدین منظور، نخست بر اساس پرسشنامه های تکمیل شده از میزان رضایتمندی ساکنین و تحلیل آن و نیز بر اساس تحلیل های صورت گرفته از کیفیت عینی محلات در ارتباط با شاخص های تعریف شده در فصل چهارم، این مشکلات به تفکیک محلات دسته بندی می شوند. همانگونه که در جدول زیر نشان داده شده است مشکلات موجود در نواحی برنامه ریزی (محلات دارای حالت محرومیت) در بیشتر موارد با یکدیگر مشترک می باشند. پس از مقوله بندی مشکلات، با توجه به این که برنامه ریزان با استفاده از مشکلات مطرح شده توسط موکلین خود می توانند اهداف "کلان" را استخراج کنند، اهداف کلان استخراج می شوند. طبقه بندی موضوعیمحلات برنامه ریزیمشکلات موجود در محلات برنامه ریزیاهداف تغییر محلات برنامه ریزی منطقه 10حمل و نقل و ارتباطاتسلیمانی-تیموریعدم دسترسی به متروعدم دسترسی بخش مرکزی محله به ایستگاه اتوبوسعرض کم معابر و مشکل ترافیک در محلهافزایش دسترسی به حمل و نقل عمومی در محلهتامین و بهبود عملکرد سلسله مراتب شبکه معابر، و تعریض معابرشبیری-جیعدم دسترسی به متروعرض کم معابر و مشکل ترافیک در محلهافزایش دسترسی به حمل و نقل عمومی در محلهتامین و بهبود عملکرد سلسله مراتب شبکه معابر، و تعریض معابرهاشمیعدم دسترسی به متروکمبود پارکینگ های عمومیعرض کم معابر و مشکل ترافیک در محلهافزایش دسترسی به حمل و نقل عمومی در محلهتامین کمبود فضای پارکینگ در سطح محلهتامین و بهبود عملکرد سلسله مراتب شبکه معابر، و تعریض معابردسترسی به خدمات و تسهیلات شهریسلیمانی-تیموریکمبود سطح و سرانه کاربری ابتداییکمبود سطح و سرانه کاربری های فرهنگی، تفریحی و ورزشیعدم دسترسی به بیمارستانجدول شماره 2-5- تدوین اهداف بر مبنای مشکلات مطرح شده در بخش تحلیل مورد پژوهیارتقاء مستمر محیط سکونت و استراحت، کار و فعالیت، گذران اوقات فراغتتأمین کمبودهای خدماتیشبیری-جیکمبود سطح و سرانه کاربری ابتداییکمبود سطح و سرانه هنرستانکمبود سطح و سرانه کاربری های فرهنگی، تفریحی و فضای سبزعدم دسترسی به بیمارستانکمبود ايمني و امنيت در سطح محلهارتقاء مستمر محیط سکونت و استراحت، کار و فعالیت، گذران اوقات فراغتتأمین کمبودهای خدماتیافزایش امنیت در سطح محلههاشمیکمبود سطح و سرانه کاربری های فرهنگی، تفریحی، فضاهای سبز در سطح محلهعدم دسترسی به بیمارستان در بخش جنوبی محلهکمبود ايمني و امنيت در سطح محلهارتقاء مستمر محیط سکونت و استراحت، کار و فعالیت، گذران اوقات فراغتتأمین کمبودهای خدماتیافزایش امنیت در سطح محلهاجتماعی-اقتصادیسلیمانی-تیموریعدم فرصت های شغلی مناسب در محلهزیست پذیر نمودن اقتصادی و اجتماعی محلهشبیری-جیعدم فرصت های شغلی مناسب در محلهزیست پذیر نمودن اقتصادی و اجتماعی محلههاشمیعدم فرصت های شغلی مناسب در محلهزیست پذیر نمودن اقتصادی و اجتماعی محلهمسکنسلیمانی-تیموریمساحت پایین عرصه مسکونینامناسب بودن فضاهای مسکونیوجود نواحی فرسوده بازنوسازی/تجدید حیات محیط و تجمیع قطعات با مساحت کم محلهارتقا و افزایش مساحت واحدهای مسکونیشبیری-جیمساحت پایین عرصه مسکونینامناسب بودن فضاهای مسکونیپایین بودن کیفیت مسکن بازنوسازی/تجدید حیات محیط و تجمیع قطعات با مساحت کم محله ارتقاء کیفیت کالبدی محیطیارتقا و افزایش مساحت و کیفیت واحدهای مسکونیهاشمیمساحت پایین عرصه مسکونینامناسب بودن فضاهای مسکونیپایین بودن کیفیت مسکنوجود نواحی فرسوده بازنوسازی/تجدید حیات محیط و تجمیع قطعات با مساحت کم محله ارتقاء کیفیت کالبدی محیطیارتقا و افزایش مساحت و کیفیت واحدهای مسکونیکوشش برای ارتقاء محلات مسئله دار بدون تغییر در اساس اقشار سکونتی آنزیست محیطیسلیمانی-تیموریوجود آلودگی ها ناشی از تردد و ترافیک وسیله نقلیهوجود آلودگی های ناشی از پمپ بنزین و منابع سوختوجود آلودگی های ناشی از پایانه های حمل و نقل عمومیوجود آلودگی صوتی ناشی از نزدیکی به خیابان های اصلیارتقاء کیفیت کالبدی محیطی و کاهش آلودگی محیطیشبیری-جیوجود آلودگی ها ناشی از تردد و ترافیک وسیله نقلیهوجود آلودگی های ناشی از پمپ بنزین و منابع سوختوجود آلودگی های ناشی از پایانه های حمل و نقل عمومیوجود آلودگی صوتی ناشی از نزدیکی به خیابان های اصلیارتقاء کیفیت کالبدی محیطی و کاهش آلودگی محیطیهاشمیوجود آلودگی ها ناشی از تردد و ترافیک وسیله نقلیهوجود آلودگی های ناشی از پمپ بنزین و منابع سوختوجود آلودگی های ناشی از پایانه های حمل و نقل عمومیوجود آلودگی صوتی ناشی از نزدیکی به خیابان های اصلیارتقاء کیفیت کالبدی محیطی و کاهش آلودگی محیطی ماخذ:نگارنده، بر اساس تحلیل پرسشنامه ها،1392. 4-4-5- تدوین بیانیه نهایی اهداف برنامه ریزی ارتقا کیفیت زندگی نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران با توجه به اینکه در بسیاری موارد، مشکلات نواحی برنامه ریزی یعنی محلاتی که دارای حالت محرومیت می باشند، از نظر موضوع مشابه می باشند و تفاوت میان این مشکلات در محلات مختلف از نظر شدت آنها است، در مرحله تدوین اهداف و برنامه، بیشتر آن اهداف و برنامه هایی پیشنهاد شده است که کلان بوده و در راستای هدف اصلی این پژوهش که ارتقای کیفیت زندگی در محلات محروم می باشد، باشد. بر اساس اهداف برنامه‌های موجود و همچنین اهداف استنتاج شده از مشکلات بدست آمده از تحلیل مورد پژوهی به جمع‌بندی و تولید بیانیه نهایی اهداف پرداخته شده است. جدول شماره 3-5- بیانیه نهایی اهداف طبقه بندی موضوعیاهداف کلاناهداف خردحمل و نقل و ارتباطاتارتقای کیفیت و سهولت عبورو مرورو دسترسی در نواحی برنامه ریزیتوسعه نظام دسترسي براساس حمل و نقل عمومي روانبخشی حرکت و ساماندهی محورهای سواره و پیادهدسترسی به خدمات پایهتسهیل دسترسی ساکنین نواحی مسکونی به خدمات پایه و اساسیبه حداقل رساندن آسیب ها و ارتقای امنیت اجتماعیتامین کمبود و بهبود دسترسی به فعالیت های تولیدی خدماتیایجاد امنیت اجتماعی بالا در نواحی برنامه ریزی.اقتصادی - اجتماعیتقویت اقتصاد نواحی برنامه ریزی به عنوان نیروی محرک توسعه این محلاتاصلاح و بهبود ساختار اجتماعی افزایش درامدهای عمومی و رونق اقتصادی محله متناسب با هویت نواحی برنامه ریزی افزایش نرخ اشتغال در بین ساکنان نواحی برنامه ریزیتقویت بنیانهای اجتماعی نواحی برنامه ریزیمسکنارتقاء كمي و كيفي سكونت در نواحی برنامه ریزیساماندهی و احیای بافت مسکونی نواحی برنامه ریزینوسازی و زیبا سازی بافت نواحی برنامه ریزیزیست محیطیارتقاء زیست محیطی نواحی برنامه ریزیارتقای کیفیت محیطی و كاهش انواع آلودگي هاایجاد و گسترش فضاهای سبزتقويت سيستم هاي حمل و نقل عمومي ماخذ: نگارنده، 1392 5-5- انتخاب و بکارگیری روش طراحی برنامه ارتقا کیفیت زندگی در نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران در این بخش به بررسی روش ها و فنون طراحی برنامه پرداخته می شود و با انتخاب یک روش به طراحی برنامه راهبردی برای محلات دچار محرومیت در منطقه 10 شهر تهران به پرداخته می شود. 1-5-5- بررسی فنون طراحی برنامه شهری 1-1-5-5- روش تحلیل عرصه های تصمیم گیری مرتبط رهیافت انتخاب راهبردی مبتنی بر این فرض پایه قرار دارد که برنامه ریزی یک فرایند مداوم در برگیرنده ارزشگذاری راه های ممکن و مطلوب است. اگر انتخاب اعمال جاری بعد از تشکیل و مقایسه راه حل های ممکن در یک زمینه گسترده تر تصمیم در ارتباط با پیش بینی مشخص و موقعیت های جاری صورت گیرد، هر فرایند انتخاب یک فرایند برنامه ریزی می باشد(یا انتخاب راهبردی). این فرایند به صورت چرخه ای و به منظور در نظرگرفتن تصمیمات گذشته و آشنا شدن تصمیم سازان با مشکلات صورت می گیرد. دراین ارتباط، اطمینان از این که قطعیت های پیش آمده رها نمی شود بلکه به عنوان نقطه شروع ارزش گذاری مطرح می شوند، اهمیت دارد. این حقیقت که انتخاب عمل در یک زمینه گسترده تر انتخاب صورت می گیرد، نشان می دهد که تصمیمات مرتبط با مشکلات یا وقایع مشخص از تصمیمات مرتبط با سایر مشکلات و وقایع تاثیر می پذیرد. تصمیم سازی مهم ترین نقش را در رهیافت انتخاب راهبردی دارد. برنامه ریزی معادل با تصمیم سازی در نظر گرفته می شود. با شروع از این اصل، انتخاب راهبردی سعی در نظام مند و روشن ساختن تصمیمات تا حد ممکن دارد. به علاوه، تصمیم سازی تنها زمانی انجام می گیرد که ضروری بوده و طیف گزینه های ممکن برای آینده را بیشینه کند. در این جهت رهیافت انتخاب راهبردی سعی دارد که نسبت به پیچیدگی برنامه ریزی و واقعیت آن تعادل برقرار کند. روش تحلیل عرصه های تصمیم گیری مرتبط(AIDA) یکی از روش های مهم برنامه ریزی راهبردی است که می تواند روابط درونی بین مشکلات و وقایع درونی را روشن کرده و راهی نظام مند برای تجزیه و تحلیل مشکلات تصمیم گیری پیچیده را معرفی نماید. این روش یک روش گرافیکی است که راه حل ها را از میان تعداد زیادی از ترکیبات ممکن انتخاب های جداگانه به وجود می آورد. ارتباط این روش با فرایند تهیه برنامه های شهری در اصل از طریق مرحله طراحی برنامه انجام می گیرد. در ادامه به تشریح این روش پرداخته می شود. این روش به صورت دو یا چند سطحی به کار برده می شود. در داخل هر سطح روابط افقی و بین سطوح روابط عمودی وجود دارد. رهیافت انتخاب راهبردی مبتنی بر این فرض است که مشکلات و وقایع در درون و بین این سطوح، مرتبط می باشند. سطوح قابل تشخیص در این روش(در نوع سه سطحی) به شرح زیر می باشد: سناریوها: که در بالا ترین سطح تجرید قرار داشته و زمینه های کلی راه های توسعه را بیان می کنند. نقاط شروع روش AIDA عناصر سناریو نامیده می شوند که در ارتباط با مشکلات و وقایعی که باید در مورد آن تصمیم گرفته شود، می باشند. برای هر عنصر سناریو دو(در روش دو سطحی) یا چند(در روش چند سطحی) اختیار منحصر متقابل قابل تشخیص است. قدم بعدی تعیین اختیارهایی از عناصر سناریو های مختلف است که مرتبط نمی باشند. این کار با یک میله مانع انجام می گیرد. اختیارهایی که با یک میله مانع به هم متصل نشده اند می توانند ترکیب شده و سناریو هایی که در برگیرنده یک اختیار از هر عنصر سناریو است را تشکیل دهند عرصه های سیاست: در سطح میانی تجرید قرار داشته و دارای جزئیات بیشتری نسبت به عناصر سناریو می باشند. برخلاف عناصر سناریو، عرصه های سیاست از بیش از دو اختیار تشکیل می شود. ترکیباتی از عرصه های سیاست که سازگار نباشند با یک میله مانع به یکدیگرمتصل می شوند. بنابراین تعداد ترکیبات سازگار کاهش می یابد. با این وجود و برخلاف عناصر سناریو، این ترکیبات برشمرده نشده و به پایین ترین سطح سپرده می شود. پیشنهادها: در پایین ترین سطح تجرید و در ارتباط با اجرا قرار دارند. پیشنهادات اختیاری را در برنمی گیرند و بنابراین روابط افقی مانند دو سطح پیشین در این سطح مطرح نیست. این بدین معنی نیست که پیشنهادات به یکدیگر مرتبط نیستند بلکه وجود دو یا چند اختیار منحصر متقابل در یک پیشنهاد امکان پذیر نیست. ماتریس سیاست نمودار اختیار: ترکیبات اختیارهای عرصه های سیاستعرصه های سیاستماتریس عملروابط افقیروابط عمودی پیشنهادهاعناصر سناریو نمودار اختیار: ترکیبات اختیارهای عناصر سناریو: سناریوهاسطحشکل شماره 1-5- سطوح سه گانه تجرید در روش تحلیل عرصه های تصمیم گیری مرتبط ماخذ: Dekker, Mastop, Verduijn, Bardie, Gorter (1978), p. 3 یک عنصر سناریو می تواند به عنوان یک مشکل یا واقعه در ارتباط با پدیده مورد برنامه ریزی در نظر گرفته شود. اختیارها مسیرهای آتی در مورد مشکلات یا وقایع را مشخص می کنند. در نوع دو سطحی اختیارها باید با در دو سطح طیف تصمیم های ممکن را مشخص کنند. افزایش اختیارها باعث افزایش طیف تصمیم ها شده و روش را بهبود می دهد. قبل از دست یابی به یک توافق در مورد تعیین عناصر سناریو و اختیارها، این فرایند چندبار تکرار می شود. نمایش نموداری عناصر سناریو، اختیارها و میله های مانع، نمودار اختیار نامیده می شود. این نمودار روابط بین اختیارها را نشان می دهد. شکل شماره 2-5 - نمودار اختیار در روش تحلیل عرصه های تصمیم گیری مرتبط کلید:عناصر سناریواختیارمیله مانع ماخذ: Dekker, Mastop, Verduijn, Bardie, Gorter (1978), p. 5 شکل شماره3-5- نمودار درخت تصمیم در روش تحلیل عرصه های تصمیم گیری مرتبطترکیبات اختیار های مرتبط با توجه به عوامل سناریو و میله های مانع با استفاده از درخت تصمیم تولید می شود. هر اختیار می تواند با اختیار های دیگر که بین آن ها میله مانعی ترسیم نشده باشد، ترکیب شده و سناریو ها را به وجود می آورند. ×××××× کلید: عناصر سناریو میله مانعسناریو × ماخذ: Dekker, Mastop, Verduijn, Bardie, Gorter (1978), p. 6 2-1-5-5- فن بهينه سازي تصميم گاهی با اهداف ناسازگاری روبرو مي‌شويم كه تعداد زيادي راه‌حل امكان‌پذير براي دستيابي به آن‌ها وجود دارد و لازم است راه‌حل بهينه‌اي كه اين اهداف را به‌گونه‌اي همزمان مورد توجه قرار داده و تعادلي ميان آن‌ها برقرار كند، بدست آيد تا در پايان هر يك از اهداف بتوانند به اندازه‌اي مناسب تحقق يابند. به‌منظور توليد مجموعه‌اي از راه‌حل‌هاي گزينه در اختيار برنامه‌ريز (تصميم‌ساز) براي تصميم‌سازي در مرحله طراحي برنامه از این روش استفاده مي‌شود. وجود عوامل متفاوت تأثيرگذار، نامعلومي‌ها و قيود در محيط مورد برنامه‌ريزي و اطلاعات، كار با داده‌هاي كيفي و... اين بهينه‌سازي را با پيچيدگي همراه مي‌كند. در بهينه‌سازي يك هدفه، كه پيچيدگي كمتري نسبت به بهينه‌سازي چند هدفه دارد، بهترين راه‌حل (پاسخ بهينه منحصر بفرد) مورد توجه است؛ بنابراين، معمول‌ترين روش‌هاي بهينه سازي چند هدفه، تبديل آن به بهينه‌سازي يك هدفه و به‌كارگيري برنامه‌ريزي خطي است. از جمله اين روش‌ها، روش وزن‌دهي به هدف‌ها است كه مقدار بدست آمده از اين روش نمايانگر ارزش راه حل خواهد بود. 3-1-5-5- معرفی تدوین سناریو روش سناریو نویسی و برنامه‌ریزی سناریو یک ابزار برنامه‌ریزی متفاوت از پیش بینی آینده و کار به سوی دستیابی به آن است. برنامه‌ریزی سناریو بر پیش بینی دقیق آینده تمرکز نمی‌کند بلکه فرآیندی است که تعدادی آینده ممکن تولید می‌کند که معتبر و هنوز نامعلوم هستند. این آینده‌های ممکن سپس مانند رابط برای توسعه راهبردهای اجتماع بکار می‌روند که می‌توانند اجتماع‌ها را برای آینده‌ای نامعلوم بهتر آماده کنند. این فن امکانات جدید را در نظر گرفته و ذهن را در برابر آن چه ممکن است روی دهد، باز می‌نماید. همچنین این فن شامل تمام اعضای یک گروه همکاری است و نیازمند یک رهبر که جلسات را معرفی و تنظیم کند و مسئول تهیه گزارش نهایی است. اعضای گروه،سناریو نویسانی هستند که در رشته مربوط به خود متخصص‌اند و تخصص هر یک در ارتباط با مشکل مورد مطالعه است و بر این مبنا شرایط را به صورت گروهی می‌توانند بررسی نمایند. گام‌های فن سناریو نویسی به صورت زیر انجام می‌گیرد: گام نخست: شرح مختصر از شرایط آینده اجتماع؛ از سناریو نویسان خواسته می‌شود که در قالب سناریوهایی مبتنی بر اسناد پشتیبان، در نظر آورند که در عرصه تخصص آن‌ها در چند سال آینده چه توسعه‌ای در اجتماع روی می‌دهد و چنین توسعه احتمالی در اجتماع را ارزیابی نمایند. گام دوم: سناریو نویسی فردی؛ در یک مدت زمان معین افراد گروه سناریوهای فردی را به طور مستقل تهیه می‌نمایند. گام سوم: سناریو نویسی جمعی؛ افراد دیدگاه‌های خود را در قالب سناریو بیان کرده تا به یک هم‌رایی بر توسعه‌های ممکن برسند. برونداد این جلسه معمولا یک گزارش است. این فن برای شرایط پیچیده قابل بکارگیری است و چنان که مشخص است روشی زمان‌بر خواهد بود و چون آینده اجتماع از سوی افراد گروه پیش‌بینی می‌شود، می‌تواند در فرایند برنامه‌ریزی راهبردی اجتماع کمک کننده باشد. با وجود متخصصان که گرد هم امده و دیدگاه‌های خود را در مورد آینده اجتماع بیان می‌کنند، می‌توانند چشم‌انداز یکپارچه از آینده را بدست آورند. 4-1-5-5- فن تحلیل سطوح بالقوه روش تحليل سطوح بالقوه براي فرابيني و تعريف توسعه آتي شهري با به‌كارگيري داده‌هاي سنجش‌ازدور ماهواره‌اي به‌كار رفته است. این داده‌ها مي‌توانند به‌منظور بدست آوردن يك ديد عمومي از نواحي شهري و چشم‌اندازهاي توسعه شهر به‌كار روند. اين روش، بر پايه قانون گرانش نيوتن، براي توصيف ميزان انرژي ميانكنش در هر نقطه از يك ناحيه بكار مي‌رود. در اين روش، با ملاحظه يك مكان، توان بالقوه ميانكنش با همگي مكان‌های همجوار نيز در نظر گرفته مي‌شود. بنابراين، مي‌توان نقشه‌اي از سطوح پيوسته ارزش‌هاي توان بالقوه مكان‌ها كه نمايانگر تأثير نيروهاي متقابل ميان مكان‌ها در ناحيه مورد مطالعه است ترسيم کرد. كاربرد اين فن، در بدست آوردن نقشه تمايلات و مناسبت نواحي براي توسعه شهري و مطالعه روابط ميان جمعيت، خدمات و مكان‌ها است. مطالعه سير تحول تغييرات فضايي كاربردها/ پوشش‌هاي زمين در طول زمان، از محدوديت‌هاي اين فن است كه راه‌حل آن، بكاربردن تصاوير ماهواره براي مقايسه تمايلات تخميني و تحول واقعي ناحيه مورد مطالعه است. 5-1-5-5- فن نقشه‌هاي هم‌پوش فن نقشه‌هاي هم‌پوش در حقيقت روي‌هم‌گذاري نقشه‌هاي تهيه شده براي هريك از معيارهاي مدنظر در تحليل و طراحي برنامه است كه در مراحل توصيف/ تحليل و تجويز برنامه‌ريزي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اين فن از فنون دروني برنامه‌ريزي محسوب مي‌شود كه براي مقاصد برنامه‌ريزي و به كارگيري در برنامه‌ريزي ابداع شده است (دانشپور، 1388). 2-5-5- انتخاب فن مناسب طراحی برنامه ارتقا کیفیت زندگی در نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران با توجه به روش ها و فنون تشریح شده برای طراحی برنامه، روش تحلیل عرصه های تصمیم گیری مرتبط به منظور طراحی برنامه ارتقا کیفیت زندگی نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران انتخاب می گردد. دلایل انتخاب این روش عبارت است از: مبتنی بودن این روش بر گزینه یابی و تولید سناریو های گزینه حرکت به سمت پروگرام های در بر دارنده پروژه های مختلف تجزیه و تحلیل مشکلات تصمیم گیری پیچیده به صورت نظام مند امکان ارزشگذاری راه های ممکن جدول شماره 4-5- مقایسه روش های طراحی برنامه شهری و انتخاب روش مناسب بکارگیری روش / فنویژگی روش معرفی شده و گزینش روش منتخبروش تحلیل عرصه های تصمیم گیری مرتبطفن تحليل عرصه‌هاي تصميم‌گيري مرتبط از دل رهيافت اختيار راهبردي كه خود در چارچوب تفكر راهبردي در برنامه‌ريزي مطرح شده، بيرون آمده است.دلایل انتخاب این روش عبارت است از:در نظر گرفتن تمام حالات مختلف هر عرصة تصميم گيريشناسايي روابط متقابل بين پديده‌هاي مورد برنامه‌ريزيحصول اطمينان از شناسايي اولية نامعلومي‌هايي که معمولاً در برنامه‌ريزي وجود دارندمشخص کردن راه‌حل‌هاي سازگار و رسيدن به جواب‌هاي نهايي از طريق آن‌هاجلوگيري از تصميم‌گيري فوري براي پاسخگويي به مشکلات بزرگبا استفاده از اين روش و با توجه به نمودار بدست آمده از اين روش، حالت‌هاي مختلف عرصة تصميم‌گيري را مي‌توان در نظر گرفت.فن بهينه سازي تصميمگاهی با اهداف ناسازگاری روبرو مي‌شويم كه لازم است راه‌حل بهينه‌اي كه اين اهداف را به‌گونه‌اي همزمان مورد توجه قرار داده و تعادلي ميان آن‌ها برقرار كند، بدست آيد تا در پايان هر يك از اهداف بتوانند به اندازه‌اي مناسب تحقق يابند. به‌منظور توليد مجموعه‌اي از راه‌حل‌هاي گزينه در اختيار برنامه‌ريز (تصميم‌ساز) براي تصميم‌سازي در مرحله طراحي برنامه از این روش استفاده مي‌شود. فن تدوین سناریو روش سناریو نویسی و برنامه‌ریزی سناریو یک ابزار برنامه‌ریزی متفاوت از پیش بینی آینده و کار به سوی دستیابی به آن است. برنامه‌ریزی سناریو بر پیش بینی دقیق آینده تمرکز نمی‌کند بلکه فرآیندی است که تعدادی آینده ممکن تولید می‌کند که معتبر و هنوز نامعلوم هستند. این آینده‌های ممکن سپس مانند رابط برای توسعه راهبردهای اجتماع بکار می‌روند که می‌توانند اجتماع‌ها را برای آینده‌ای نامعلوم بهتر آماده کنند.فن تحلیل سطوح بالقوهروش تحليل سطوح بالقوه براي فرابيني و تعريف توسعه آتي شهري با به‌كارگيري داده‌هاي سنجش‌ازدور ماهواره‌اي به‌كار رفته است. اين روش، بر پايه قانون گرانش نيوتن، براي توصيف ميزان انرژي ميانكنش در هر نقطه از يك ناحيه بكار مي‌رود.كاربرد اين فن، در بدست آوردن نقشه تمايلات و مناسبت نواحي براي توسعه شهري و مطالعه روابط ميان جمعيت، خدمات و مكان‌ها است. مطالعه سير تحول تغييرات فضايي كاربردها/ پوشش‌هاي زمين در طول زمان، از محدوديت‌هاي اين فن است.فن نقشه‌هاي هم‌پوشفن نقشه‌هاي هم‌پوش در حقيقت روي‌هم‌گذاري نقشه‌هاي تهيه شده براي هريك از معيارهاي مدنظر در تحليل و طراحي برنامه است كه در مراحل توصيف/ تحليل و تجويز برنامه‌ريزي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. ماخذ: نگارنده، 1392تحلیل عرصه های تصمیم گیری مرتبط 3-5-5- بکارگیری فن تحلیل عرصه های تصمیم گیری در برنامه ریزی برای ارتقا کیفیت زندگی در محلات دچار محرومیت و سازش پذیری منطقه 10 شهر تهران در محلات دارای حالت محرومیت ، تعیین برنامه های گزینه و تولید راهبردهای ارتقاء کیفیت زندگی بر اساس فن تحلیل عرصه های تصمیم گیری مرتبط با پیمودن گامهای زیر بدست خواهد آمد: شکل شماره 4-5- گام های فن تحلیل عرصه های تصمیم گیری مرتبط انتخاب و بکارگیری روش تحلیل عرصه های تصمیم گیری مرتبطگام نخست:تولید عرصه های تصمیم گیری گام دوم: تولید اختیارهای مربوط به عرصه های تصمیم گیری گام سوم :تحلیل سازگاری و ناسازگای اختیارها گام چهارم :تولید سناریوهای گزینه گام پنجم :ارزیابی سناریوهای گزینه گام ششم :انتخاب سناریو برترتولید راهبردها و سیاست های ارتقاء کیفیت زندگی بر اساس سناریوی برترکلیددروندادمجموعه گام هاگام هاارتباط بین گام هابروندادماخذ: نگارنده، 1392 1-3-5-5-گام نخست: تولید عرصه های تصمیم گیری مرتبط برای بکارگیری در فرایند برنامه ریزی ارتقاء کیفیت زندگی نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران با در نظر گرفتن اهداف برنامه‌هاي موجود و بيانيه نهایی اهداف برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران، عرصه‌هاي تصميم‌گيري اختيار مي‌شوند. جدول شماره 5-5- تولید نهایی و توجیه عرصه های تصمیم گیری منتج از بیانیه نهایی اهداف برنامه ریزی عرصه های تحلیلاهداف کلان عرصه های تصمیم گیریتوجیه دلایل انتخاب عرصه های تصمیم گیریدسترسی به خدمات و تسهیلات شهریارتقای کیفیت و سهولت عبورو مرورو دسترسی در نواحی برنامه ریزیحمل و نقل و ارتباطات-اصلاح و تعریض معابر-اصلاح سلسله مراتب شبکه دسترسيها- سهولت حرکت- افزایش دسترسی به حمل و نقل عمومی- مدیریت تقاضای پارکینگتسهیل دسترسی ساکنین نواحی مسکونی به خدمات پایه و اساسیفعالیت های خدماتی-تناسب خدمات با حجم جمعیت- افزایش دسترسی به خدمات پایه و اساسی در سراسر منطقهبه حداقل رساندن آسیب ها و ارتقای امنیت اجتماعیامنیت-افزایش حضور نیروهای امنیت بخش در طول شبانه روز-تامین روشنایی مناسب در خیابان ها و کوچه ها و دیگر فضاهای جرم خیز محلهاجتماعیتقویت اقتصاد نواحی برنامه ریزی به عنوان نیروی محرک توسعه این محلاتاصلاح و بهبود ساختار اجتماعیسرزندگی اقتصادی- تشکیل نواحی همگن و منسجم از نظر اجتماعی و اقتصادی در زمینه برنامه ریزی نواحی نظام مديريت نوين شهري و جلب مشاركت مردمیمدیریت شهری-افزایش آگاهی مردم از فرایند تصمیم سازی و تصمیم گیری-توجه بیشتر شورایاری و شهرداری به نظرات مردم در تصمیم گیریمسکنارتقاء كمي و كيفي سكونت در نواحی برنامه ریزیمسکن-کنترل تراکم های مسکونی در محله-ایجاد محرک برای مالکان برای تعمیر و یا بازنوسازی واحدهای مسکونی-انجام پاکسازی در نواحی قابل تخریب و ساخت واحدهای مسکونی متناسب با وضعیت اقتصادی و اجتماعی ساکنانزیست محیطیارتقاء زیست محیطی نواحی برنامه ریزیماخذ: نگارنده، 1392کیفیت محیط زیست-کاهش آلودگی صوتی-اختصاص مساحت کافی برای فضای سبز -کاهش آلودگی هوا 2-3-5-5- گام دوم : تولید اختیارهای مربوط به عرصه های تصمیم گیری تعیین شده در هریک از عرصه های تصمیم گیری دو اختیار باهم گرد نیامدنی تعیین می شوند. در ادامه به بررسی این اختیارها در قالب عرصه های تصمیم گیری پرداخته می شود.. جدول شماره 6-5- تعیین اختیارها در عرصه های تصمیم گیری، در چارچوب اهداف و راهبردها عرصه های تحلیلعرصه های تصمیم گیریاهداف کلان اختیارهادسترسی به خدمات و تسهیلات شهریحمل و نقل و ارتباطاتارتقای کیفیت و سهولت عبورو مرورو دسترسی در نواحی برنامه ریزیافزایش ظرفیت شبکه حرکت سواره شخصیافزایش دسترسی به حمل و نقل عمومیفعالیت های خدماتیتسهیل دسترسی ساکنین نواحی مسکونی به خدمات پایه و اساسیتوسعه جدید کاربری های خدماتیتثبیت و تجهیز کاربری های موجودامنیتبه حداقل رساندن آسیب ها و ارتقای امنیت اجتماعیارتقاء امنیت اجتماعی با استفاده از نظارت مردمیتثبیت وضع موجوداجتماعیسرزندگی اقتصادیتقویت اقتصاد نواحی برنامه ریزی به عنوان نیروی محرک توسعه این محلاتاصلاح و بهبود ساختار اجتماعیارتقاء وضعیت اقتصادی ساکنانحفظ روند موجودمدیریت محلاتنظام مديريت نوين شهري و جلب مشاركت مردمیتاکید بر افزایش مشارکت مردمیعدم تاکید بر افزایش مشارکت مردمیمسکنمسکنارتقاء كمي و كيفي سكونت در نواحی برنامه ریزیارتقاء کیفیت مسکن حفظ وضع موجودزیست محیطیکیفیت محیط زیستارتقاء زیست محیطی نواحی برنامه ریزیارتقاء کیفیت محیط زیست حفظ وضع موجود ماخذ: نگارنده، 1392 3-3-5-5- گام سوم : تولید نمودار اختیارو تعیین سازگاری/ناسازگاری میان اختیارها در نمودار اختیار، اختیارهای هر عرصه به همراه ناسازگاری های میان آن ها نشان داده می شود. اختیارهای دارای ناسازگاری با یکدیگر، با خطی به نام "میله مانع" به یکدیگر متصل می شوند.در شکل زیر اختیارهای تعیین شده برای عرصه های تصمیم گیری در برنامه ریزی راهبردی نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران در دایره درونی نشان داده شده است. در دایره بعدی، عرصه در بر گیرنده اختیارها ترسیم شده است. در خارجی ترین دایره، مشخص شده است که عرصه ها و اختیارها مربوط به کدام عرصه چهارگانه تحلیل هستند. میله های مانع، بر اساس توجیهاتی که پس از ترسیم شکل ذکر می شوند، معین و ترسیم شده اند. جدول شماره 7-5 - جدول معرفی عرصه ها و اختیارها شماره عرصهنام عرصه تصمیم گیرینام اختیار1حمل و نقل و ارتباطاتافزایش ظرفیت شبکه حرکت سواره شخصی2-1- افزایش دسترسی به حمل و نقل عمومی2فعالیت های خدماتی1-2- توسعه جدید کاربری های خدماتی2-2- تثبیت و تجهیز کاربری های موجود3امنیتارتقاء امنیت اجتماعی با استفاده از نظارت مردمی2-3- حفظ وضع موجود4سرزندگی اقتصادیارتقاء وضعیت اقتصادی ساکنان2-4- حفظ وضع موجود5مدیریت شهریتاکید بر افزایش مشارکت مردمی2-5- عدم تاکید بر افزایش مشارکت مردمی6مسکنارتقاء کیفیت مسکن2-6- حفظ وضع موجود7کیفیت محیط زیستارتقاء کیفیت محیط زیستماخذ: نگارنده، 13922-7- حفظ وضع موجود شکل شماره 5-5- نمودار دايره‌اي عرصه‌هاي تصميم‌گيري و ميله‌هاي مانع در نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران زیست محیطی کیفیت زیست محیطی مسکنحمل و نقل و ارتباطات ارتقاء کیفیت محیط زیستارتقا کیفیت مسکنحفظ وضع موجود توسعه حمل ونقل عمومی حفظ وضع موجودافزایش دسترسی های حمل و نقل خصوصی 25106 11افزایش مشارکت مردمیمدیریت محلات 1دسترسی به خدمات و تسهیلات شهریتوسعه جدید 4عدم مشارکت 7فعالیت های خدماتی 818 تثبیت و تجهیز کاربری های موجودحفظ وضع موجود18 3اجتماعی 9ارتقاء امنیت اجتماعی با استفاده از نظارت مردمیارتقاء وضعیت اقتصادی ساکنان سرزندگی اقتصادی حفظ وضع موجود امنیت ماخذ: نگارنده، 1392 جدول شماره 8-5- تشریح ناسازگاری بین اختیار ها شماره میله مانعتشریح ناسازگاری اختیارهای عرصه های تصمیم گیری1اختیار عدم مشارکت مردمی با اختیار ارتقاء کیفیت مسکن ناسازگار است، زیرا عدم تاکید بر افزایش مشارکت مردمی، همکاری ساکنان برای ارتقاء واحد مسکونی را کاهش می دهد و بنابراین این دو اختیار ناسازگار می باشند.2اختیار عدم مشارکت مردمی با اختیار توسعه حمل و نقل عمومی ناسازگار است، زیرا استفاده از حمل و نقل عمومی نیاز به آموزش و مشارکت ساکنین دارد و عدم تاکید بر افزایش مشارکت مردمی، همکاری ساکنان برای استفاده از حمل و نقل عمومی را کاهش می دهد و بنابراین این دو اختیار ناسازگارند. 3اختیار عدم مشارکت مردمی با اختیار ارتقاء امنیت اجتماعی با استفاده از نظارت مردمی ناسازگار است، زیرا افزایش امنیت اجتماعی نواحی برنامه ریزی نیاز به مشارکت ساکنین این نواحی دارد و عدم تاکید بر افزایش مشارکت مردمی این همکاری را کاهش خواهد داد.4اختیار عدم مشارکت مردمی با اختیار توسعه جدید فعالیت های خدماتی ناسازگار است، توسعه جدید فعالیتهای خدماتی به همکاری کامل مالکان و توسعه دهندگان نیاز دارد و این، با عدم تاکید بر افزایش مشارکت مردمی ناسازگار است.5اختیار ارتقاء کیفیت محیط زیست با اختیار عدم مشارکت مردمی ناسازگار است، زیرا ارتقاء کیفیت محیط زیست نیاز به مشارکت ساکنین نواحی برنامه ریزی دارد و این، با عدم تاکید بر افزایش مشارکت مردمی ناسازگار است.6اختیار ارتقاء کیفیت مسکن با اختیار حفظ وضع موجود کیفیت محیط زیست ناسازگار است، درصورت ارتقاء کیفیت واحدهای مسکونی،کیفیت محیط زیست نواحی برنامه ریزی افزایش خواهد یافت و به این ترتیب این دو اختیار باهم ناسازگارند.7اختیار حفظ وضع موجود اقتصادی شهروندان با اختیار ارتقاء کیفیت مسکن ناسازگار است، زیرا درصورتیکه وضعیت اقتصادی شهروندان ارتقاء نیابد، ساکنین نمی توانند واحدهای مسکونی خود را نوسازی کنند و به این ترتیب این دو اختیار باهم ناسازگارند.8اختیار ارتقاء کیفیت مسکن با اختیار تثبیت فعالیتهای خدماتی موجود ناسازگار است، زیرا درصورت ارتقاء کیفیت مسکن، امکان افزایش تعداد واحدهای مسکونی وجود خواهد داشت که نیاز به فعالیتهای خدماتی بیشتری دارند، بنابراین این دو اختیار ناسازگارند.9اختیار حفظ وضع موجود امنیت اجتماعی با اختیار ارتقاء کیفیت مسکن ناسازگار است، زیرا که در وضع موجود امنیت اجتماعی نواحی برنامه ریزی بسیار پایین است و ارتقاء کیفیت مسکن نیاز به افزایش امنیت اجتماعی دارد و براین اساس این دو اختیار ناسازگارند.10اختیار افزایش دسترسی های حمل و نقل خصوصی با اختیار ارتقا کیفیت محیط زیست ناسازگار است، زیرا افزایش دسترسی حمل و نقل خصوصی کیفیت محیط زیست را کاهش می دهد و بنابراین این دو اختیار ناسازگارند.11اختیار افزایش دسترسی های حمل و نقل خصوصی با اختیار ارتقاء امنیت اجتماعی با استفاده از نظارت مردمی ناسازگار است، زیرا افزایش دسترسی حمل و نقل خصوصی موجب ورود ترافیک عبوری به داخل نواحی برنامه ریزی می گردد و این امر امنیت اجتماعی را کاهش می دهد، بنابراین این دو اختیار ناسازگارند. ماخذ: نگارنده، 1392 4-3-5-5- گام چهارم : تولید سناریوهای گزینه بر اساس موانع اختیارهای تصمیم گیری پس از مشخص شدن موارد ناسازگار در میان اختیارهای عرصه های تصمیم گیری و ترسیم میله های مانع اختیار، به منظور تولید سناریوهای گزینه ، ترکیب های سازگار اختیارهای عرصه های تصمیم گیری مرتبط، به شکل درخت ترسیم می شود. در این نمودار احتمال دستیابی به سناریوهای ممکن تعیین می شوند. درخت توليد سناريوهاي گزينه برمبناي نمودار دايره‌اي سازگاري- ناسازگاري اختيارهاي عرصه‌ها رسم مي‌شود. بدين شکل كه از يك عرصه، به‌طور اختياري در يك جهت دايره آغاز مي‌شود و اختيارهاي آن عرصه در یک سمت درخت نوشته مي‌شود؛ سپس از هر اختيار، اختيارهاي عرصه بعدي در جهت دايره نوشته مي‌شود. اگر اختيارهاي دو عرصه پي در پي با يكديگر ناسازگار باشند، ديگر از آن شاخه، رسم درخت ادامه نمي‌يابد. اين روند تا آخرين عرصه ادامه مي‌يابد. در پايان، در سمت دیگر درخت شمارۀ سناريوي گزينه كه متشكل از اختيارهاي عرصه‌هاي مختلف روي مسير درخت از سمت راست تا چپ هستند، بدست مي‌آيد. شکل شماره 6-5- درخت توليد سناريوهاي گزينهعرصه کیفیت محیط زیستسناریو 1ارتقا کیفیت محیط زیستسبزحفظ وضع موجودحفظ وضع موجودارتقاء کیفیت مسکنعدم مشارکتعرصه مسکنافزایش مشارکت مردمیعرصه امنیتعرصه سرزندگی اقتصادیعرصه مدیریتعرصه حمل و نقل و ارتباطاتعرصه فعالیت های خدماتی سناریو 2ارتقا کیفیت محیط زیستسبزارتقاء کیفیت مسکن ارتقا کیفیت محیط زیستسبزحفظ وضع موجودحفظ وضع موجودعدم مشارکتافزایش مشارکت مردمیارتقاء وضعیت اقتصادی ساکنان سناریو 3حفظ وضع موجودارتقاء کیفیت مسکنافزایش مشارکت مردمیحفظ وضع موجود سناریو 4ارتقا کیفیت محیط زیستسبزحفظ وضع موجودعدم مشارکتارتقاء وضعیت اقتصادی ساکنانحفظ وضع موجودحفظ وضع موجودارتقاء امنیت اجتماعی با استفاده از نظارت مردمی ارتقا کیفیت محیط زیستسبزحفظ وضع موجودارتقاء کیفیت مسکنافزایش مشارکت مردمیتوسعه جدید سناریو 5حفظ وضع موجودحفظ وضع موجودعدم مشارکتارتقاء وضعیت اقتصادی ساکنانحفظ وضع موجود سناریو 6ارتقا کیفیت محیط زیستسبزتثبیت کاربری های موجودارتقاء کیفیت مسکنافزایش مشارکت مردمیارتقاء امنیت اجتماعی با استفاده از نظارت مردمی حفظ وضع موجودحفظ وضع موجودعدم مشارکتارتقاء وضعیت اقتصادی ساکنانحفظ وضع موجودتوسعه حمل و نقل عمومی سناریو 7حفظ وضع موجودارتقا کیفیت محیط زیستسبزارتقاء کیفیت مسکنحفظ وضع موجودافزایش مشارکت مردمی ارتقا کیفیت محیط زیستسبزحفظ وضع موجودعدم مشارکتارتقاء امنیت اجتماعی با استفاده از نظارت مردمیافزایش دسترسی های حمل و نقل خصوصی سناریو 8سناریو 9حفظ وضع موجودارتقاء کیفیت مسکنافزایش مشارکت مردمیارتقاء وضعیت اقتصادی ساکنانحفظ وضع موجودتوسعه جدید ارتقا کیفیت محیط زیستسبزحفظ وضع موجودتثبیت کاربری های موجودارتقاء کیفیت مسکنحفظ وضع موجودعدم مشارکتحفظ وضع موجود افزایش مشارکت مردمیارتقا کیفیت محیط زیستسبزحفظ وضع موجودعدم مشارکتافزایش مشارکت مردمیعدم مشارکتافزایش مشارکت مردمیافزایش مشارکت مردمیعدم مشارکتحفظ وضع موجودارتقاء امنیت اجتماعی با استفاده از نظارت مردمی سناریو 10حفظ وضع موجودارتقاء کیفیت مسکنارتقاء وضعیت اقتصادی ساکنان سناریو 11حفظ وضع موجودارتقا کیفیت محیط زیستسبزحفظ وضع موجودحفظ وضع موجود ماخذ: نگارنده، 1392سناریو 15سناریو 14سناریو 12حفظ وضع موجودارتقا کیفیت محیط زیستسبزحفظ وضع موجودارتقا کیفیت محیط زیستسبزحفظ وضع موجودارتقا کیفیت محیط زیستسبزحفظ وضع موجودارتقا کیفیت محیط زیستسبزسناریو 13ارتقاء کیفیت مسکنحفظ وضع موجودارتقاء کیفیت مسکنحفظ وضع موجودارتقاء کیفیت مسکنحفظ وضع موجودحفظ وضع موجودارتقاء کیفیت مسکنعدم مشارکت شماره سناریوعرصه حمل و نقل و ارتباطاتعرصه فعالیت های خدماتیعرصه امنیتعرصه سرزندگی اقتصادیعرصه مدیریتعرصه مسکنعرصه کیفیت زیست محیطی1توسعه حمل و نقل عمومیتوسعه جدید کاربری های خدماتیارتقاء امنیت اجتماعی با استفاده از نظارت مردمیارتقاء وضعیت اقتصادی ساکنانافزایش مشارکت مردمیارتقاء کیفیت مسکنارتقاء کیفیت محیط زیست2توسعه حمل و نقل عمومیتوسعه جدید کاربری های خدماتیارتقاء امنیت اجتماعی با استفاده از نظارت مردمیارتقاء وضعیت اقتصادی ساکنانافزایش مشارکت مردمیحفظ وضع موجودحفظ وضع موجود3توسعه حمل و نقل عمومیتوسعه جدید کاربری های خدماتیارتقاء امنیت اجتماعی با استفاده از نظارت مردمیحفظ وضع موجودافزایش مشارکت مردمیحفظ وضع موجودحفظ وضع موجود4توسعه حمل و نقل عمومیتوسعه جدید کاربری های خدماتیحفظ وضع موجودارتقاء وضعیت اقتصادی ساکنانافزایش مشارکت مردمیحفظ وضع موجودحفظ وضع موجود5توسعه حمل و نقل عمومیتوسعه جدید کاربری های خدماتیحفظ وضع موجودحفظ وضع موجودافزایش مشارکت مردمیحفظ وضع موجودحفظ وضع موجود6توسعه حمل و نقل عمومیتثبیت کاربری های موجودارتقاء امنیت اجتماعی با استفاده از نظارت مردمیارتقاء وضعیت اقتصادی ساکنانافزایش مشارکت مردمیارتقاء کیفیت مسکنارتقاء کیفیت محیط زیست7توسعه حمل و نقل عمومیتثبیت کاربری های موجودارتقاء امنیت اجتماعی با استفاده از نظارت مردمیارتقاء وضعیت اقتصادی ساکنانافزایش مشارکت مردمیحفظ وضع موجودحفظ وضع موجود8توسعه حمل و نقل عمومیتثبیت کاربری های موجودارتقاء امنیت اجتماعی با استفاده از نظارت مردمیحفظ وضع موجودافزایش مشارکت مردمیحفظ وضع موجودحفظ وضع موجود9توسعه حمل و نقل عمومیتثبیت کاربری های موجودحفظ وضع موجودحفظ وضع موجودافزایش مشارکت مردمیحفظ وضع موجودحفظ وضع موجود10افزایش دسترسی های حمل و نقل خصوصیتوسعه جدید کاربری های خدماتیحفظ وضع موجودارتقاء وضعیت اقتصادی ساکنانافزایش مشارکت مردمیحفظ وضع موجودحفظ وضع موجود11افزایش دسترسی های حمل و نقل خصوصیتوسعه جدید کاربری های خدماتیحفظ وضع موجودحفظ وضع موجودافزایش مشارکت مردمیحفظ وضع موجودحفظ وضع موجود12افزایش دسترسی های حمل و نقل خصوصیتثبیت کاربری های موجودحفظ وضع موجودارتقاء وضعیت اقتصادی ساکنانافزایش مشارکت مردمیحفظ وضع موجودحفظ وضع موجود13افزایش دسترسی های حمل و نقل خصوصیتثبیت کاربری های موجودحفظ وضع موجودارتقاء وضعیت اقتصادی ساکنانعدم مشارکت مردمیحفظ وضع موجودحفظ وضع موجود14افزایش دسترسی های حمل و نقل خصوصیتثبیت کاربری های موجودحفظ وضع موجودحفظ وضع موجودافزایش مشارکت مردمیحفظ وضع موجودحفظ وضع موجود15افزایش دسترسی های حمل و نقل خصوصیتثبیت کاربری های موجودحفظ وضع موجودحفظ وضع موجودعدم مشارکت مردمیحفظ وضع موجودارتقاء کیفیت محیط زیست جدول شماره 9-5- معرفی سناریوهای گزینه ماخذ: نگارنده، 1392 5-3-5-5- گام پنجم: ارزيابي و انتخاب سناريوي برتر انتخاب يك سناريو از ميان سناريوهاي گزينه توليد شده در مرحله تركيب عرصه‌ها بر اساس پاسخگويي سناريو به كليه اهداف برنامه‌ريزي برنامه ریزی ارتقاء کیفیت زندگی نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران انجام مي‌گيرد. براي انتخاب سناريوي برتر از بين 15 سناريوي منتج شده از درخت توليد سناريوهاي گزينه، به هر يك از اختيارهاي سازگار مرتبط با عرصه‌هاي تصميم‌گيري، امتيازهايي به صورت علامت‌هاي مثبت و منفي که مبين ارزش‌هاي مثبت و منفي آن‌ها است، داده شده و در نهايت برآيند اين علامت‌ها به عنوان امتياز نهايي آن سناريوي گزينه در نظر گرفته مي‌شود. بر اين اساس و با توجه به اهداف برنامه‌ريزي و ماتريس توليد سناريوهاي گزينه، سناريوي گزينه شماره یک به عنوان سناريوي برتر انتخاب مي‌شود . جدول شماره 10-5- امتياز سناريوهاي گزينه از نظر تطابق با اهداف برنامه‌ريزي عرصه‌هاسناريوهاعرصه حمل و نقل و ارتباطاتعرصه فعالیت های خدماتیعرصه امنیتعرصه سرزندگی اقتصادیعرصه مدیریتعرصه مسکنعرصه کیفیت محیط زیستامتیاز1+++++++72+++++--53+++-+--44++-++--45++--+--36+-+++++67+-+++--48+-+-+++59+---+--210-+-++--311-+--+--212---++--213---+---114----+--115------+1 ماخذ: نگارنده، 1392 4-5-5- تولید راهبردهای ارتقای کیفیت زندگی بر اساس سناریوی برتر با انتخاب سناریوی 1 به عنوان سناریوی برتر برای برنامه ریزی ارتقای کیفیت زندگی در نواحی برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران، در این قسمت به تشریح این سناریو پرداخته می شود. اجزای این سناریو عبارت است از: توسعه حمل و نقل عمومی توسعه جدید کاربری های خدماتی ارتقاء امنیت اجتماعی با استفاده از نظارت مردمی ارتقاء وضعیت اقتصادی ساکنان افزایش مشارکت مردمی ارتقاء کیفیت مسکن ارتقاء کیفیت محیط زیست عرصه های تصمیم گیری و اختیارهای منتخب زمینه را برای تدوین راهبردها ارائه می کنند. براین مبنا راهبردهای برنامه ارتقای کیفیت زندگی در محلات برنامه ریزی منطقه 10 شهر تهران بر مبنای سناریوی منتخب، تولید می گردد و بر اساس راهبردهاي تعيين شده در اين سناريو، سياست‌های اين برنامه‌ريزي نیز تعيين مي‌شوند. عرصه های تحلیلعرصه تصمیم گیریاهداف کلانسناریوی منتخبجدول شماره 11-5- بیانیه راهبردی ارتقاء کیفیت زندگی نواحی برنامه ریزی (محلات دارای حالت محرومیت) منطقه 10 شهر تهرانراهبردهاسیاستدسترسی به خدمات و تسهیلات شهریحمل و نقل و ارتباطاتارتقای کیفیت و سهولت عبورو مرورو دسترسی در نواحی برنامه ریزیتوسعه حمل و نقل عمومیبهبود وضعیت حمل و نقل با استفاده از شبکه حمل و نقل عمومی پایدار تشویق به استفاده و ایجاد حس رضايت‌مندي از سيستم حمل‌ونقل عمومی از طریق تقویت و توسعه سیستم‌های نوین حمل‌و‌نقل عمومیتکمیل و اصلاح ساختار و سلسله‌مراتب شبکه‌های ارتباطیایجاد سیستم یکپارچه حمل و نقل عمومی، دوچرخه و پیاده در معابر درون محله متناسب با قابلیت و عرض معابر و طراحی مسیرهای ویژه آنها .تدوین ضوابط و سازوکارهای ویژه برای گازسوز کردن اتوبوس ها و تاکسی ها و استفاده از سوخت های غیر آلاینده .كاهش زمان انتظاربراي استفاده از حمل‌و‌نقل عمومي.بهینه نمودن هزینه های حمل و نقل عمومی.افزايش كيفيت حمل‌ونقل عمومي.ایجاد تسهیلاتی برای زنان و سالمندان برای دسترسی آسان به حمل و نقل عمومی.ارتقاء کيفي معابر در سطح محلات برنامه ریزی.توجه به سلسله مراتب در شبکه راهها.ایجاد پارکینگ های طبقاتی.طراحي مبادي ورودي و تقاطع‌هاي کارا به منظور تسهيل دسترسي.فعالیت های خدماتیتسهیل دسترسی ساکنین نواحی مسکونی به خدمات پایه و اساسیتوسعه جدید کاربری های خدماتیتوسعه خدمات محله ای و شهري متناسب با جمعيت ساکن در فضاهای موجودآزاد سازی زمین بخصوص در بافت های فرسوده مسکونیتوسعه و تجهیز خدمات موجودتامین دسترسی مطلوب به خدمات بر اساس شعاع های دسترسیتامین خدمات تفريحي، آموزشي، بهداشتی- درمانی و ورزشی در سایت های حاصل از تخریب ساختمان ها و انتقال کاربری های ناسازگار از نواحی برنامه ریزی .اعطای امتیازات و مشوق های ویژه درصورت آزادسازی و تملک اراضی در نواحی فرسودهاستفاده چندعملکرده از فضاهای خدماتی موجود.استفاده از مازاد تراکم برای ایجاد فضاهای خدماتی. امنیتبه حداقل رساندن آسیب ها و ارتقای امنیت اجتماعیارتقاء امنیت اجتماعی با استفاده از نظارت مردمیپیشگیری و رفع آسيبهاي اجتماعی از طریق تقويت نهادهاي محلی و مدني و افزایش مشارکت و نظارت اجتماعی در نواحی برنامه ریزیبرگزاری کلاس های آموزش مهارت های اجتماعی و پیشگیری از آسیب های اجتماعی برای گروه های مختلف سنی و جنسی .جلب سرمایه گذاری های بخش خصوصی به منظور تامین و تدارک فضاهای گذران اوقات فراغت برای جوانان.حذف و پاکسازی فضاهای بی دفاع شهری و مستعد جرم خیزی در محله مانند ساختمان های مخروبه.پویا نمودن پارک های محله از طریق تدارک فضاهای ویژه برای عرضه محصولات و صنایع دستی، تحت پوشش اینترنت رایگان قرار دادن و ... در آنها، جهت جلوگیری از تجمع معتادان.ایجاد کانکس های پلیس در مکان های پر تردد.افزایش نفوذ پذیری بافت و طراحی و اصلاح فضاهای"بدون دفاع".اجتماعیسرزندگی اقتصادیتقویت اقتصاد نواحی برنامه ریزی به عنوان نیروی محرک توسعه این محلاتاصلاح و بهبود ساختار اجتماعیارتقاء وضعیت اقتصادی ساکنانتوسعه اقتصاد نواحی برنامه ریزی از طریق تقویت بخش های خاص متناسب با پتانسیل های موجود در محلاتایجاد زمینه های اشتغال پایدار برای جمعیت ساکن بومی سازی و آموزش مهارت های شغلی مرتبط به ساکنین نواحی برنامه ریزیتقویت کارگاهها و مشاغل موجود با ارائه تسهیلات حمایتی گسترش دهنده.حمایت از تشکیل مراکز کارآفرینی و شرکت های تعاونی بر گزاری کارگاه‌های خود اشتغالی برای جمعیت فعال بیکارتوانمندسازی زنان برای اشتغال در فرصت های شغلی موجود در نواحی برنامه ریزی تسهیل سازوکار مشارکت ساکنین و سرمایه گذاران بخش خصوصی.مدیریتنظام مديريت نوين شهري و جلب مشاركت مردمیافزایش مشارکت مردمیتقويت نهادهاي غيردولتي و تشکلهاي اجتماع محور افزایش مشارکت در مدیریت نواحی برنامه ریزی با استفاده از سرمایه های اجتماعی موجودتوسعه مشارکت های مردمی در امور شهری از طریق ایجاد تشکل های و کارگروههای مردم نهادارتقای همبستگی و تعاملات اجتماعی در سطح محلات برنامه ریزی تشکیل انجمنی از گروه های تاثیرگذار بر توسعه در نواحی برنامه ریزی مانند هیات های مذهبی، اصناف و ...مسکنمسکنارتقاء كمي و كيفي سكونت در نواحی برنامه ریزیارتقاء کیفیت مسکنارتقاء سطح استانداردهاي مسکن و فضاهاي مسکوني در ارتباط با سبک، روش ساخت، مقاومت ابنيه و مصالح ساختنوسازی و زیباسازی پلاک های محدودهتوسعه متعادل مسکونینظارت بر اجراي ضوابط و مقررات ساختماني و كيفيت ساخت‌وسازهانظارت بر اجراي دقيق آيين‌نامه 2800 زلزلهآموزش و اطلاع رسانی در خصوص مزایا و ضرورت های نوسازیاعمال ضوابط و مشوق های مناسب جهت تشویق نوسازی و تجمیع در سطح نواحی برنامه ریزیحمایت مالی از نوسازی بافت فرسوده به ویژه در خصوص اعطای وامتعدیل تراکم ساخت و سازهای ریزدانهکاهش نرخ خانوار در واحد مسکونیزیست محیطیکیفیت محیط زیستارتقاء زیست محیطی نواحی برنامه ریزیارتقاء کیفیت محیط زیست کاهش آلودگی های هوا و صوتی از طریق ایجاد و تقویت فضای سبز و تدوین ضوابط مربوط کاهش آلودگی هوا از طریق تقویت سیستم حمل و نقل عمومی و تدوین ضوابط مربوط ايجاد شبكه اي همپیوند از فضاهاي باز و سبز با استفاده از فضاهای مستعد توسعه کاهش آلودگی محیطی از طریق بهبود مدیریت مواد زائد (پسماند) ایجاد محدودیت در استفاده از وسایل نقلیه شخصی و موتورسیکلت در برخی معابر درون محلات برنامه ریزیساماندهی و انتقال کاربری های مزاحم و تولیدکننده آلودگی های صوتی و محیطیکاشت درختان ردیفی در حاشیه معابر پرتردد جهت کم اثر کردن آلودگی های صوتیایجاد سیستم یکپارچه حمل و نقل عمومی، دوچرخه و پیاده در برخی از معابر درون نواحی برنامه ریزی متناسب با قابلیت و عرض معابر و طراحی مسیرهای ویژه آنهاتدوین ضوابط مربوط به محدودیت ورود وسایل نقلیه شخصی به نواحی برنامه ریزی و تعیین محدوده های مجاز برای ورود به آنهاایجاد فضاهای سبز در حاشیه معابر، ایجاد پارک های محله ای در نقاط متعدد و در اتصال فضایی با یکدیگرایجاد شبکه ای از پیاده راه های همپیوند با فضاهای سبز و باز محله ماخذ: نگارنده، 1392 نتیجه گیری و ارائه پیشنهادها فصل ششم 6- نتیجه گیری و پیشنهادات پژوهش 1-6- مقدمه این فصل مهمترین مرحله در هر پژوهش و پايان نامه به شمار ميرود. هدف این فصل خلاصه کردن مطالب مطرح شده و ارائه پیشنهاداتی برای پژوهش های بعدی می باشد. این فصل در دو بخش ارائه می گردد، در بخش اول نتیجه گیری پژوهش توسط پاسخگویی به سوالات و فرضیات مطرح شده و ارائه دستاوردهای پژوهش انجام می گیرد و در بخش دوم پیشنهاداتی برای پژوهش های بعدی ارائه می شود. 2-6- نتیجه گیری بخش نتیجه گیری پژوهش با استفاده از جمعبندی کل مطالب، سعی بر پاسخ به پرسش های پایان نامه و نیز فرضیات مطرح شده در آغاز پژوهش بر مبناي اهداف و پرسش های پاياننامه دارد و نیز دستاوردهای پژوهش را از بعد نظری و عملی بازگو می کند. 1-2-6- پاسخ به پرسش های پژوهش سئوالاتی که در این پژوهش مطرح شده و هدف از انجام این پایاننامه پاسخگویی به آنها میباشد، به دو دسته تقسیم میشوند: 1- سئوالات مرتبط با موضوع 2- سئوالات مرتبط با نمونه موردی الف) سئوالات مرتبط با موضوع سئوالاتی که در رابطه با موضوع پژوهش شکل گرفتند، عبارتند از: کیفیت زندگی شهری چیست و معیارها و شاخص های تعریف کننده آن کدامند؟ در برنامه ریزی شهری چه الگوها و مدل هایی برای سنجش کیفیت زندگی شهری وجود دارد؟ با توجه به جمعبندی یافتههای پژوهش در بخش مبانی نظری و فنی به این سئوالات پاسخ داده میشود. پاسخ سئوال اول: همانطور که در فصل دوم در بخش معرفی و تشریح پایه های نظری مرتبط با انگاشت کیفیت زندگی اشاره شده است، انگاشت کیفیت زندگی برداشتی گسترده است که به عنوان یک رهیافت، مقصودش ارزیابی زندگی درتمام بخشهای آن است. بنابراین این انگاشت با همه انتظام های فکری درگیر می باشد و ارائه تعریفی واحد از آن که مورد قبول همگان باشد، دشوار است و با توجه به هدف مطالعه ی پژوهشگران مختلف، کیفیت زندگی نیز متفاوت تعریف شده است. این انگاشت دارای دو بعد عینی و ذهنی می باشد. نمونه هایی از تعاریف کیفیت زندگی که بر بعد ذهنی، عینی و یا ابعاد عینی و ذهنی کیفیت زندگی به طور توام اشاره می کنند، در جدول زیر ارائه شده است. جدول شماره 1-6- نمونه هایی از تعاریف کیفیت زندگی مرجعتعریفبعد کیفیت زندگیJanse (2004)کیفیت زندگی ساختاری چند بعدی دارد که شامل اجزای کالبدی، عاطفی، روانی، اجتماعی و رفتاری می باشد.-Hagerty et al (2001)کیفیت زندگی، اصطلاحی است که حاکی از کیفیت کلی زندگی یک شخص است نه فقط بعضی بخش های جزء، این به این معنی است که اگر کیفیت زندگی به پهنه های جزء خود تقسیم شود، این پهنه ها در مجموع باید کل ساختار را ارائه نمایند.-Schalock (2000)کیفیت زندگی انگاشتی است که منعکس کننده شرایط زندگی فرد در ارتباط با 8 بعد مرکزی یک زندگی می باشد: بهزیستی عاطفی، روابط بین افراد، رفاه مادی، پیشرفت شخصی، بهزیستی کالبدی، خودمختاری، شمول اجتماعی و حقوق ( اجتماعی).ذهنیLehman (1983)امری ذهنی، که در مفهوم جهانی رفاه انعکاس می یابد.بعد ذهنیEmerson (1985)رضایت از ارزشها، اهداف و نیازهای فردی از طریق تحقق یافتن توانایی هایشان و یا سبک زندگی آنها.بعد ذهنیThe WHOQOL Group (1995)کیفیت زندگی به عنوان ادراک افراد از موقعیتشان در زندگی، در زمینه سیستم های فرهنگی و ارزشی که در آن زندگی می کنند و در ارتباط با اهداف، انتظارات، استانداردها و نگرانی های آنها می باشد.انگاشتی گسترده است که به روشی پیچیده سلامت فیزیکی، وضعیت روانی، سطح استقلال، روابط اجتماعی، باورهای شخصی اشخاص و ارتباط آنها با ویژگی های بارز محیط را باهم ترکیب می کند.این تعریف نشان دهنده این دیدگاه است که کیفیت زندگی اشاره به ارزشگذاری ذهنی دارد که در زمینه فرهنگی، اجتماعی و محیطی قرار داده شده است. به این ترتیب، کیفیت زندگی نمی تواند به سادگی با واژه های "وضعیت سلامت"، "سبک زندگی"، "رضایتمندی از زندگی"، "حالت ذهنی" و یا "بهزیستی" برابری کند. بلکه، انگاشتی چندبعدی است که ترکیب کننده ادراک فردی از موارد ذکر شده و دیگر جنبه های زندگی است.بعد ذهنیHass(1999b)کیفیت زندگی، ارزشگذاری چندبعدی شرایط زندگی فعلی افراد، در زمینه فرهنگی که در آن زندگی می کنند و ارزشهایی که دارند، می باشد. کیفیت زندگی در درجه اول حس ذهنی بهزیستی در ابعاد کالبدی، روانی، اجتماعی و معنوی است. در برخی شرایط، ممکن است شاخص های عینی برای تکمیل کردن و یا در افراد ناتوان به ادراک ذهنی، به عنوان شاخص نماینده برای ارزیابی کیفیت زندگی به کار رود.ابعاد عینی و ذهنیLane (1996)کیفیت زندگی با پیوند بین دو عنصر ذهنی یا مبتنی بر شخص و مجموعه ای از شرایط عینی تعریف شده است. عناصر ذهنی کیفیت زندگی بالا شامل: 1) حس بهزیستی 2) پیشرفت شخصی، رشد یادگیری و جزآن و عنصر عینی آن حاکی از کیفیت عینی زندگی می باشد.ابعاد عینی و ذهنیCummins (1997)کیفیت زندگی هم عینی و هم ذهنی است، هر محورآن شامل 7 پهنه است: بهزیستی مادی، سلامت، بهره وری، صمیمیت، امنیت، اجتماع و خوشبختی احساسی. پهنه های عینی به سنجه های عینی بهزیستی وابسته است و پهنه های ذهنی شامل پهنه رضایت است که با اهمیتشان برای افراد، وزن دهی می شوند.ابعاد عینی و ذهنیCummins (1992)ارزش های فردی و همچنین شرایط زندگی و رضایت از زندگی برای تعیین کیفیت زندگی با یکدیگر تعامل دارند.ابعاد عینی و ذهنیFelce and Perry (1995)کیفیت زندگی به عنوان بهزیستی کلی تعریف شده است که شامل توصیفگرهای عینی و ارزیابی های ذهنی از بهزیستی کالبدی، مادی، اجتماعی و عاطفی است.ابعاد عینی و ذهنیSenlier et al (2009)کیفیت زندگی به عنوان رابطه بین ادراک فردی و احساسات مردم و تجربیاتی که آنها در درون فضای زندگی خود دارند می باشد.ابعاد عینی و ذهنی ماخذ: Scottish Executive Social Research,2005 برای ترسیم مفهومی موضوع موردنظر، تعریف زیر از کیفیت زندگی در این پژوهش مبنای مطالعه و استنتاج قرار داده شده است: سازمان ملل متحدسازمان توسعه و همکاری اقتصادیفیلیپینژاپنسوئدفنلاندسلامتغذاآموزشاشتغالمسکنامنیت اجتماعیپوشاکتفریحآزادی بشرجمعیتدرآمد و هزینهارتباطات و حمل و نقلخوراکپوشاکسرپناهسلامتآموزشفراغتامنیت اجتماعیمحیط اجتماعیمحیط کالبدیوضعیت اجتماعیسلامت، خوراکیادگیریاشتغالمنابع محیطیمسکنتسهیلاتایمنی عمومیعدالتارزشهای سیاسیتحرک اجتماعیسلامتآموزش، یادگیریاشتغالکیفیت کارفراغتدرآمدمخارجمحیط مادیجرماجرای قانونزندگی اجتماعیتحرک اجتماعیشرایط کارمنابع اقتصادیمنابع سیاسیمدارسسلامت، مراقبت های پزشکیروابط خانوادهمسکنتغذیهاوقات فراغت سلامتآموزشمحیط کالبدیمسکن، محل سکونتشرایط کارایالات متحده آمریکا(کالورت هندرسون)ایالات متحده آمریکا(گراند تراورس)کانادا(آنتاریو)اتیوپی (آدیس ابابا)ایران (تهران)ایران (تهران)آموزشاشتغالانرژیسلامت محیطیسلامت انسانحقوق انساندرآمدزیرساخت های فیزیکیامنیت ملیایمنی عمومیتفریحسرپناهایمنی عمومیمحیط زیست طبیعیحمل و نقل و زیرساختبهداشتدولت و نطام سیاسیهنجارهای اخلاقی و مدنیآموزشاقتصادفرهنگتفریحمحیط اجتماعیاجتماعیبهداشتیاقتصادیزیست محیطیمسکنمحیط ساخته شدهامنیت واحد همسایگیبهداشت واحد همسایگیکیفیت تسهیلات عمومیدسترسی به خدمات عمومیتعاملات اجتماعیدرآمد خانواردسترسی به خدمات و تسهیلات شهریکیفیت عرصه اجتماعیکیفیت مسکنکیفیت محیط زیستسلامت جسمانیسلامت روانیسلامت اجتماعیسلامت محیط " کیفیت زندگی انگاشتی چندوجهی، نسبی، متاثر از زمان، مکان و ارزش های فردی و اجتماعی است. این انگاشت از یک سو به عوامل بیرونی و عینی زندگی وابسته می باشد و از سوی دیگر به برداشتهای فردی افراد از جایگاهشان در زندگی در بستر فرهنگ و سیستم های ارزشی ای که در آنها رشد می کنند، وابسته می باشد." در ارتباط با معیارها و شاخص های تعریف کننده کیفیت زندگی نیز در بخش معرفی و تشریح پایه های تجربی مرتبط با انگاشت کیفیت زندگی، شاخص ها و معیارهای پیشنهادی در مطالعات نظری و عملی انجام شده در کشورهای توسعه یافته ودرحال توسعه بازبینی شده است. این شاخص و مولفه های آن در کشورهای مختلف بازتابی از دغدغه های گسترده مربوط به این کشورها می باشد. خلاصه تجارب جهانی بکارگیری شاخص های تعریف کننده انگاشت کیفیت زندگی در جدول زیر ارائه شده است. جدول شماره 2-6- خلاصه شاخص ها: نمونه هایی از سراسر جهان ماخذ: تکمیل شده توسط نگارنده از منابع مختلف پاسخ سئوال دوم: همانطور که در فصل دوم در بخش معرفی روشها و فنون مرتبط با بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی در برنامه ریزی شهری اشاره شده است، مک لارن (1996) بیان می کند که: توافقی همگانی وجود دارد که دو نوع مشخصی از شاخص ها برای سنجش کیفیت زندگی مناسب هستند. نوع اول شامل شاخص های عینی هستند که جنبه های ملموس محیط ساخته شده، محیط طبیعی و حوزه ی اجتماعی و اقتصادی را اندازه گیری می کنند. نوع دوم شاخص ذهنی است که بیانی قابل اندازه گیری از حس بهزیستی افراد و رضایت مندی از یک جنبه خاص از زندگی می باشد. با توجه به این دو دسته شاخص در سنجش کیفیت زندگی شهری که تقریبا مورد توافق اکثر صاحب نظران قرار گرفته است، در ادبیات مطرح شده در این زمینه با دو رهیافت اصلی در سنجش کیفیت زندگی شهری مواجه می شویم. رهیافت اول که از آن با عنوان سنجش کیفیت زندگی شهری عینی نام برده می شود و رهیافت دوم که از آن با عنوان سنجش کیفیت زندگی شهری ذهنی نام برده می شود. مدل های کیفیت زندگی از نظر استفاده از شاخص های عینی، ذهنی و یا هردو با یکدیگر تفاوت دارند. مدل کمپل و همکارانش (1976) که با وجود آنکه در برخی موارد بحث می کنند که هم سنجه های ذهنی و هم عینی برای ارزیابی کیفیت زندگی مهم می باشند، این مولفان اساساً با سنجه های ذهنی سروکار داشتند. مدل کستانزا و همکارانش (2007) ، کیفیت زندگی را با یکپارچگی هردو سنجه عینی و ذهنی تعریف می کنند. به طور مشابه، مدل تسفازقی (2006)، کیفیت زندگی شهری را با کاربرد دو دیدگاه عینی و ذهنی مورد بررسی قرار می دهد. مدل زپف( 1984) که این پژوهش برمبنای آن انجام شده است، ماتریسی 2*2 ارائه نموده که کیفیت زندگی ذهنی و عینی را با یکدیگر ترکیب می کند و چهار حالت برای کیفیت زندگی تشخیص می دهد، این حالت ها عبارتند از: بهزیستی، ناهنجاری، سازش پذیری و محرومیت. ب) سئوالات مرتبط با مورد پژوهی سئوالاتی که در رابطه با مورد پژوهی پژوهش یعنی محلات منطقه 10 شهر تهران شکل میگیرند، عبارتند از: عرصه ها و شاخص های تاثیرگذار بر کیفیت زندگی در منطقه 10 شهر تهران کدامند؟ میزان کیفیت زندگی ذهنی در سطح محلات منطقه 10 شهر تهران چه اندازه است؟ میزان کیفیت زندگی عینی در سطح محلات منطقه 10 شهر تهران چه اندازه است؟ چهار حالتی که نتیجه ترکیب کیفیت زندگی عینی و ذهنی است در سطح محلات منطقه 10 شهر تهران چیست؟ مزیت های تشخیص حالت های کیفیت زندگی چیست؟ چگونه می توان با بکارگیری انگاشت کیفیت زندگی در فرایند برنامه ریزی شهری، کیفیت زندگی را در محلات دارای حالت های سازش پذیری و محرومیت ارتقاء بخشید؟ با توجه به مطالعات صورت گرفته و جمعبندی یافته های پژوهش به این سئوالات پاسخ داده میشود. پاسخ به سوال1: عرصه های زندگی برای سنجش احساسات مردم در مورد زندگی، مهم می باشد. تاکنون روش یکپارچه و واحدی در زمینه تعیین تعداد عرصه های کیفیت زندگی ارائه نشده است وگزینش این عرصه ها و شاخص ها همواره بر مبنای تشخیص پژوهشگر با توجه به نوع و اهداف پژوهش، داده های در دسترس و ویژگی های محدوده مطالعاتی صورت گرفته است. در این پژوهش نیز، به منظور تعیین عرصه های تاثیرگذار بر کیفیت زندگی منطقه 10 شهر تهران و تعیین شاخص های مربوط به هرعرصه، ابتدا بررسی تجربیات کشورهای مختلف توسعه یافته و در حال توسعه انجام گرفته است و با در نظر گرفتن خصوصیات فرهنگی، اجتماعی و محیطی منطقه 10 شهر تهران، عرصه های لازم برای سنجش کیفیت زندگی بر اساس ابعاد کالبدی، اجتماعی و اقتصادی از متون مربوطه و با راهنمایی استاد استخراج گردید. اما لحاظ کردن همه ابعاد و عرصه های فوق با توجه به ویژگی‌های منطقه 10 و عدم دسترسی به داده‌های مربوط و همچنین برای جلوگیری از پیچیدگی فرایند سنجش امکان‌پذیر نبود. در این مطالعه تلاش شده است که از عرصه های مشابه با مطالعه مناطق 22 گانه شهر تهران از لحاظ ابعاد کیفیت زندگی بهره گرفته شود. لذا با راهنمایی استاد تعدادی از این عرصه ها و شاخص های مربوط به آن انتخاب شدند. جدول شماره 3-6- فهرست عرصه ها، متغیرها و شاخص های مربوط به متغیرهای کیفیت زندگی در منطقه 10 شهر تهران عرصهمتغیرشاخص عینی(Index)شاخص ذهنیدسترسی به خدمات و تسهیلات شهریحمل و نقل و ارتباطاتفاصله تا ایستگاه اتوبوسمیزان رضایت از دسترسی به وسایل حمل و نقل عمومی( قابل استفاده بودن، راحتی و امنیت )فاصله تا ایستگاه اتوبوس تندروفاصله تا خطوط تاکسیرانیفاصله تا ایستگاه متروفاصله از شبکه های دسترسیمیزان رضایت از دسترسی به خیابان های اصلی منطقهدسترسی به فضای پارکینگمیزان رضایت از دسترسی به پارکینگ های عمومیخدمات آموزشیفاصله تا دبستانمیزان رضایت از دسترسی به دبستانفاصله تا مدرسه راهنماییمیزان رضایت از دسترسی به مدرسه راهنماییفاصله تا دبیرستانمیزان رضایت از دسترسی به دبیرستانفاصله تا هنرستان میزان رضایت از دسترسی به هنرستانخدمات فرهنگیفاصله تا مساجد و مراکز مذهبیمیزان رضایت از دسترسی به مراکز مذهبیفاصله تا مراکز فرهنگی میزان رضایت از دسترسی به مراکز فرهنگیخدمات بهداشتی و درمانیفاصله تا بیمارستان میزان رضایت از دسترسی به بیمارستانفاصله تا مراکز بهداشتی- درمانیمیزان رضایت از دسترسی به مراکز بهداشتیخدمات اورژانسیفاصله تا ایستگاه آتش نشانیمیزان رضایت از دسترسی به ایستگاههای آتش نشانیفاصله تا ایستگاه های پلیسمیزان رضایت از دسترسی به نیروهای امنیتیخدمات تفریحی و ورزشیفاصله تا تسهیلات ورزشیمیزان رضایت از دسترسی به تسهیلات ورزشیفاصله تا پارک و فضای سبزمیزان رضایت از دسترسی به پارک و فضای سبزفاصله تا مراکز تفریحیمیزان رضایت از دسترسی به مراکز تفریحیخدمات تجاریفاصله تا مراکز تجاری روزانه میزان رضایت از دسترسی به مراکز تجاری روزانهفاصله از راسته های فعالیتیمیزان رضایت از دسترسی به راسته های فعالیتیاجتماعینرخ باسوادینرخ باسوادی بالای 6 سالمیزان رضایت از سطح سواداشتغالنرخ مشارکت اقتصادیمیزان رضایت از وضعیت شغلیفضای قابل سکونتنرخ تراکم خانوار در واحد مسکونیمیزان رضایت از تعداد خانوار در واحد مسکونیمسکنمساحت مسکنمساحت عرصه مسکونیمیزان رضایت از مساحت مسکنکیفیت مسکنعمرساختمان مسکونیمیزان رضایت از کیفیت واحد مسکونیزیست محیطیآلاینده های هوافاصله از گره های ترافیکی میزان رضایت نسبت به دور بودن از تاثیر آلودگی های ناشی از گره های ترافیکی منطقهفاصله از پایانه های حمل و نقل عمومی (پایانه اتوبوس، پایانه خط اتوبوس، ایستگاه مترو و ایستگاه بی. ار.تی) میزان رضایت نسبت به دور بودن از تاثیر آلودگی های ناشی از پایانه های حمل و نقل عمومی و توقف گاههافاصله از پمپ بنزین و منابع سوختمیزان رضایت نسبت به دور بودن از تاثیر آلودگی های ناشی از پمپ بنزین و منابع سوختآلاینده صوتیفاصله از خیابان های اصلی میزان رضایت نسبت به دور بودن از تاثیر آلودگی های ناشی از خیابان های اصلی به عنوان آلوده کننده صوتی ماخذ: نگارنده، 1392. پاسخ به سوال 2: وضعیت کیفیت زندگی ذهنی در سطح محلات منطقه 10، حاصل وضعیت کیفیت زندگی ذهنی در هریک از عرصه های چهارگانه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری، اجتماعی، مسکن و زیست محیطی بوده است که نسبت به کیفیت زندگی ذهنی در منطقه 10 شهر تهران سنجیده شده است. برای هریک از شاخص ها، متغیرها و عرصه ها نمره میانگین بدست آمده است. چنانچه نمره میانگین شاخص/متغیر/عرصه ای بزرگتر از نمره میانگین همان شاخص/متغیر/عرصه در سطح منطقه 10 شهر تهران باشد وضعیت کیفیت زندگی ذهنی ناراضی و چنانچه کمتر مساوی آن باشد، وضعیت کیفیت زندگی ذهنی راضی تعیین می گردد. در جدول و شکل زیر وضعیت کیفیت زندگی در هریک از عرصه های چهارگانه و نیز کیفیت زندگی ذهنی در محلات منطقه 10 شهر تهران نشان داده شده است. عرصهمنطقه 10 و محلات آنمیانگین عرصهعرصهمنطقه 10 و محلات آنمیانگین عرصهعرصهمنطقه 10 و محلات آنمیانگین عرصهدسترسی به خدمات و تسهیلات شهریمنطقه 102.5اجتماعیمنطقه 103مسکنمنطقه 103.7سلسبیل شمالیراضیسلسبیل شمالیراضیسلسبیل شمالیراضیکارون شمالیراضیکارون شمالیراضیکارون شمالیراضیزنجان جنوبیراضیزنجان جنوبیناراضیزنجان جنوبیراضیسلسبیل جنوبیناراضیسلسبیل جنوبیناراضیسلسبیل جنوبیراضیکارون جنوبیناراضیکارون جنوبیراضیکارون جنوبیراضیهاشمیناراضیهاشمیناراضیهاشمیناراضیبریانکراضیبریانکراضیبریانکراضیهفت چنارراضیهفت چنارراضیهفت چنارراضیسلیمانی-تیموریناراضیسلیمانی-تیموریناراضیسلیمانی-تیموریناراضیشبیری- جیناراضیشبیری- جیراضیشبیری- جیناراضیزیست محیطیمنطقه 103.3کیفیت زندگی ذهنی ساکنینمنطقه 103.2وضعیت کیفیت ذهنی ساکنین در سطح منطقه 10 و محلات آن در حد متوسطسلسبیل شمالیراضیسلسبیل شمالی2.5راضیکارون شمالیناراضیکارون شمالی2.8راضیزنجان جنوبیراضیزنجان جنوبی3.1راضیسلسبیل جنوبیناراضیسلسبیل جنوبی3.2راضیکارون جنوبیراضیکارون جنوبی3راضیهاشمیراضیهاشمی3.6ناراضیبریانکراضیبریانک3راضیهفت چنارراضیهفت چنار2.9راضیسلیمانی-تیموریناراضیسلیمانی-تیموری3.6ناراضیشبیری- جیناراضیشبیری- جی3.5ناراضی جدول شماره 4-6- وضعیت کیفیت زندگی ذهنی در منطقه 10 شهر تهران و محلات دهگانه آن ماخذ: نگارنده، بر اساس نتایج پرسشنامه ها.1392 شکل شماره 1-6- وضعیت کیفیت زندگی ذهنی در عرصه ها و کیفیت ذهنی کل در منطقه 10 شهر تهران و محلات دهگانه آن (ماخذ: نگارنده،1392). وضعیت کیفیت زندگی ذهنی عرصه اجتماعیکیفیت زندگی ذهنی عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهریوضعیت کیفیت زندگی ذهنی عرصه زیست محیطیوضعیت کیفیت زندگی ذهنی عرصه مسکنوضعیت کیفیت زندگی ذهنی در محلات منطقه 10 سوال شماره 3: وضعیت کیفیت زندگی عینی با معرفی 30شاخص و نیز تعریف آستانه هایی برای هر شاخص تعیین شد. این آستانه ها با استفاده از نظر کارشناسان، مطالعات پیشین انجام شده، مطالعات مهندسان مشاور و کتاب دکتر حبیبی و مهندس مسائلی انتخاب گردید. چنانچه ناحیه ای بیرون از آستانه تعریف شده قرار بگیرد امتیاز صفر و نواحی درونی آستانه ها، امتیاز یک را به خود اختصاص می دهند. وضعیت کیفیت عینی هر عرصه با رویهم گذاری و وزن دهی به لایه متغیرهای (که از رویهم گذاری لایه شاخص ها با نسبت تاثیر یکسان در کیفیت زندگی بدست آمد) آن عرصه بدست آمد. در مرحله آخر با فرض نسبت تاثیر یکسان لایه عرصه های چهارگانه در کیفیت عینی، رویهم گذاری لایه عرصه ها انجام گردید و لایه رستری وضعیت کیفیت زندگی عینی در محلات منطقه 10 شهر تهران بدست آمد. محله ای که بیش از 50 درصد سطح آن امتیاز بالاتر از 0.5 داشتند به عنوان محله با کیفیت زندگی مناسب و در غیر این صورت کیفیت زندگی نامناسب تشخیص داده شد. شکل شماره 2-6- وضعیت کیفیت زندگی عینی در عرصه ها و کیفیت ذهنی کل در محلات دهگانه منطقه 10 شهر تهران (ماخذ: نگارنده،1392). -200025698599060165109525016510203644560960-24765146058572515240 پاسخ به سوال 4: مقایسه بین کیفیت عینی و ذهنی زندگی در سطح محلات منطقه 10 شهر تهران برحسب حالات چهارگانه مطرح شده توسط زپف (Zapf,1984) و با استفاده از جدول متقاطع انجام گرفت. وضعیت کیفیت زندگی هر یک از محلات به عنوان یکی از چهار حالت بهزیستی، ناهنجاری، سازش پذیری و محرومیت شناسایی شد. جدول شماره 5-6- ماتریس تشخیص حالت های کیفیت زندگی کیفیت زندگی ذهنیکیفیت زندگی عینیکیفیت زندگی ذهنیراضیناراضیکیفیت زندگی عینیمناسببهزیستی(سلسبیل شمالی، کارون شمالی، سلسبیل جنوبی، زنجان جنوبی)ناهنجاری(-)نامناسبسازش پذیری( زنجان جنوبی، بریانک، هفت چنار)محرومیت( هاشمی، سلیمانی- تیموری، شبیری- جی) ماخذ: نگارنده، بر اساس زپف همانگونه که در نقشه زیر نشان داده شده است، سه حالت از حالت های جدول فوق در محلات منطقه 10 شهر تهران وجود دارد و حالت ناهنجاری به معنای آنکه شرایط عینی و بیرونی خوب باشد ولی ساکنین ابراز نارضایتی داشته باشند، در این محلات مشاهده نشده است. شکل شماره 3-6- تشخیص حالت های کیفیت زندگی(کیفیت زندگی ذهنی+ کیفیت زندگی عینی= حالت های کیفیت زندگی) حالت های کیفیت زندگی در محلات منطقه 10:محلات کارون جنوبی، سلسبیل جنوبی، کارون شمالی و سلسبیل شمالی: بهزیستیمحلات هفت چنار، بریانک، زنجان جنوبی: سازش پذیریمحلات شبیری- جی، سلیمانی- تیموری و هاشمی: محرومیتوضعیت کیفیت زندگی عینی:محلات کارون جنوبی، سلسبیل جنوبی، کارون شمالی و سلسبیل شمالی: مناسبمحلات شبیری- جی، سلیمانی- تیموری، هفت چنار، بریانک، هاشمی، زنجان جنوبی: نامناسبوضعیت کیفیت زندگی ذهنی:محلات شبیری- جی، سلیمانی- تیموری و هاشمی: ناراضیهفت چنار، بریانک، کارون جنوبی، سلسبیل جنوبی، زنجان جنوبی، کارون شمالی و سلسبیل شمالی: راضی پاسخ به سوال 5: تشخیص حالت های کیفیت زندگی برای تشخیص مطابقت و یا عدم مطابقت کیفیت زندگی عینی و ذهنی مهم است. علاوه بر این تشخیص حالت های کیفیت زندگی اطلاعات مهمی در مورد اولویت های ساکنین در زندگی و رضایتمندی یا ادراک از شرایط موجود زندگی آنها در اختیار قرار می دهد. این قضیه می تواند به برنامه ریزان و سیاست گذاران شهری در طراحی و اجرای پروژه ها و سرمایه گذاری های توسعه، به منظور ارتقای کیفیت زندگی ساکنین یک ناحیه کمک کند. این حالت ها همچنین این موضوع که در کجا، چه زمانی و در چه سطحی سرمایه گذاری های توسعه باید انجام گردد را برجسته می کند. داشتن اطلاعات واضح در زمینه اینکه چه سرمایه گذاری خاصی برای یک ناحیه بخصوص موثر است، مهم می باشد. تشخیص حالت های کیفیت زندگی، همچنین می تواند به فرمول بندی و به کاربردن سیاست ها و راهبردهای عمومی بر اساس علایق و اولویت های شهروندان برای زندگی کمک می کند. تشخیص حالت های کیفیت زندگی، همچنین برای ارزیابی تاثیر سرمایه گذاری های به کار گرفته شده بر وضعیت زندگی ساکنان مهم است. زیرا سرمایه گذاری ها می تواند اثر مثبت و منفی بر زندگی شهروندان داشته باشد. این مهم است که تاثیر آنها در زندگی ساکنین ارزشگذاری گردد. اثرات تشخیص داده شده میتوانند برای سرمایه گذاری های توسعه آینده از طریق درس گرفتن از موارد پیشین به کار گرفته شوند. تشخیص حالت های کیفیت زندگی همچنین برای مطالعات بیشتر در زمینه کیفیت زندگی نیز مهم می باشد، بویژه برای یافتن دلایلی که موجب می شود افراد نسبت به شرایط موجود زندگی خود، ادراکات متفاوتی داشته باشند. زیرا فهمیدن دلایل عدم مطابقت می تواند به برنامه ریزان و سیاست گذاران در طراحی و اجرای برنامه های توسعه بر اساس اولویت ها و ادراکات ساکنین کمک می کند. پاسخ به سوال 6: با تدوین بیانیه اهداف در راستای هدف اصلی و استراتژیک این پژوهش که ارتقای کیفیت زندگی در محلات منطقه 10 شهر تهران می باشد، اهداف توسعه و ارتقا در هریک از عرصه های چهارگانه تحلیل تعیین می شود. از تکنیک AIDA برای تولید سناریوهای گزینه استفاده می گردد. عرصه های تصمیم گیری با توجه به عرصه های تحلیل انتخاب شده و در هریک از عرصه های تصمیم گیری دو اختیار باهم گرد نیامدنی تعیین می شوند. از نمودار تولید اختیار برای تولید سناریوهای گزینه استفاده می گردد. سناریوها رتبه بندی می شوند و بهترین سناریو با بالاترین امتیاز نسبت به سناریوهای دیگر برای ارائه راهبرد بر اساس آن انتخاب می گردد. اجزای این سناریو عبارت است از: توسعه حمل و نقل عمومی توسعه جدید کاربری های خدماتی ارتقاء امنیت اجتماعی با استفاده از نظارت مردمی ارتقاء وضعیت اقتصادی ساکنان افزایش مشارکت مردمی ارتقاء کیفیت مسکن ارتقاء کیفیت محیط زیست که در هریک از این زمینه های موضوعی راهبردها و سیاست هایی به منظور ارتقای کیفیت زندگی در محلات دارای حالت های سازش پذیری و محرومیت ارائه می گردد. 2-2-6- پاسخ به فرضیات پژوهش فرضیه اول " مقیاس بزرگ مطالعات کیفیت زندگی، گوناگونی فضایی در مقیاس های محلی را پنهان می کند." در فصل دوم، بخش چهارم با عنوان معرفی و تشریح پایه های تجربی مرتبط با انگاشت کیفیت زندگی، به پژوهش انجام شده توسط شهرداری تهران با موضوع مطالعه شاخص کیفیت زندگی در مناطق 22 گانه شهر تهران اشاره شده است. در این مطالعه کیفیت زندگی عینی در مناطق 22 گانه شهر تهران با معرفی عوامل و شاخص های مربوط به این عوامل سنجش گردید. لازم به ذکر است که این مطالعه فقط شاخص های عینی محدودی (شاخص های عینی که در سطح مناطق 22 گانه شهر تهران قابل دسترس بودند)  را در سنجش کیفیت زندگی در شهر تهران به کار گرفته و امکان تلفیق این داده ها با شاخص های ذهنی فراهم نبوده است. تصویر به دست آمده از کیفیت زندگی در شهر تهران حاکی از کیفیت زندگی مناسب در سطح منطقه 10 شهر تهران است. 299085238760شکل شماره4-6- کیفیت زندگی مناطق 22 گانه شهر تهران، 1385 ماخذ: اطلس کلانشهر تهران، 1385. در ارتباط با آزمون این فرضیه، در این پژوهش تلاش شده است با انتخاب مورد پژوهی در سطح خرد شهری در یکی از مناطق شهر تهران و نیز انتخاب عرصه ها و شاخص هایی برای سنجش کیفیت زندگی که تا حدودی به عرصه ها و شاخص های مطالعه سنجش کیفیت زندگی در مناطق 22 گانه شهر تهران نزدیک هستند (شاخص های عینی که در سطح محلات منطقه10شهر تهران قابل دسترس بودند) به آزمون آن پرداخته شود. نتیجه حاصل از سنجش کیفیت زندگی عینی در محلات منطقه 10 شهر تهران، نشان می دهد که در این محلات دهگانه وضعیت کیفیت زندگی عینی با کیفیت عینی منطقه 10 شهر تهران (مناسب) مشابهت ندارد. شکل شماره 5-6- گوناگونی کیفیت عینی در هریک از محلات با کیفیت عینی منطقه 10 شهر تهران ماخذ: نگارنده، 1392. در زمینه کیفیت زندگی ذهنی نیز همانگونه که در این پژوهش نشان داده شد، میانگین سطح رضایتمندی از کیفیت زندگی در سطح منطقه 10 شهر تهران 3.2 می باشد که بر اساس طیف لیکرت پنج نقطه ای به کار گرفته شده، این سطح رضایتمندی در حد متوسط قرار می گیرد. این در حالیست که در سطح محلات دهگانه منطقه، میانگین سطح رضایتمندی نسبت به کیفیت زندگی بر اساس طیف لیکرت به سه دسته راضی، درحد متوسط و ناراضی تشخیص داده شده است. شکل شماره 6-6- گوناگونی کیفیت زندگی ذهنی در هریک از محلات با کیفیت ذهنی منطقه 10 شهر تهران (ماخذ: نگارنده، 1392) 114300-5701030 این به این معناست که که کیفیت زندگی در مقیاس های کوچک، متنوع و گوناگون می باشد و بنابراین این فرضیه که مقیاس بزرگ مطالعات کیفیت زندگی، گوناگونی فضایی در مقیاس های محلی را پنهان می کند تایید می گردد. فرضیه شماره 2 " بررسی موقعیت رفاهی افراد با بررسی شرایط عینی و ذهنی به طور همزمان امکان پذیر است ." همانگونه که در فصل چهارم در بخش ترکیب کیفیت زندگی عینی و ذهنی بر اساس ماتریس زپف(1984) در محلات منطقه 10 شهر تهران نشان داده شد، با ترکیب کیفیت زندگی عینی و ذهنی سنجش شده در سطح محلات منطقه 10 شهر تهران، حالت های جدیدی از کیفیت زندگی حاصل می گردد که این حالت ها، موقعیت رفاهی ساکنین در محلات را نشان می دهد. بنابراین مطالعه همزمان کیفیت زندگی ذهنی و عینی به جای مطالعه هر یک به صورت جداگانه اهمیت پیدا می کند. همانطور که در فصل چهارم بدان پرداخته شد، در سنجش کیفیت عینی در محلات منطقه 10 شهر تهران، محلات بریانک، هفت چنار و زنجان جنوبی محلاتی با کیفیت نامناسب تشخیص داده شدند. این در حالیست که بر اساس پرسشنامه های تکمیل شده، ساکنین این محلات از کیفیت زندگی در آن راضی بودند. بنابراین تنها با سنجش کیفیت عینی محلات نمی توان در ارتباط با وضعیت رفاهی ساکنین آن قضاوت نمود. در واقع این محلات توسط ساکنین آنها مورد پذیرش قرار گرفته اند و می توان آنها را یک محیط تاثیرگذار دانست، این منطق تحلیل توسط گانز ارائه شده است. وی عنوان می کند که یک محیط تاثیرگذار می تواند نوعی محیط بالقوه باشد که به صورت آشکارا یا پنهان توسط استفاده کنندگان مورد پذیرش قرار گرفته است. (Gans,1968,p.8) بنابرای محلات بریانک، هفت چنار و زنجان جنوبی با وجود کیفیت عینی نامناسب، جزء محلات سازش پذیر می باشند که موقعیت رفاهی ساکنین آنها نسبت به محلاتی که در حالت محرومیت (کیفیت عینی نامناسب، سطح رضایتمندی از کیفیت زندگی ناراضی) به سر می برند مناسب تر می باشد. بنابراین این فرضیه که " بررسی موقعیت رفاهی افراد با بررسی شرایط عینی و ذهنی به طور همزمان امکان پذیر است ." تایید می گردد. در واقع مطالعه همزمان کیفیت زندگی عینی و ذهنی و ترکیب آنها برای تعیین حالت های مختلف کیفیت زندگی، اولویت های توسعه و ارتقای کیفیت زندگی را برای برنامه ریزان و تصمیم گیران شهری برجسته می کند. 3-2-6- دستاوردهای نظری و عملی پژوهش حیطه مطالعات مربوط به کیفیت زندگی و سنجش آن در هیچ زمانی به اندازه امروز وسیع نبوده است. اقتصاددانان، دانشمندان علوم اجتماعی و دولتمردان هرکدام از دیدگاه خاصی به این مقوله مینگرند. تفاوت دیدگاهها در ارتباط با کیفیت زندگی از آنجا ناشی می گردد که شاخص های مربوط به کیفیت زندگی، طیف وسیعی را در بر میگیرد. موضوع کیفیت زندگی شهری، تعریف، شاخص سازی و سنجش آن در یک محدوده مشخص کاری دشوار است. کمپ و همکارانش (2003) نیز معتقدند که تاکنون چارچوب جامعی برای مطالعه کیفیت زندگی به صورت یکپارچه و کل گرایانه و متکی بر شاخص های فیزیکی، مکانی و اجتماعی ارائه نشده است (Kamp et al,2003:5). دستاوردهای پژوهشی این پایان نامه را می توان چنین بیان نمود: بیشتر مطالعات انجام شده مربوط به کیفیت زندگی در کشور ما در سطح شهر می باشد و مطالعات در مقیاس خرد شهری کمتر صورت گرفته است. لذا در این پژوهش به مطالعه کیفیت زندگی در سطح خرد شهری پرداخته شده است. بیشتر مطالعات، کیفیت زندگی را از طریق شاخص های ذهنی حاصل از پیمایش و ارزیابی ادراکات و رضایت شهروندان از زندگی و یا با استفاده از شاخص های عینی حاصل از داده های ثانویه و به ندرت با استفاده از هر دو نوع شاخص اندازه گیری می کنند. در این پژوهش کیفیت زندگی در سطح محلات منطقه 10 شهر تهران با استفاده ازهر دو نوع شاخص عینی و ذهنی سنجش شده است. خروجی های این شیوه سنجش ممکن است به برنامه ریزان محلی در بهبود و ایجاد درکی بهتر از وضعیت کیفیت زندگی جمعیت کمک کند. در نتیجه آنها می توانند مشکلاتی را که جامعه و یا بسیاری از نواحی محروم با آن مواجه می باشند، اولویت بندی کنند. این دو مورد به عنوان مهمترین دستاوردهای این پژوهش عنواان شده است. به طور کلی دستاوردهای این پژوهش را می توان در دو بعد نظری و عملی به صورت زیر خلاصه نمود: دستاوردهای نظری انگاشت کیفیت زندگی ماهیتی چند بعدی و پیچیده دارد، ماهیت چند بعدی و پیچیده این انگاشت، ارائه تعریفی واحد از آن، که مورد توافق همگان باشد را دشوار ساخته است. با این وجود، در ارتباط با این موضوع که، این انگاشت دارای دو بعد عینی و ذهنی می باشد و کیفیت زندگی یک فرد به واقعیت های عینی و بیرونی زندگی اش و دریافت ها و ادراکات ذهنی و درونی او از این عوامل و از خودش وابسته است، اتفاق نظر وجود دارد. کیفیت زندگی شهری مفهومی به شدت ارزشی است، بدین معنا که نمی توان به نسخه ای واحد در زمینه تدوین شاخص های آن دست پیدا کرد. بنابراین تعریف و شاخص سازی آن در هر مقیاس مطالعه ای باید با توجه به فرهنگ و ارزش های خاص آن جامعه صورت بگیرد. انگاشت كيفيت زندگي شهري يكي از مفاهيمي بوده كه تأثير به سزايي در فرايند تحول ديدگاهها و روشهاي برنامه ريزي داشته است. تحت تأثير اين انگاشت، مباحث اجتماعي و كيفي رواج بيشتري در ادبيات برنامه ريزي شهري يافته است. بر اساس دو بعد عینی و ذهنی کیفیت زندگی، رهیافت های سنجش کیفیت زندگی شامل دو دسته رهیافت می باشند: رهیافت سنجش عینی: بر اساس تحلیل ثانویه داده های بدست آمده از قبیل داده های بدست آمده از مجموعه های آماری رسمی مانند سرشماری و رهیافت سنجش ذهنی: بر اساس داده های اولیه جمع آوری شده از طریق ممیزی های نمونه، که در آن ادراکات افراد از کیفیت زندگی در عرصه ها، براساس ویژگی های مربوط به عرصه مذکور سنجش می شوند. مطالعات اخیر نشان می دهد، مناسب ترین راه برای سنجش کیفیت زندگی شهری و استفاده از نتایج آن در برنلمه ریزی ها و تصمیم گیری های شهری، استفاده همزمان از شاخص های عینی و ذهنی در سنجش کیفیت زندگی می باشد. براساس ترکیب سنجش کیفیت زندگی در ابعاد عینی و ذهنی ، ماتریسی 2*2 شامل حالت های بهزیستی، محرومیت، انطباق پذیری و ناهنجاری حاصل می شود. تفسیر این ماتریس بدین صورت می باشد که اگر فردی شرایط عینی و ذهنی خوبی داشته باشد، در حالت بهزیستی قرار دارد، اگر شرایط عینی و ذهنی بد باشد، حالت محرومیت وجود دارد، اگر شرایط عینی خوب و شرایط ذهنی بد باشد حالت ناهنجاری و اگر شرایط عینی بد و شرایط ذهنی خوب باشد، حالت انطباق پذیری وجود دارد. دستاوردهای عملی مهمترین دستاوردهای سنجش و ارزیابی کیفیت زندگی در محلات منطقه 10 شهر تهران به صورت زیر ارائه می گردد: سنجش کیفیت ذهنی عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری، بر اساس 7 متغیر حمل و نقل و ارتباطات، خدمات آموزشی، خدمات فرهنگی، خدمات بهداشتی و درمانی، خدمات اورژانسی، خدمات ورزشی و تفریحی و خدمات تجاری انجام شده. بررسی ها بیانگر سطح خوب رضایت از عرصه مذکور در منطقه 10 شهر تهران می باشد. سطح رضایتمندی در محلات نیز با مبنا قرار دادن سطح رضایتمندی منطقه 10 بدست آمد به گونه ای که محلات سلسبیل شمالی، کارون شمالی، زنجان جنوبی، بریانک و هفت چنار از کیفیت زندگی محلات خود راضی و محلات سلسبیل جنوبی، کارون جنوبی، هاشمی، سلیمانی تیموری و شبیری جی نسبت به کیفیت محلات خود ناراضی بودند سنجش کیفیت ذهنی عرصه اجتماعی، بر اساس 3 متغیر نرخ سواد، نرخ اشتغال و فضای قابل سکونت انجام شده است. بررسی ها بیانگر سطح متوسط رضایت از عرصه مذکور در منطقه 10 شهر تهران می باشد. سطح رضایتمندی در محلات نیز با مبنا قرار دادن سطح رضایتمندی منطقه 10 بدست آمد به گونه ای که محلات سلسبیل شمالی، کارون شمالی، کارون جنوبی، بریانک، هفت چنار و شبیری- جی از کیفیت زندگی محلات خود راضی و محلات زنجان جنوبی، سلسبیل جنوبی، هاشمی و سلیمانی تیموری نسبت به کیفیت محلات خود ناراضی بودند. سنجش کیفیت ذهنی عرصه مسکن، بر اساس 2 متغیر مساحت مسکن و کیفیت ساختمان مسکونی انجام شده است. بررسی ها بیانگر سطح متوسط رضایت از عرصه مذکور در منطقه 10 شهر تهران می باشد. سطح رضایتمندی در محلات نیز با مبنا قرار دادن سطح رضایتمندی منطقه 10 بدست آمد به گونه ای که محلات سلسبیل شمالی، کارون شمالی، زنجان جنوبی، سلسبیل جنوبی، کارون جنوبی، بریانک و هفت چنار از کیفیت زندگی محلات خود راضی و محلات هاشمی، سلیمانی تیموری و شبیری- جی نسبت به کیفیت محلات خود ناراضی بودند. سنجش کیفیت ذهنی عرصه زیست محیطی، بر اساس 2 متغیر آلاینده های هوا و آلاینده های صوتی انجام شده است. بررسی ها بیانگر سطح متوسط رضایت از عرصه مذکور در منطقه 10 شهر تهران می باشد. سطح رضایتمندی در محلات نیز با مبنا قرار دادن سطح رضایتمندی منطقه 10 بدست آمد به گونه ای که محلات سلسبیل شمالی، کارون شمالی، زنجان جنوبی، سلسبیل جنوبی، کارون جنوبی، بریانک و هفت چنار از کیفیت زندگی محلات خود راضی و محلات هاشمی، سلیمانی تیموری و شبیری- جی نسبت به کیفیت محلات خود ناراضی بودند. سنجش کیفیت ذهنی کلی با رویهم گذاری 4 عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری، اجتماعی، مسکن و زیست محیطی انجام شده است. بررسی ها بیانگر سطح متوسط رضایت از کیفیت زندگی در منطقه 10 شهر تهران می باشد. سطح رضایتمندی در محلات نیز با مبنا قرار دادن سطح رضایتمندی منطقه 10 بدست آمد به گونه ای که محلات سلسبیل شمالی، کارون شمالی، زنجان جنوبی، سلسبیل جنوبی، کارون جنوبی، بریانک و هفت چنار از کیفیت زندگی محلات خود راضی و محلات هاشمی، سلیمانی تیموری و شبیری- جی نسبت به کیفیت محلات خود ناراضی بودند. سنجش کیفیت عینی کلی نیز با رویهم گذاری 4 عرصه دسترسی به خدمات و تسهیلات شهری، اجتماعی، مسکن و زیست محیطی انجام شده است. بررسی ها نشان داد که محلات سلسبیل شمالی، کارون شمالی، سلسبیل جنوبی و کارون جنوبی کیفیت عینی مناسب و محلات زنجان جنوبی، هاشمی، بریانک، سلیمانی- تیموری و هفت چنار کیفیت عینی نامناسبی دارند. لایه های ذهنی و عینی بدست آمده در مراحل پیشین با یکدیگر ترکیب شدند و بر اساس جدول متقاطع برگرفته شده از زپف (Zapf,1984) حالت های کیفیت زندگی در محلات دهگانه منطقه 10 شهر تهران بدست آمد. بررسی ها بیانگر این است که محلات سلسبیل شمالی، کارون شمالی، سلسبیل جنوبی و کارون جنوبی حالت بهزیستی دارند به این معنا که شرایط عینی و ذهنی زندگی در این محلات خوب می باشد. محلات زنجان جنوبی، بریانک و هفت چنار حالت سازش پذیری دارند، یعنی کیفیت زندگی عینی آنها مناسب نمی باشد اما از نظر ذهنی راضی می باشند و محلات هاشمی، سلیمانی- تیموری و شبیری- جی حالت محرومیت دارند به این معنا که شرایط عینی و ذهنی زندگی در این محلات بد می باشد. 4-6- ارائه پیشنهادها - مطالعه ای که دلایل ایجاد حالت های ناهنجاری و سازش پذیری را توضیح دهد. - مطالعه ای که ارزش کیفیت زندگی منطقه 10 را در از دو بعد داخلی و بیرونی بررسی کند. تصور کلی عموم و عقاید مسئولین درمورد منطقه، تعبیر بیرونی آنرا بسازد و تصویر ساکنان آن تصور درونی نسبت به منطقه را ایجاد کند. 5-6- معرفی قیود و محدودیت های انجام این پایان نامه محدودیت هایی که در مسیر انجام این پژوهش قرار داشت عبارت بود از: محدودیت هایی در زمینه دسترسی به منابع خارجی معتبر در زمینه موضوع پایان نامه. محدودیت هایی در زمینه کمبود اطلاعات در مورد ویژگی های ساختار فضایی محلات منطقه 10 شهر تهران و نیز تناقض شدید بین آمار و ارقام پورتال شهرداری تهران و اطلس محلات . محدودیت هایی در زمینه تدوین شاخص های سنجش کیفیت زندگی، که به دلیل محدودیت داده ها، بعضی از شاخص ها از فرایند سنجش حذف شدند. "انتظار می رود که نتایج یافته های این پژوهش در طراحی مطالعات آینده کیفیت زندگی شهری مفید واقع گردد." منابع و ماخذ تقی زاده مطلق، محمد (1381)، " برنامه ریزی برای بهبود وضعیت زندگی از استاندارد تا کیفیت زندگی"، فصلنامه جستارهای شهرسازی، شماره اول، تهران. چدويك، ج. م. (1365)، «نقش ارزيابي در روند برنامه‌ريزي شهري و منطقه‌اي»، ترجمه: زهره قراگزلو، مركز تحقيقات ساختمان و مسكن، تهران. خوارزمی، شهیندخت (1383)،" کیفیت زندگی و الزامات عصر دیجیتال در ایران "، روزنامه دنیاي اقتصاد، مورخه 9 و 10 و 11 و 12 اسفند ماه. دانشپور، زهره (1388)، " جزوه روشهای طراحی برنامه و معرفی فن تحلیل عرصه های تصمیم گیری مرتبط (AIDA)"، دانشکده معماری و شهرسازی، درس کارگاه برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران. دانشپور، زهره (1389)، «جزوه اصول پايه برنامه‌ريزي شهري»، درس نظريه‌هاي برنامه‌ريزي شهري، دانشكده معماري و شهرسازي، دانشگاه شهيد بهشتي، تهران. رفیعیان، مجتبی (1387)، " سنجش میزان رضایتمندی سکونتی ساکنان محله نواب"، پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره 67، 68-53. زبردست، اسفندیار، (1380)، "کاربرد فرایند تحلیل سلسله مراتبی در برنامه ریزی شهری و منطقه ای"، نشریه هنرهای زیبا، 10، 21-13. غیاثوند، الهام (1388)، " تاثیر سرمایه های اجتماعی بر کیفیت زندگی، فصلنامه مهندس مشاور، شماره 45. لطفی، صدیقه(1388)، " مفهوم کیفیت زندگی شهری: تعاریف، ابعاد و سنجش آن در برنامه ریزی شهری"، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیای انسانی، شماره چهارم. مركز آمار ايران، «نتايج سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال 1375»، تهران. مركز آمار ايران، «نتايج سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال 1385»، تهران. موسسه اندیشه سرای شهر، (1389)، " توصیف محله شبیری-جی"، تهران. موسسه اندیشه سرای شهر، (1389)، " توصیف محله سلیمانی- تیموری"، تهران. موسسه اندیشه سرای شهر، (1389)، " توصیف محله هفت چنار"، تهران. موسسه اندیشه سرای شهر، (1389)، " توصیف محله بریانک"، تهران. موسسه اندیشه سرای شهر، (1389)، " توصیف محله هاشمی"، تهران. موسسه اندیشه سرای شهر، (1389)، " توصیف محله کارون جنوبی"، تهران. موسسه اندیشه سرای شهر، (1389)، " توصیف محله سلسبیل جنوبی"، تهران. موسسه اندیشه سرای شهر، (1389)، " توصیف محله زنجان جنوبی"، تهران. موسسه اندیشه سرای شهر، (1389)، " توصیف محله کارون شمالی"، تهران. موسسه اندیشه سرای شهر، (1389)، " توصیف محله سلسبیل شمالی"، تهران. مهدیزاده، جواد (1382)، " برنامه ریزی راهبردی توسعه شهری، تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران"، مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی ایران، تهران. مهندسين مشاور طرح و معماری (1384)، «طرح تفصيلي منطقه 10 شهر تهران»، تهران. مهندسین مشاور طرح و کاوش پاسارگاد (1391)، " گزارش سند توسعه راهبردی CDS محله شبیری- جی"، تهران. مهندسین مشاور بانی شهر (1391)، "سند توسعه محله هفت چنار"، تهران. مهندسین مشاور طرح و نقش امین (1391)، " گزارش سند برنامه ریزی توسعه محله بریانک "، تهران. مهندسین مشاور طرح و کاوش پاسارگاد (1391)، " گزارش برنامه ریزی و مطالعات محله هاشمی "، تهران. مهندسین مشاور شهر کالبد (1391)، " گزارش برنامه اقدامات محله سلسبیل جنوبی "، تهران. مهندسان مشاور تخت پولاد (1391)، "سند توسعه محله سلسبیل شمالی"، تهران. مهندسين مشاور بوم‌سازگان (1386)، «طرح جامع جديد تهران»، تهران. نورمحمدزاد، حسين (1385)، «تعيين و تبيين هدف در فرآيند برنامه‌ريزي شهر»، نشريه هنرهاي زيبا، شماره 26، تابستان 1385، تهران. Refrences: Aklanoğlu Filiz and Erdoğan Elmas. (2011)" Improvement Quality of Life for an Anatolian Traditional Settlement: Konya-Sille Case" Social and Behavioral Sciences 35 , 420 – 430. Bardo,A.R (2010)"THE COMPARABILITY OF HAPPINESS AND LIFE SATISFACTION: A LIFE COURSE APPROACH", Master of Gerontological Studies, Miami University. Boyer R. and D. Savageau (1981)"Places Rated Almanac : Your Guide To Finding The Best Places To Live In America", New York : Rand Mc Nally. Das,D (2008)," Urban Quality of Life: A Case Study of Guwahati", Social Indicators Research, 88(2), 297–310. Dekker, F. & Others (1978): "A Multi-Level Application of Strategic Choice at the Sub-Regional Level", TPR, Vol.49. Dissart, J. Deller, S. (2000)."Quality of Life in the Planning Literature". Journal of Planning Literature, 15: 135-161. EDAW, Inc., 753 Davis Street, San Francisco, CA 94111, Quality of Life Bulletin/Manual ,1998. Federation Of Canadian Municipalities(FCM) (2002)"The FCM Quality Of Life Reporting System- Second Report " Canada. Federation Of Canadian Municipalities (FCM),(2003)," Quality Of Life Reporting System"- Third Report. Canada . Ilić Ivana , Milić Ivona and Aranđelović Mirjana. (2010)" ASSESSING QUALITY OF LIFE: CURRENT APPROACHES" Acta Medica Medianae 49(4):52-60. Kamp,I.,K,Van, Leidelmeijer, K., Marsman, G. and de Hollander, A. (2003)" Urban environmental quality and human well-being: Towards a conceptual framework and demarcation of concepts; a literature study", Landscape and Urban Planning, NO.65(1-2). Keles Rusen. (2011) " The Quality of Life and the Environment" Social and Behavioral Sciences 35:23 – 32. Kerce,E. (1992) "Quality of Life: Meaning, Measurement, and Models", San Diego, California: Delbert M. Nebeker. Lambiri, Dionysia. (2006), "Quality of Life in the Economic and Urban Economic Literature", JEL classification: R00, 131, R12. Maggino,F.& Ruviglioni,E.,(2009) "Methodologies to Integrate Subjective and Objective Information to Build Well-Being Indicators", Introduction to Social Epidemiology, 23-1. Marans, R. W. (2002) "Understanding environmental quality through quality of life studies: The 2001 DAS and its use of subjective and objective indicators", Landscape and Urban Planning, 65 (2003) 73–83. Marans, R. W. (2011) "Quality of Urban Life Studies: An Overview and Implications for Environment-Behaviour Research", Procedia - Social and Behavioral Sciences 35 9-22. Marans,R.W & Stimson,R.J(2011)" Investigating Quality of Urban Life:Theory, Methods, and Empirical Research", Social Indicators Research Series, Volume 45. Massam, B.H. (2002),"Quality of life: Public planning and private living", Progress in Planning, 58: 141–227. McCrea, R., Shyy, T., Stimson, R. (2006)"What is the Strength of the Link Between Objective and Subjective Indicators of Urban Quality of Life?",Applied Research in Quality of Life, 1: 79–96. Mccrea, R., Marans, R., & Stimson, R. (2011)" Subjective Measurement of Quality of Life Using Primary Data Collection and the Analysis of Survey Data", Social Indicator Research,45.55-75. Michelson, W.(1966)" An Empirical Analysis of Urban Environmental Preferences", J. of the Amer. Institute of Planners, 31: 355-360. Mihaela,C. & Daniel,M." COMPARATIVE ANALISYS BETWEEN THE OBJECTIVE AND THE SUBJECTIVE QUALITY OF LIFE APPROACH – STRENGTHS AND WEAKNESSES",Cod JEL: I31. Myers Dowell (1987) " Community- Relevant Measurmant Of Quality Of Life " U.S.A. : Urban Affairs Quarterly,Vol. 23 No. 1. Myers, D. (1988)"Building knowledge about quality of life for urban planning", Journal of the American Planning Association, 54(3), 347–358. Nedjat, S., Montazeri, A., Holakoui, K., Mohammad, K., & Majdzadeh, R. (2008)"Psychometric properties of the Iranian interview-administered version of the World Health Organization’s Quality of Life Questionnaire (WHOQOL-BREF): a population-based study", BMC Health Services Research, 21, 61. Patrik Vesan, (2011) , "Quality of Life in Europe, Conceptual approaches and empirical definitions". Porter micheal (2001) "Regional Foundation Of U.S. competitiveness : Finding From The Clusters Of Innovation Project", San Diego, Clafornia. Rogerson Robert J. (1998) " Quality Of Life and City Competitiveness", U.S.A : Urban Studies, Vol. 36, No. 5-6. Santos dela Cruz,P.M. (2011),"MAPPING THE QUALITY OF LIFE EXPERIENCE IN ALFAMA, A case study in Lisbon", Portugal.Master of Science thesis, Geospatial Technologies. Santos, L. Martins, I. Brito,p (2007)" Measuring Subjective Quality of Life: A Survey to Porto's Residents", Applied Research in Quality of Life, 2(1), 51-64. Scottish Executive Social Research. (2005)" WELL-BEING AND QUALITY OF LIFE:MEASURINGTHE BENEFITS OF CULTURE AND SPORT:A LITERATURE REVIEW AND THINKPIECE". Smith D.M. (1994) ," Geography and Social Justice ", Oxford: Bastl Blackwell Press. Tehran Municipality ICT Organization,(2011)"ATLAS OF TEHRAN METROPOLIS". Teklay,Rishan (2012)"Adaptation and Dissonance in Quality of Life: Indicator For Urban Planning and Policy Making", MSc Thesis. Tesfazghi, E. S. (2009)" Urban quality of life and its spatial distribution in Addis Ababa: Kirkos sub-city", Enschede: ITC. Tesfazghi, E. S., Martinez, J. A., & Verplanke, J. J. (2010)"Variability of Quality of Life at small scales:Addis Ababa, Kirkos Sub-City", Social Indicators Research, 98, 73–88. THE INTERNATIONAL ASSOCIATION FOR THE SCIENTIFIC STUDY OF (2000)" QUALITY OF LIFE:ITS CONCEPTUALIZATION, MEASUREMENT, AND APPLICATION", WHO-IASSID WORK PLAN. UNDP. (1994)"Human Development Report",Oxford:Oxford University Press. Veenhoven, Ruut (2001)" QUALITY-OF-LIFE AND HAPPINESS: NOT QUITE THE SAME"Torino, Italia, pp 67-95. Zapf, W. (1984). Individuelle Wohlfahrt: Lebensbedingungen und wahrgenommene Lebensqualita¨t [Individual welfare: Living conditions and noticed quality of life]. In W. Glatzer & W. Zapaf (Eds.),Lebensqualita¨t in der Bundesrepublik. Objektive Lebensbedingungen und subjektives Wohlempfinden (pp. 13–26). Campus: Frankfurt am Main. Zebardast, E. (2009)" The housing domain of quality of life and life satisfaction in the spontaneous settlements on the Tehran metropolitan fringe", Social Indicators Research, 90, 307–324. منابع اینترنتی پایگاه اطلاعاتی مرکز آمار ایران، amar.sci.org.ir.www. سازمان شهرداری ها و دهیاری ها، www.imo.org.ir. مرجع مدیریت شهری، www.urbanmanagement.ir. (www.investopedia.com). www.Amazon.com (2005) "Notes On Quality Of Life " مشخصات پرسشنامهشماره پرسشنامه:تاریخ تکمیل:نام محله:نام پرسش‌گر: صغرا ذوالفقاری گرجکلائی پیوست شماره 1: پرسشنامه دانشکده معماری و شهرسازی گروه برنامه ریزی و طراحی مجتمع زیستی رشته برنامه ریزی شهری پرسشنامه ساکنین شهروند گرامی این پرسشنامه در جهت انجام پایان نامه دانشجویی اینجانب با عنوان " برنامه ریزی ارتقای کیفیت زندگی در نواحی خرد شهری، مورد پژوهی محلات منطقه 10 شهر تهران) در مقطع کارشناسی ارشد رشته برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید بهشتی تهران و به منظور شناخت نظرات شما درمورد برخی جنبه های زندگی در محلی که ساکن هستید طراحی شده است. خواهشمندیم با همکاري و ارائه نظرات خود ما را در بررسي این موضوع ياري بفرماييد. بخش 1 – اطلاعات کلی از پرسش شوندگان پاسخ دهندگانسرپرست خانوارزن مردسنوضعیت شغلیشاغل بیکارسطح تحصیلاتبی سواد تحصیلات ابتدایی تحصیلات راهنمایی تحصیلات متوسطه درجه دانشگاهی و بالاتر اندازه خانوارنوع مالکیتملکی عرصه و اعیان ملکی اعیاناجاره ای در برابر خدمت رایگان سایرهزینه ماهانه خانوار بخش 2- ارزیابی ادراک ساکنین از عرصه های زندگی (مقیاس لیکرت) عرصهمتغیرارزیابی مشخصه هاسطوح ارزیابیشاخص ذهنی12345دسترسی به خدمات و تسهیلات شهریحمل و نقل و ارتباطاتمیزان رضایت شما از دسترسی به وسایل حمل و نقل عمومی( قابل استفاده بودن، راحتی و امنیت ) چگونه است؟بسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیار ناراضیمیزان رضایت شما از دسترسی به خیابان های اصلی منطقه چگونه است؟بسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیار ناراضیمیزان رضایت شما از دسترسی به پارکینگ های عمومی چگونه است؟بسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیار ناراضیخدمات آموزشیمیزان رضایت شما از دسترسی به دبستان چگونه است؟بسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیار ناراضیمیزان رضایت شما از دسترسی به مدارس راهنمایی چگونه است؟بسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیار ناراضیمیزان رضایت شما از دسترسی به مدارس متوسطه چگونه است؟بسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیار ناراضیمیزان رضایت شما از دسترسی به هنرستان چگونه است؟بسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیار ناراضیخدمات فرهنگیمیزان رضایت شما از دسترسی به مساجد و مراکز مذهبی چگونه است؟بسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیار ناراضیمیزان رضایت شما از دسترسی به مراکز فرهنگی (کتابخانه) چگونه است؟بسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیار ناراضیخدمات بهداشتی و درمانیمیزان رضایت شما از دسترسی به بیمارستان چگونه است؟بسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیار ناراضیمیزان رضایت شما از دسترسی به مراکز درمانی چگونه است؟بسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیار ناراضیخدمات اورژانسیمیزان رضایت شما از دسترسی به ایستگاههای آتش نشانی چگونه است؟بسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیار ناراضیمیزان رضایت شما از دسترسی به نیروهای امنیتی چگونه است؟بسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیار ناراضیخدمات تفریحی و ورزشیمیزان رضایت شما از دسترسی به فضای سبز چگونه است؟بسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیار ناراضیمیزان رضایت شما از دسترسی به فضای ورزشی چگونه است؟بسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیار ناراضیمیزان رضایت شما از دسترسی به مراکز تفریحی چگونه است؟بسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیار ناراضیخدمات تجاریمیزان رضایت شما از دسترسی و امکانات مراکز خرید چگونه است؟(روزانه و غیر روزانه)بسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیار ناراضیمیزان رضایت شما از دسترسی به راسته های فعالیتی چگونه است؟بسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیار ناراضیعنوانعرصه 2- اجتماعی12345اجتماعیسطح سوادمیزان رضایت شما از سطح سوادتان چگونه می باشد؟بسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیار ناراضیفضای قابل سکونتمیزان رضایت شما از فضای سکونتتان چگونه است؟(تعدادخانوار در واحد مسکونی)بسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیار ناراضیاشتغالمیزان رضایت شما از وضعیت شغلیتان چگونه است؟بسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیار ناراضیعنوانعرصه 3- مسکن12345مسکنمساحتمیزان رضایت شما از مساحت مسکنتان چگونه است؟بسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیار ناراضیکیفیتچه مقدار از کیفیت واحد مسکونی خود راضی هستید؟(عمر واحد) راضی هستید؟بسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیار ناراضیعنوانعرصه 4- زیست محیطی12345زیست محیطیآلاینده های هوامیزان رضایت شما نسبت به دور بودن از تاثیر آلودگی های ناشی از گره های ترافیکی چگونه است؟بسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیار ناراضیمیزان رضایت شما نسبت به دور بودن از تاثیر آلودگی های ناشی از پایانه های حمل و نقل عمومی و توقف گاهها چگونه است؟بسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیار ناراضیمیزان رضایت شما نسبت به دور بودن از تاثیر آلودگی های ناشی از پمپ بنزین و منابع سوخت چگونه است؟بسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیار ناراضیآلاینده صوتیمیزان رضایت شما نسبت به دور بودن از تاثیر آلودگی های ناشی از خیابان های اصلی به عنوان آلوده کننده صوتی چگونه است؟بسیار راضیراضیدر حد متوسطناراضیبسیار ناراضی علاوه بر موارد مطرح شده در بالا، به منظور ارتقای کیفیت زندگیتان چه موارد دیگری را پیشنهاد می کنید؟ مهمترین مشکلات محله شما کدام است؟ وجود فعالیت های مزاحم مانند انبارها و کارگاهها باریک بودن خیابانها و معابر و مشکل تردد در آنها ازدحام جمعیت و سر و صدای زیاد در محل عدم امنیت عدم پاکیزگی و بهداشت محله آلودگی ناشی از فاضلاب آلودگی ناشی از تجمع زباله آلودگی هوا عدم وجود فضاهای گذران اوقات فراغت کیفیت پایین مسکن سایر......... پیوست شماره 2: تست روایی پرسشنامه برای حصول اطمینان از روایی پرسشنامه، از تست آلفای کرونباخ استفاده شده است. با به کارگیری نرم افراز SPSS و وارد نمودن اطلاعات استخراج شده از پرسشنامه ها و نتایج حاصل از آن ضریب آلفای کرونباخ محاسبه میشود. نتایج حاصل به صورت زیر است: آلفای کرونباخ بزرگتر از 7/0 نشان از صحت روایی پرسشنامه است. Reliability Scale: ALL VARIABLES Reliability StatisticsCronbach's AlphaN of Items.71727 Last name: Zolfaghari Gorjkolaee First name: SoghraFaculty of: Architecture and Urbanism Branch: Urban plannig Under Supervision of: Dr. Sarrafi The date of graduation:1392/10/22The title of thesis: Planning for Upgrading of Quality of Life at the Sub-City Levels ; Case Study: District 10 in Tehran city. Abstract Quality of life (QOF) studies are attracting urban planners and policy makers because of their usefulness for formulating and implementing public policies and strategies and for evaluating and monitoring implemented public policies and strategies. QoL can be measured using subjective, objective indicators or by combining both. QoL research which is designed to facilitate urban planning and policy making should be measured using both subjective and objective indicators. Since This help's to identify the states of QoL.To measure QoL a mixed method of data collection and analysis is applied in this study. To examine different aspects of QoL , four domains from social, economic and physical dimensions of life were selected. These are access to urban facilities and services, social, housing and environment. The study is based on data from a household survey and some secondary data. 101 family head was interviewed through household survey with closed and open ended questions. The sample households were selected randomly. Using descriptive analysis and spatial analysis the level of subjective and objective QoL is measure at domains level. by combining the measured subjective and objective QoL at domains level, the states of QoL are identified for neighborhood of district 10 of Tehran city. In this study the level subjective QoL is good for seven neighborhoods. These neighborhoods are Haft chenar, Beryanak, Karoun jonobi, Salsabil jonobi, Zanjan jonobi, Karoun shomali and Salsabil shomali. The level objective QoL is suitable for four neighborhoods. These neighborhoods are Karoun jonobi, Salsabil jonobi, Karoun shomali and Salsabil shomali. By combining the subjective and objective Qol the states of QoL that are Wellbeing, Adaptation, Dissonance or Deprivation are identified for each neighborhoods of district 10. Where wellbeing and deprivation shows the match between the subjective and objective QoL; on the other hand adaptation and dissonance shows mismatch between the subjective and objective QoL. In this study the three states of QoL that are wellbeing, adaptation and deprivation are identified for neighborhoods of district 10 . the neighborhoods of district 10 that are in wellbeing with this domains(access to urban facilities and services, social, housing and environment) are neighborhood Karoun jonobi, Salsabil jonobi, Karoun shomali and Salsabil shomali. In this neighborhoods the subjective and objective QoL of residents is good with four domains. Residents of neighborhoods Shobeiri-jey, Soleimani-Teimori and Hashemi are experiencing deprivation. The neighborhoods that are in deprivation have bad subjective and objective QoL in domains. Residents of neighborhood Haft chenar, Beryanak, Zanjan jonobi are experiencing adaptation since they have good subjective QoL however their objective QoL is unsuitable. Such results suggest that the two measures do not always indicate the same level of QoL.In general, the findings of this study indicate that large scale study can hide the variability of QoL at small scales. The findings also reveal the importance of studying both subjective and objective QoL instead of any one of these separately.The outcomes of these studies may help local planners in improving and having a better understanding of the quality of life conditions of the population. Consequently they can better prioritize the problems that the community face as well as the most deprived areas.Key words: Quality of life, Subjective quality of life, Objective quality of life, States of quality of life, neighborhoods of district 10 in Tehran city. Shahid Beheshti University Faculty of Architecture & Urbanism Dept of Design & Urban Planning A Dissertation Submitted in partial of the Requirements for the Master of Science in Urban Planning Planning for Upgrading of Quality of Life at the Sub-City Levels ; Case Study: District 10 in Tehran city. Supervisor: Dr. Mozafar Sarafi Advisor: Dr. Farokh Moshiri By: Soghra Zolfaghari Gorjkolaee February 2014